ګرانو دوستانو کچیری غواړی چی داسلام او دهغه بشپړ قانون په باره کی مکمل معلومات ترلاسه کړی نو لطفا لاندی دوی شمار mp3 دانلود كړی یواځی دغه موضوغګانی ندی پدی mp3 کی نوری موضوعګانی هم تشریح شوی

شماره	ډیرښکلی نوی فتواوی دجمهوریت او سیکولریزم په اړه مکمل معلومات	Download
۱	دجمهوریت په اړه مکمل معلومات	Download
۲	دسیکولریزم په اړه مکمل معلومات	Download

شماره	دمولانا ياسر صاحب د زندان په اړه بیانات	Download
۱	اوله حصه د زندان په اړه	Download
۲	دوهمه حصه دزندان په اړه	Download
۳	دریمه حصه  د زندان او دشیخ الحدیث په اړه	Download

اړينه پـــــــوهه کتاب عناوین : پست ثابت

اړينه پـــــــوهه

دليکوال لنډه پيژندنه

د کتاب پېژندنه :

1. د رشوت بيان

2. په مسجد كښي مجلس كول اودوركي اعلان< /A>

3. په ريل ګاډۍ ياطياره کي لمونځ کول

4. د سر وزرو استعمال

5. دټليفون په مټ دروژې يا اختر خبرتيا

6. دپايپ اوبرمې داوبودنجاست حكم

7. قبــركښــل

8. دماشيني چرګانوغوښي

9. د انساني وېښتانو رانيول اوخرڅول

10. دويني وركول

11. په پټرولوجامې مينځل

12. په لمانځه كي ساعت ته كتل

13. په قرانكريم كښي داوازښكلا

14. دمسواك پرځاي دغاښونوبرس اوحكم ئي په روژه كښي

15. دحيض بندونكودواو استعمال

16. په اوداسه كښي دډك سوي غاښ حكم

17. فلم اوتلويزون

18. دلوږي احتساب

19. اولياءكرام

20. *دتصوفومشهوري طريقې

21. داولادپيدائښت منعه كول

22. په روژه كښي پيچكاري لګول

23. دلاسونومچول اوتندي پرايښوول

24. زيارت كول

25. پرديني شيانومذدوري اخستل

26. دږيري رنګول

27. ښځي بايد وپوهول سي

28. ددوكانونو اوموټرانو زكاة

29. تعويذكول

30. دمړي پركورخوراك كول

31. خوب ليدل داسلام له نظره

32. نوروز لمانځل

33. دنوروز تاريخ :

34. په اسلام كي دنوروز منعه :

35. چي دنوروز په نيت يې نه لمانځي

36. د تفصيل او سرچيني لپاره دلته کلیک وکړی

دليکوال لنډه پيژندنه

مولوي عبدالهادي ( حماد ) دمولوي بخت محمد زوى چي پر ٢٠ \ ١١ \ ١٣٩٩ هــ ق دپنځمي ناحيې دلوى ويالې په سيمه کي زيږېدلى او مذهبي زده کړي دبشپړېدو تر بريده دخپل مرحوم پلار تر سايه لاندي دهجرت په اوږدو په هغه مدرسه کي بشپړي کړي دي چي دافغانستان داسلامي جمعيت جهادي دفتر لخوا تمويلېدله او مشرى يې دده مرحوم پلار کوله کله جهادي دفترونه په پاکستان کي وتړل سوه وروسته بيا دغه مدرسه دعامو مسلمانانو په مذهبي مرستو اوبسپنو چلېدله البته دغه مدرسه دکويټې په ښار کي شتون درلودئ او ددارالعلوم نورانيه بختيه په نامه يادېدله او په عصري علوموکي ددولسم ټولګۍ فراغت پاڼه په لاس کي لري اوس داشرفيې مدرسې داداري مسؤل په حيث دنده ترسره کوي .

چاپ سوي اثار
١ : اړينه پوهه ............ دمعاصرو پېښو په اړه لکه دبرمې مردارېدل ، په روژه کي پيچکارۍ لگول ، وينه ورکول ، دانساني اندامونو پيوند ، دماشيني چرګانو پير ، پلور او خوړل ، دتليفون په مټ دروژې يا اختر خبرتيا او داسي نورو په اړه دمذهب په رڼا کي لارښووني او پريکړي .
٢ : لوى ګناهونه ددوزخ لمبې ........... په انساني ژوند کي دکوچنيو نيمګړتياوو پرته دلويو نيمګړتيا په اړه يعني دکبيره ګناهونو په اړه دهغه عذابونو بيان کوم چي الله او رسول اللهr يې ژمنه کړې ده چي ټول اتيا لوى ګناهونه پکښي بيان سوي دي .
٣ : ريشتنى باور ............. دنيمګړتياوو څخه د عقېدې دپاکولو لپاره لازمي لارښووني او دخپلي عقېدې پېژندنه . او هغه ويناوي يا عقېدې چي په مټ يې مسلمان له اسلامه وزي او کافر کيږي .
٤ : دامام اعظم رحمة الله عليه وصيتونه ( ژباړه ) .......... دپت او عزت ژوندانه دتېرولو لپاره دامام اعظم رحمة الله عليه لارښووني .
٥ : په سروتياروکي ( ژباړه ) ........... دپراخ ترکستان په لوىه سيمه کي دپرتو اسلامي هيوادنو دمسلمانانو پيښليکونه او دهغه وحشيانه او ظالمانه يرغلونو يادونه چي دسره ښکيلاک ( سوسيال امپراليزم ) او تازيارانو له خوا پر بې وزلو مسلمانانو نارينوو ، ښځو او کوچنيانو باندي سوي دي .
٦ : موسيقي اونوى ليکوالان ............ دهغه چا په رد کي چي دموسيقي دروا کېدو لپاره يې لاري لټولي دي او دموسيقۍ بدي پايلي .
٧ : تجويد درسي کتاب ............. دقرآن دصحيح دزده کړي لپاره دڅرګندو اصولو لنډيز .
٨ : سپېڅلي ورځي ............. په کال کي دټولو هغه سپېڅلو ورځو بيان چي په مذهبي لحاظ يې ارزښت زيات دئ او په لږ عمل يې دتل پاتي ژوند لپاره ډيره لاسته راوړنه کيږي .
٩ : نبوي غزاوي .............. ډتولو هغه سپېڅلو جګړو يقني معلومات چي سپېڅلي پيغمبرr پکښي ګډون کړى دئ البته ددې پېښو څخه هغه بې بنسټه کسې غورځېدلي دي چي په عام ډول دخلګو په خولو کي دي او کوم ثبوت نه لري بلکي يوازي دهغه غزاوو دپيښو يادونه پکښي سوې ده چي ثبوت يې شتون لري او ثبوت يې هم پر لمن ليکل سوى دئ .
١٠ : دزړه يادونه ........... شعري ټولګه .
١١ : فکري جګړه ( ژباړه )................ دنظامي جګړه سرلټ دفکري جګړې تعريف ، دفکري جګړې تاريخ او دهغه لومو يادونه پکښي سوې ده چي زموږ دمذهبي دښمنانو له خوا تمويليږي او تړلي سترګي مسلمانان پکښي غورځيږي .
١٢ : داسلامي نړۍ مظلوميت .................. دهغه پوښتنو په اړه دقرآن جوابونه چي داسلامي نړۍ دشاته پاتي والي په اړه سوي دي او يا په بل عبارت داسلامي نړۍ دوروسته پاتي والي لاملونه .
چاپ ته ليږل سوي اثار
١٣ : دتلاوت لارښود ................. دقرآن په اړه بشپړه څيړنه .
١٤ : دماشومانو لمونځ درسي کتاب ................ دکوچنيو زده کوونکو لپاره ددوئ په ژبه دلمانځه زده کړه چي ابتدائيه مدرسو ، ښوونځيو ، کورنو او دشخصي زده کړو په مرکزنو کي استفاده ترې کېداى سي .
١٥ : فضائل اعمال ( ژباړه ) .................... نوموړى کتاب داردو څخه ژباړل سوى دئ او په دنړۍ کي تر قرآن وروسته زيات لوستل کيږي او په مټ يې په سلهاوو زرو انسانانو دمذهبي ميني لاره خپله کړې ده .

چاپ ته چمتو :

دسپېڅلي پيغمبر سپېڅلى ژوند ............. درسول اللهr دژوندانه په اړه دثبوت سره مل ژور معلومات .

د ليکوال سره اړيکي :

دتليفون شمېره : ٠٧٠٠٣٠٨٩٢٩
برېښناليک : [e-mail]

د کتاب پېژندنه :

الحمدلله كمايلائم لجلال شانه والصلوة والسلام علي سيدنا محمدواله

ددې كتاب دچاپ حق له ليكوال سره خوندي دي

دكتاب نوم ......................اړينه پوهه
مؤلف ............................. مولوى عبدالهادى (حماد)
تصحيح كونكى ...............مولوى حميدالله (حامد)
مدرس جامعه اسلاميه اشرفيه ددوهمي ناحيې اوسيدونکى ګل پلازه کندهار
دلومړى چاپ نېټه .................................۱۳۸۲هـ ش
ددوهم چاپ نېټه .........................................۱۳۸۷
چاپونكى .................احمدشاهي كتب خانه كابل بازار قندهارافغانستان
كمپيوټري چاري .........................................مؤلف
دچاپ شمير................................................ ۱۰۰۰

د رشوت بيان

د رشوت بيان

دايوڅرګنداومنل سوى حقيقت دى چي رشوت اخيستل اووركول حرام دي ځكه رسول اللهr فرمايي:

لعنة الله علي الراشي والمرتشي ومابينها ([1])

ژباړه : لعنت دخدايY دي وي پررشوت اخستونكي اوپررشوت وركونكي اوپرهغه چاچي ددوي ترمنځ منځګړيتوب كوي .

درشوت تعريف :درشوت تعريف په اړه علماؤ داسي فرمايلي دي :

اخذالاموال علي فعل مايجب علي الآخذ فعله اوفعل مايجب عليه ترکه([2])

ژباړه : دمالونو اخيستل چي اخيستونکي به خامخا يوکار کوي اويا به يې نه کوي .

يعني يوڅوک ديوچا څخه مال واخلي چي دغه کار به زه درکوم اوحال داچي هغه کارکول دده مسؤليت وي قانوني کار وي خو دى يې دمال په بدل كي کوي اوياخو مال پدې صورت کي واخلي چي کار کول دده مسؤليت وي خو دمال اخيستلو لامله يې دى پريږدي .

داچي رشوت اخيستل اووركول دجوازاونه جوازله پلوه په مواردوكښي توپيركوي نوځكه فقهاءكرام فرمايي :

وذكرفي فتاوي قاضي خان في فتاواه من القضاالرشوة اذادفع الرشوت الي القاضي ليقضي له وهذه الرشوت حرام من الجانبين سوآءكان القضاءبحق اوبغيرحق .([3])

ژباړه : كه يوكس قاضي ته پدې موخه رشوت وركړى چي دده په ګټه فيصله وكړي درشوت دغه كړنه دواړوته حرامه ده كه دوركونكى فيصله پرحق وي اوكه پرناحقه وي .

مسئله :كه چيري يوڅوك دخپل ځان ، مال اويااولاد دتباهي سره مخ سواورشوت وركولوته اړسوپه دې ځاي كښي وركونكي ته جائزدى اواخستونكي ته حرام دى ځكه فقهآءكرام ليكي :

اذادفع الرشوت خوفاعلي نفسه اوماله وهذه الرشوةحرام علي الآخذغيرحرام علي الدافع . ([4])

ژباړه : كه يوچا پرخپل ځان ياپرمال باندي دويري له امله رشوت وركړى اخستونكي ته دغه رشوت حرام دى او وركونكي ته حرام ندي. همداډول كه د ځيني مال دساتني په هيله وواوځيني مال يې په رشوت وركړى جائزدي .

مسئله : که يوچا بل چا ته پدې موخه رشوت ورکړى چي په آمر باندي کار وروکړى ورکونکي ته پروانکوي اواخستونکي ته حرام دى ځکه علمآء ليکي :

اذادفع الرشوة ليستوي امره الي السلطان حلّ له الدفع ولايحل لآخذ ان ياخذ فان اراد ان يحل لآخذ فليستاجرالآخذ يوما الي الليل كمايريد ان يدفع اليه تصح هذه الاجاره .([5])

ژباړه : كه څوك چاته رشوت وركړي پدې موخه چي دنوموړي كس كاروپاچا يا آمرته منظم كړي وركونكى ته جائزدى اواخيستونكى ته جائزندى كه اخيستونكى وغواړي چي ځان ته يې حلال كړي دغه كاردي دوركونكي څخه په اجاره ونيسي اودغه اجاره صحيح ده .

مسئله :كه څوك يوچاته هغه وخت پيسي وركړي چي كارخلاص سوى وي اوپه پيل كښي يې دپيسوبيان نوي كړي اوپيسي اخيستونكي كس آمرنوي بلكي په آمرسره دمال ورکونکي کار ورکوي دغه وركړه جائزده ځكه علمآء ليكي :

قال بعضهم لايحل وقال بعضهم يحل وهوالصحيح لانه يؤد مجازات الاحسان فيحل ([6])

ژباړه : ځينوعلماؤ ويلي دي چي نا روادى اوځينو ويلي دي چي روادى هم دا قول صحيح دى ځكه دى داحسان بدله وركوي اوداحسان بدله يومشروع كاردى نوپورتني وركړه جائز ده .

مسئله :قاضي ته درشوت اخستولوترڅنګ تحفه اخستل اويا دقرض (پور) غوښتنه کول هم جائزنده ځكه فقهاءكرام ليكي :

وكما لايحل للقاضي اخذ الرشوة لايحل له قبول الهدية من الاجنبي الذي لم يكن يهدي اليه قبل القضاء وكذا الاستقراض والاستعاره.([7])

ژباړه : څرنګه چي قاضي ته رشوت اخستل رواندي همداډول دتحفې قبلول ديوداسي نابلده چا څخه چي ده ته يې دقضاء څخه وړاندي دغه تحفه نه وركول اوقرض (پور) غوښتل اواستعاره يعني يوشى ترټاكلي وخت پوري په خواست غوښتل هم رواندي .

ځكه ددغه شيانو په وجود كښي قاضي هيڅكله بې پرې نسي پاتيدلاي نوحتمي ده چه ديوچا حق به ترپښولاندي كيږي .

والله اعلم باالصواب

*****

---

د تفصيل او سرچيني لپاره دلته کلیک وکړی

په مسجد كښي مجلس كول اودوركي اعلان< /A>

په مسجد كښي مجلس كول اودوركي اعلان< /A>

مسجد دسجدې لګولوځاي ته وايي يعني دعبادت اوبندګۍ ځاي او ترټولو مساجدو لومړى مسجد دځانګړتيا لمخي مسجدالحرام دى اوپه دوهمه مرتبه كښي مسجد النبويr دى په دريمه مرتبه كښي دبيت المقدس مسجد دى اوپه څلورمه مرتبه كښي هغه مساجد دي چي دجمعې لمونځ پكښي اداكيږي اودكلومساجدو ته د فقهاءپه آند پنځمه مرتبه وركړل سوي دي شپږم مسجد دمرتبې لمخي دكورونو مسجدونه دي مطلب داچي يوڅوك په كوركښي دلمانځه لپاره يوځاي معين كړي كه ځه هم دمسجدحكم نه اخلي . ([8])

امام فقيه (رحمة الله عليه) په تنبيه كښي دمسجدلپاره پنځلس اداب بيان كړي دي هر انسان ته يې رعايت کول اړين دى نوموړى اداب په لاندي ډول دي :

1. لومړى داچي ومسجدته دننوتلو په وخت به سلام وايي پدې شرط چي ټول خلګ په لمانځه ياذكركولوبوخت نوي اوكچيري ځيني خلګ په لمانځه ياذكراخته وه اوځيني اخته نه وه سلام به وايي اوكه ټول اخته وه داكلمه به وايي :

السلام علينامن دينناوعلي عبادالصالحين

2. دوهم ادب دادى چي مسجد ته دننوتلووروسته اوتر كښيناستلووړاندي به دوه ركعته نفل كوي پدې شرط چي دكراهة وخت نوي .

3. دريم ادب دادى چي په مسجدكښي به درانيولواوخرڅولوڅخه ډډه كوي ځكه مسجد دعبادت ځاى دى ددنياوي کارونولپاره نه دى .

4. څلورم ادب دادى چي په مسجد كښي به دسلاح ساتني اواستعمال مخنيوي كوي .

5. پنځم ادب دادى چي په مسجدكښي به دورك سوى شى لټه اواعلان نكوي په اوسني عصركښي چي دورکي زيات اعلانونه په مسجدونو کښي کيږي بايددغه ادب بيخي په نظركښي ونيول سي ځكه داعلان كولووسائل ډېردي لکه راديوګاني ، ورځپاني ،مجلې اوداسي نور .

6. شپږم ادب دادى چي داللهY دذكرپرته به په نورڅه سره تلفظ نكوي يعني دنياوي مجلس به نه کوي .

7. اوم ادب دادى چي دنياوي خبري اوبيهوده مجلسونه به په مسجدكښي نكوي .

8. اتم ادب دادى چي دخلګودتګ راتګ لپاره به په مسجدكښي لارنه پريږدي .

9. نهم ادب دادى چي په مسجدكښي به دجنګ جګړې څخه ځان ژغوري .

10. لسم ادب دادى چي دصف دتنګوالي په صورت كښي به شاته كيږي هسي نه چي دخلګودتكليف لامل سي .

11. يوولسم ادب دادى چي د لمونځ كونكي دمخ تېرېدلوڅخه به ډډه كوي .

12. دوولسم ادب دادى چي ناوړي ( بلغم ) به په مسجدكښي نه توكي ځكه چي دمسجداهانت (سپکوالى) راځي .

13. ديارلسم ادب دادى چي په ګوتوبه په مسجدكښي ټكان نكوي .

14. څوارلسم ادب دادى چي مسجد به دلويانواوكوچنيانو دنجاست څخه پاك ساتي اوشرعي حدود به په مسجدكښي نه قائموي .

15. پنځلسم ادب دادى چي په مسجدكښي به داللهY ذكرډېركوي .([9])

څرنګه چي په معاصروخت كښي زيات د وركي اعلانونه په مسجد كښي كيږي اوحال داچي اوس نوي عصري شيان وجودلري لكه راديو،تلويزون اوداسي نورداطلاع وسائل حال داچي رسول اللهr فرمايلي دي : هغه ورک سوى شى دي نه پيداكيږي چي په مسجد كښي ورته اعلان كيږي .

بله بګنونکي خبره داده چي اوس خلګو دوخت تېرولوپه موخه او دنياوي مجلسونو لپاره مسجدونه داجتماع نقطه ټاكلي ده داډيره بده خبره ده ځکه يو خو دمسجد بې ادبي ده لکه مخکي چي مو وويل اوبل داچي رسول اللهr نوموړي كاردقيامت دنښانوڅخه شمېرلي دى اوارشادفرمايي :

عن ابي هريرةy قال قال رسول اللهr اذاتّخذ الفئ دولا والامانة مغنما والزكوة مغرما وتعلم لغيرالدين واطاع الرجل امراته عق امّه وادني صديقه واقصي اباه وظهرت الاصوات في المساجدوسادالقبيلة فاسقهم وكان زعيم القوم ارزلهم واكرم الرجل مخافة شره وظهرت القينات والعازف وشربت الخمورولعن آخرهذه الامة اولها فارتقبوا عندذالك ريحا حمرآء وزلزلة وخسفاوفسخا وقذفا وآيات تتابع كنظام قطع سلكه فتتابع .([10])

ژباړه : دحضرت ابوهريرهy څخه روايت دى ده مبارك ويلي دي چي جناب رسول اللهr ارشاد فرمايلى دى كوم وخت چي دغنيمت مال خپل دولت وګرځول سو، ديوچا امانت مال غنيمت وګڼل سو ، دزكوة وركړه پوروګڼل سو ، سړى دخپلي ښځي اطاعت كاوه اوموريې اذاروله ، اشناى يې رانژدې كاوه اوپلاريې لري كاوه ، خلګو په مسجدونوكښي اوازونه پورته كړل ، دقوم دروند انسان دقوم فاسق سواو دقوم رئيس دقوم رزيل سو ، يوچابل چا ته عزت دهغه دشر دوېري لامله ورکاوه، ډول وهونكي اوسروزونه ښكاره سول ، شراب چيښل كيده او ددې امت وروستيو خلګو ددې امت پرلومړيو خلګوباندي لعنت وايه په دغه وخت كښي نو دسروبادونو ،زلزلو، خسف (مځكه ښويدنه) ، دډبرو اوريدلو اوفسخي انتظاروكړي يعني ماښام به انسان وي سهاربه په حيواني شكل اوښتي وي او دقيامت علامې به پرلپسې وي دملغرو دترتيب په څير.

پورتنى حديث ته که ځير سو په ښکاره معلوميږي چي په مسجدو کي مجلسونه کول،اعلانونه کول اوداسي نور داللهY دعذابونو لامل ګرځي.

---

د تفصيل او سرچيني لپاره دلته کلیک وکړی

په ريل ګاډۍ ياطياره کي لمونځ کول

په ريل ګاډۍ ياطياره کي لمونځ کول

په ريل ګاډۍ كي لمونځ په ناسته جائزندي ځكه په ريل ګاډۍ كښي لمونځ بېله كومي ستونځي اداكيداى سي قيامه (ولاړه ) په لمانځه كي شرط ده اوپه موټركي لمونځ په ناسته جائزدى كه چيري په ريل ګاډۍ كي د بيربارله امله نسوتوانيدلاى چي لمونځ په ولاړه وكړي نوپه هغه ډول دي لمونځ اداكړي ځرنګه چي يې توان وي وروسته دي يې قضاء راوړي همداډول په ريل ګاډۍ كي دقبلې تعين لازم دى كه چيري په لمانځه كښي ريل ګاډۍ دقبلې دلوري څخه وګرځي نولمونځ كونكي ته پكارده چي دلمانځه په جريان كي مخ دقبلې ولوري ته وګرځوي .

يادونه : هغه كسان چي په ريل ګاډۍ كښي دمجوزه اندازې څخه زيات سامانونه داجازي پرته انتقالوي جائزندى اوكه داكارپه رشوت وكړي نوموړي كس به ددووګناهومرتكب وي يوداچي په غلايې دمال انتقال وكړي اوبل داچي رشوت وركونكي سودحكومت يابيت المال رښتينولي لټول اوددليل په توګه دخلاصون لپاره ويل دنوموړي كس په خلاصون كښي كوم رول نلري . ([11])

مسئله : څرنګه چي دايومشهورحقيقت دى چي دسفراندازه په وچه مځكه كښي دپښودرې ورځي مزل دلمانځه په موردكښي معتبرسوى دى چي په معاصروخت کي د۴۸ ميلو اويا په بل عبارت د (٧٥) کيلومتره سره سمون خوري خوفقهاؤدغه فاصله په درياب اوغره كښي معتبره نده بللي بلكي ددرياب په اوبوكښي دميانه سرعته كښتۍ درې ورځي مزل معتبردى كه څه هم دغه فاصله طياره په يوساعت كښي پرېكړي هم داسي په غره كښي يوميانه طاقت لرونكي سړى چي څومري مزل وكړي كه څه هم تر۴۸ ميلوكم وي دسفرحكم لري.([12])

مسئله : دسفركولوپرمهال په كښتۍ كي لمونځ كول كه څه هم د امام ابوحنيفة (رحمة الله عليه) په آندپه ناسته جائزدى مګرپه ولاړه يې كول دټولوپه آندغوره دى كه چيري طياره ياكښتۍ ودريږي نودځمكي حكم لري په طياره اوكښتۍ كښي دقبلې پيژندنه ضروري ده دقبله نمااويادستوروپه واسطه كه چيري دغه وسائل موجودنوي نوتحرا (فكر) دي وكړي هرلوري ته چي يې غالب فكرسو په هغه لوري دي لمونځ وكړي.([13])

مسئله : كه دچاپه طياره كښي خواګرځيدنه (استفراق) ياسرګرځيدنه كيده يعني په ولاړه يې لمونځ نه سوکولاى نوكچيري په دغه سفركي پدې يقين وو چي دطيارې خپل مزل ته په رسيدوسره لمونځ قضاءكيږي نوپه ناستي لمونځ كول ورته جائزدى خوتركومه بريده چي شوني وي په ولاړه دي يې وكړي .([14])

مسئله :په عمومي ډول په طياروكښي داوبوزمينه مساعده وي كه چيري اوبه ورته پيدانسوي نوتميم وهل ورته روادى په دې شرط سره لكه چي ومويل چي دطيارې تررسيدووړاندي د لمانځه وخت لمنځه تلى.([15])

يادونه : کوم کس چي په طياره کي وتيمم وهلو ته اړسي زياربه باسي چي دمځكي له جنس څخه يوشى پيداكړي تيمم دي باندي ووهي كه ونه توانيدى نويوه جامه (دوپټه ) به واخلي ټك به يې وهي كوم وخت چي يې خاورين ګرزپيداكړى نوتيمم به باندي ووهي .

مسئله :كوم څوك چي لوڅ ( بربنډ) په داسي كوټه كښي بندي وي چي دچيښې څخه جوړه سوي وي هيڅ داسي شي نوي چي دتيمم وهلوجوګه وي داسي كس ته پکار ده چي دبدن يوغړى وګروي كوم وخت چي دخاوروپه څيرسپېره سي نودبدن پردغه غړي دي تيمم ووهي .

مسئله : كه پركوم لوڅ كس باندي دلمانځه وخت راسي كه څه هم په ولاړه لمونځ كول ورته جائز دى خوپه ناسته اواشاره سره اداء کول ورته غوره دى .([16])

مسئله : كوم څوك چي په طياره ،كښتۍ اوياداسي نورو ځايو کي چي قبله نه ورته معلوميږي دقبلې د پيداكولولپاره تحرا (فكر) وكړي په غالب ګمان قبله تعين كړي اولمونځ وكړي وروسته بيا معلومه سي چي لمونځ يې غلط لوري ته كړي دى دلمانځه راګرځيدل باندي نسته.([17])

والله اعلم بالصواب
******

---

د تفصيل او سرچيني لپاره دلته کلیک وکړی

د سر وزرو استعمال

د سر وزرو استعمال

د سروزروپه لوښي كي اوبه چښل ياخوراك كول مكروه دي كه نارينه وي كه ښځه وي همداډول د سروزورپه سلائي سترګي تورول مکروه دي .([18])

مسئله : دښكلالپاره په كوركي دسپينوزرولوښي ساتل جائزدي په دې شرط چي استعمال يې نكوي .([19])

مسئله : د زرودقلم ،چوكي اوهنداري استعمال چي په زروكي نيول سوي وي مكروه دى .([20])

مسئله : پرکومو كالوچي دزرونقشې وي استعمال يې جائزدى .

مسئله: هغه كټ ياچوكۍ چي په سروياسپينوزرووهل سوي وي استعمال يې جائز دى .([21])

مسئله : دسروزروګوتمۍ استعمالول جائزنده اودسپينوزروګوتمۍ جائزده په دې شرط چي دښځو دګوتمۍ سره ورته والي ونه لري اوكه ځوك مهرته ضرورت ولري سنت ده ځكه فقهاءكرام فرمائي :

انمايسن التختم ممن يحتاج الي الختم كسلطان اوقاض اونحوه وعندعدم الحاجة الترك افضل كذافي التمرتاشي . ([22])

ژباړه : بېشكه هغه چاته ګوتمۍ استعمالول سنت ده چي مهرته اړتيا لري لکه پاچا ، قاضي او داسي نور خو دنه اړتياپه صورت كښي پريښودل غوره دي .

مسئله: ساعت په لاس كول همداډول سترګي تورول كه دځاني ښكلالپاره وي مكروه دي اوكه دضرورت لپاره وي جائزدي ځکه په دواړو صورتوکي دښځو سره ورته والي راځي .

ديادوني وړده چي ساعت په لاس كول څرنګه چي په دوديز ډول په چپه لاس كيږي خوغوره به داوي چي په راسته لاس سي ځكه زمادعقېدې وروربې جوړې استاذ ډاكټرنجيب الله رفيقي دنوموړي مطلب لپاره ډيردلائل راجمع كړي دي خودبېلګي په ډول به دومري بس وي چي رسول اللهr فرمائي :

وعن عائشة (رضي الله عنها) قالت كان رسول اللهr يحب التيامن في كل شىئ حتي في طهوره وتنعله وترجله وشانه كله . ([23])

ژباړه : دعائشې (رضي الله عنها) څخه روايت دى دامباركه فرمائي چي رسول اللهr ښي طرف خوښوي ترداسي بريده چي په پاكۍ ،چمپل په پښوكولو ، سر ږمونځولوكي اوهر شى كي يې (راسته لورى خوښوي )

والله اعلم بالصواب
******

---

د تفصيل او سرچيني لپاره دلته کلیک وکړی

دټليفون په مټ دروژې يا اختر خبرتيا

دټليفون په مټ دروژې يا اختر خبرتيا

روژه نيول يااختركول چي دمياشتي ليدلواطلاع دتليفون كولوپواسطه وي جائزندى ځكه دتليفون كونكي پيژنده ضروري ده ددې لپاره چي مياشت ليدونكي اوقاضي ته شاهدي وركونكي به داسي څوك وي چي دشريعت هغه اصول پكښي موجودوي چي دشاهدي وركونكي لپاره يې ټاكلي دي ديادوني وړده چي په معاصروخت كښي داخترپه موخه دمياشت ليدني لپاره ډيري هڅي كيږي آن تردې چي دطيارواوداسي نورو ډول، ډول دوربينونو څخه كاراخستل كيږي دمياشت ليدني په داسي کچه اهتمام لازم ندى ځكه درسول اللهr اوخلفاء راشدينوپه روښانه دوره كښي كه څه هم دغه الات موجودنوه خوپه مدېنه منوره كښي د (سلع ) غرمخامخ شتون لري چي دهغه پرسرځيني وداني هم وداني دي اود(احد) غرهم ورسره لګيدلى دى همداډول په مكه مكرمه كښي شاوخواغرونه سته لكه دصفااومروه غونډۍ او (جبل ابي قيس) مګرداسلام دسترلارښودحضرت محمدr اواصحابوكرامو(رضوان الله عنهم) څخه هيڅ داسي ثبوت نسته چي دوى دي دمياشتي ليدني لپاره يوڅوك غره ياغونډۍ ته استولي وي .([24])

مسئله : په كوم ښاركښي چي يومنل سوى شرعي قاضي موجود وي يادمياشتي ليدني لپاره يومؤظف شرعي كميسون موجودوي اونوموړي د دلائلوپه وجود كښي په روژه يااختركولوباندي حكم وكړي ددغه ښارخلګوته واجب ده چي عمل ورباندي وكړي پدې شرط چي دراډيوګانوڅخه مختلف راپورونه خپاره نسي اوداعتمادوړراديوپه هغه الفاظو داخترخبر خپوركړي كوم چي قاضي يې حكم كړي دى اود نوروښارونوخلګوته چي دنوموړي قاضي ولايت باندي نوي په نوموړي حكم عمل لازم ندي ديادوني وړده چي دقاضي حكم ترهغه حدودونافذدي چي دده ولايت باندي وي دبل ملك خلګوته لازم ندى كه څوك دتليفون كولوپه ذريعه دمياشتي شاهدي په خپل ږغ كښي وركړي اوقاضي دنوموړي كس پيژندګلوي كړي وي جائزدي .([25])

مسئله : کوم هيواد چي پرټاکلى وخت يې مياشت نه راخيږي بلکي جغرافيايي موقعيت يې داسي جوړ وي چي څو ورځي وروسته يې مياشت ليدل کيږي ددوى دروژې اواختر لومړى ورځ دګاونډي هيواد په حساب ده يعني ګاونډى هيواد چي يې کومه ورځ د روژې يا اختر لومړى ورځ اعلان کړه هغه ورځ ددوى لپاره هم دروژې يا اختر ورځ ده .([26])

مسئله : کوم هيواد چي ډيري اوږدې اوغير معتادي ورځي لري خلګ يې دزياتي لوږي اوتندي له امله دروژې نيولو څخه بې توانه کيږي ددغه هيواد خلګو لره پکارده چي دروژې لپاره په ورځني وخت ټاکلو کي ديوه نژدې معتدل هيواد تقليد وکړى اودهغه وخت په پوره کېدو سره خپلي روژې ماتي کړي که څه هم ددوى په هيواد کي ماښام سوى نه وي .([27])

---

د تفصيل او سرچيني لپاره دلته کلیک وکړی

دپايپ اوبرمې داوبودنجاست حكم

دپايپ اوبرمې داوبودنجاست حكم

كچيري حوض ته جاري دنل اوبه راځي اوبېرته په غسل خانواويانوروشيانوكښي استعماليزي يعني داوبودتلو راتلولارجاري وي نودزياتوفقهاؤ په آند دجاري اوبو حكم لري څرنګه چي جاري اوبه په نجاست لويدولو سره نه مرداريږي همداډول نوموړي اوبه هم نه مرداريږي اوكوم حوض چي ديوې يادواړو خواو څخه بند وي اوپه لويوالي كښي دهغه اندازې څخه كم وي چي په شريعت كښي يې ورته ټاكلي ده يعني نوموړى حوض (ډنډ) لس په لسو کي نوي نودفقآؤكراموپه آند دغه اوبه مرداري دي اودپاكولوطريقه يې داده چي په پيل كښي به د نوموړي حوض څخه نجاست وكاږي پدې شرط كه محسوسيدلاى سواى وبيا به يې ددواړوخواوو څخه اوبه جاري كړي كله چي اوبه جاري سوي يعني اوبه ديوې خواڅخه راتللي اودبلي خواڅخه وتلي حوض اوپيپونه (نلان) ټول پاك سوه داوبومقدارته ضرورت نسته چي معين مقداراوبه به راكاږي لكه په څاه كښي چي تعين دڅلواغو سته ځيني فقهاء وايي چي دغه ټانكۍ دي درې ځله ډكه سي اوبيادي خالي سي ځكه په دغه كاركښي احتياط دى لكه د مردار سوى شي په پريولوكښي چي دامام ابوحنيفه (رحمة الله عليه) پرمذهب درې ځلي پرېول ګڼل سوي دي همداډول كه ټانكۍ درې ځلي ډكه سي بيا خالي سي احتياط پكښي دى كچيري يوچا ددغه ټانكۍ اوبه تردرې ځلي كم استعمال كړي نوددرمختاردقول سره سم جائز دى ځكه چي مطلوب حاصل سوي دى . ([28])

كچيري په برمه كښي يونجس شي ولويږي لكه چوغكه ، موږك اوداسي نور نو لومړى خو به دغه شى راكاږي اوكه يې راكښل شوني نه وه نو ترهغه وخته پوري دغه برمه مرداره ده ترڅو چي يقين يې راځي چي هغه حيوان لمنځه تللى دى يعني داسي سوى دى لكه بوره چي په اوبوكي ويلي سي دغه حيوان هم په اوبوكي داسي ويلي سوى دى اوهغه اوبه هم راختلى دى نو بيا دغه برمه پاكيږي اويا دغه برمه دشپږو مياشتو وروسته پاكيږي ځكه فقهآء فرمايي :

لو وقع عصفور فيها فعجزوا عن اخراجه فمادام فيها فنجسة فتترك مدة يعلم انه استحال وصار حماة وقيل مدة ستة اشهر . ([29])

ژباړه : كچيري پدې څاه كي چوغكه ولويدل او د راكښلوڅخه يې خلګ عاجزه سوه نو ترهغه وخته پوري دغه څاه مردار دى ترڅو چي يې پردې باندي علم راځي چي حيوان په اوبو كي حال سوى دى اوداسي سوى دى لكه لوشي . چا ويلي دي چي شپږ مياشتي به انتظار كوي .

والله اعلم بالصواب
*******

---

د تفصيل او سرچيني لپاره دلته کلیک وکړی

قبــركښــل

قبــركښــل

د قبركښلو لږ اندازه دومره ده چي دمړي بدبوئي منعه سي اومړى دحيوان كښلوڅخه وساتي دقبر ژوروالى ( عمق ) داحنافوپه آند دانسان نيم قامت يادانسان ترسيني پوري ښودل سوي دى كچيري ترپوره قامت پوري اوږد سي ښه كاردى دقبراوږدوالى ( طول ) به دمړي د اوږدالى په كچه وي اوپسور ( عرض ) به يې دطول په نيمايي وي اودمړي دايښودلودځاي په كيفيت كښي داسي ويلاى سوچي لحديعني هغه كندنه چي قبردقبلې ولوري ته كيږي دټولوفقاؤپه اتفاق غوره دى ترهغه كندني چي دقبرپه منځ كي كيږي چي په شق سره شهرت لري پدې شرط سره چي مځكه كلكه وي ځكه چي سعدبن ابي وقاصy دمړيني پرمهال داسي وفرمايل :

الحدوالي لحدا وانصبوا علي اللبن نصبا . ([30])

ژباړه : ماته لحد جوړكړى اوخښتي راته ودروي .

كچيري مځكه سوسته وي بياشق يعني هغه كندنه چي دقبرپه منځ كښي دويالې په څيروي غوره ده اولحدته پخې خښتي ياتختې درول مكروه دي ځكه خښتي اوتختې دتعميراتولپاره استعماليږي اوقبر دتعمير ځاى نه دى اوقبرته ترخاورواچولووړاندي دمړي دفن ته د ټولوخلګوحضورسنت دى پدې موخه چي دقبر دسرلخوادرې مټه خاوري په لاس ورواچوي مخكي تردې چي په بيلچلوخاوري ورواچوي ځكه دابوهريرةy څخه روايت دى :

عن ابي هريرةy انّ رسول اللهr صلي علي جنازة ثم اتي قبرالميت فحثي عليه من قبل راسه ثلاثا . ([31])

ژباړه : دحضرت ابوهريرةy څخه روايت دى چي رسول اللهr پريوه جنازه باندي لمونځ وكړى بيا راغلي درې مټه خاوري يې دسرله لوري څخه ور وغورځولي .

دقبرلوړوالي ( ارتفاع ) به يوه لويشت وي ځكه د رسول اللهr قبريوه لويشت لوړسوى دى نوموړي مطلب دشافعي (رحمة الله عليه) په روايت ثابت سوى دى :

وروى الشافعي عن جابرy ان النبيr رفع قبره عن الارض قدرشبر.([32])

ژباړه : امام شافعي (رحمة الله عليه) دحضرت جابرy څخه روايت كړى دى چي درسول اللهr قبريوه لويشت دمځكي څخه لوړسوى دى اودقبرسربيرن كيفيت به ماهي ورته وي ځكه درسول اللهr قبرماهي ورته ښودل سوى دى ځکه په يو روايت کي راځي :

قال سفيان الثمار رايت قبرالنبيr مسنما.([33])

ژباړه : سفيان ثمار وايي چي ما درسول اللهr قبر وليدى چي ماهي ورته جوړسوي وو .

دقبرپخول ياودانۍ پرې جوړول مكروه دى همداډول مسجد په قبروكښي جوړول اودقبرمچول ياطواف باندي كول دمكروهاتوڅخه ګڼل سوي دي ځكه فقهاءكرام ليكي :

وذكرفي الفقه الاسلامي يكره تجصيص القبروالبناء والكتابة عليه والمبيت عنده واتخاذ المسجد عليه وتقبيله والطواف عليه والاستشفاء باالتربة من الاسقام .([34])

ژباړه : دقبرښائسته كول ، ودانۍ پرې جوړول ، ليكنه پرې كول ، شپې ورته تېرول ، مسجدپرې جوړول ، دقبرمچول ، طواف پرې كول او دناروغيوڅخه دقبرپه خاوره شفاءغوښتل مكروه دي .

پرقبر باندي ليكنه داحنافوله آنده كه اړتيا ورته موجوده وي پروانه كوي .([35])

مسئله : په مقبره كښي لمونځ كول هم دمكروهاتوڅخه ګڼل سوى دى ځكه رسول اللهr دداسي كړني څخه منعه فرمايلي ده لكه چي فرمائي:

لاتجلسواعلي القبورولاتصلوا اليها ([36])

ژباړه : پرقبروباندي مه كښينئ اومه لمونځونه پرې كوئ .

مسئله : قبرونو ته تكيه وهل ياپرې پرېوتل مكروه دي ځكه فقهاءكرام ليكي :

وجعلوا الاتكاء اوالاستناد مكروها كاالجلوس . ([37])

ژباړه : قبرونوته تكيه وهل ياستوني ستخ پرې پرېوتل فقهاؤ مكروه ګرځولي دى .

مسئله : دقبرو څخه دمړو كښل حرام دي ترڅوچي يې يقين نوي چي دمړي هډوكي لمنځه تللي دي او دهډوكو ماتوالي يې حرام دى ځكه رسول اللهr فرمايي :

وعن ام سلمة (رضي الله عنها) قالت قال رسول اللهr كسرعظم الميت ككسرالعظم الحي في الاثم . ([38])

ژباړه : دحضرت ام سلمې (رضي الله عنها) څخه روايت دى چي دې مباركي ويلي دي چي رسول اللهr فرمايلي دي : دمړي دهډوكو ماتول دژوندو كسانو دهډكو دماتوالي په څير دي (په ګناه كښي).

مسئله : دقبرونوسرته دډ برو ايښودل جائزدي ځکه دعثمان بن مظعونy ددفن په كيفيت كښي درسول اللهr څخه روايت سوى دى :

انه صلي الله عليه وسلم وضع عند راس عثمان بن مظعون صخرة. الحديث([39])

ژباړه : رسول اللهr دعثمان بن مظعونy وسرته يوه ډبره كښيښودل.

مسئله : كچيري يوه ښځه مړه سول په نس كښي يې ژوندى بچى وو د ډيرو علماؤ په آند نس څيرل يې غوره دي ځكه استبقا دژوندى په تلفيدودجز دمړي ده .([40])

مسئله : په يوه قبركښي دډيرومړوښخول جائزنه دى مګر داړتيا په وخت كښي جائزدى .داړتيا وخت داسي ښودل سوى دى چي مړي ډېروي دهريوه لپاره قبركښل ګران وي نوپه دغه وخت كښي دډېرومړويوځاى كول په يوه قبركښي جائز دي اوكه نراوښځي دواړه وي نوپکار ده چي جلاجلا يې ښخ كړي . پاته دي نوي چي نورمړي به په ترتيب سره ښخ كړي اوترتيب يې داسي دى چي دلومړۍ مرتبې لرونكي خلګ به لومړى په قبر كښي كښيږدي اوبيا به ددوهمي مرتبي لرونكي ايږدي مثلا كه پلاراوزوي وي لومړي به پلاراوبيا به زوي ايږدي بيابه لمسي ايږدي كه موراولوروي لومړۍ به موربيابه لور ايږدي اوددوو مړو په منځ كښي به يوجلاكونكي شي ايږدي چي دخاوروڅخه جوړسوى وي .([41])

مسئله : كافرته به دمسلمانانوپه هديره كښي ځاى نه وركوي اونه به مسلمان دكافرانوپه هديره كښي ښخوي.([42])

مسئله : كه يوه نصراني ښځه مړه سوه اوپه نس كښي يې بچى موجود وو داچي بچي يې پر فتري ايمان دى نوموړي ښځه به دمسلمانو په هدېره كښي په دې ترتيب ښخه كړي چي شا به يې وقبلي ته وي ځكه جنين دمورپه نس كښي غالبا داسي وي چي مخ يې دموردشا لوري ته وي.([43])

مسئله : دقبروڅخه دشنو ونو يانباتاتو وهل جائزنه دي مګر كه وچ سي بياپروانكوي .([44])

مسئله : مړي په تابوت كښي ايښودل جائزدي ځكه فقهاءكرام فرمايي :

قال الحنفية لاباس باتخاذ التابوت ولومن حجراوحديد للميت عند الحاجة كرخاوة الارض .([45])

ژباړه : دحنفي مذهب علماؤ ويلي دي : مړي ته تابوت جوړول که څه هم داوسپني ياډبري څخه وي داړتياپه وخت کي لکه دمځکي سستوالى پروا نه کوي .

ديادوني وړده چي دمړي په تابوت كښي دايښودلوپه خت كښي به په تابوت كي خاوري اچوي بيابه مړي پكښي ايږدي اودښځينه مړي ددفن په وخت كښي به دخپلوانوله لوري دمړي دراكښته كولوپه وخت دحجاب په موخه پرده ځړانده كړي داخبره ظاهره اوښكاره ده .

---

د تفصيل او سرچيني لپاره دلته کلیک وکړی

دماشيني چرګانوغوښي

دماشيني چرګانوغوښي

ښکاره خبره ده چي دحلال سوو (مذبوح) چرګانو يادنوروڅارويو دغوښو خوړلوشرعي وړتيا يې پردې باندي موقوفه ده چي كچيري دچرګ ښارګونه چي مسفوحه وينه پكښي ده پري سوي وي اووينه ځني تللي وي ، درګودپرې كولوپه وخت كښي داللهY نوم په قصدي ډول نوي پاته سوي بېله دې چي دبل چانوم ورسره واخستل سي اودغه حلاليدنه دمسلمان ياكتابي لخواسوي وي دنوموړي چرګ غوښي بېله شبهې حلالي دي اوكه دپورتنيوشرطونوڅخه يوپاته سوى وي غوښي يې حرامي دي .كومي غوښي ياچرګان چي دباندني هيوادونو څخه راځي پردوه ډوله دي :

الف :دبهرنيو هيوادو څخه بندي غوښي .

ب : دفارمي چرګانو غوښي .

کومي غوښي چي دبهرني هيوادو څخه راځي دحلاليدودشرعي ياغير شرعي كيفيت څخه ډاډمن معلومات نوي ددغه غوښوڅخه اجتناب احتياط دي اواحتياط په دين كښي واجب دى ځکه لومړى خو دا معلومه نه ده چي دچرګانو وژنه دوى دبرق يانورو آلاتو په مټ کوي يعني مسفوحه وينه يې وزي اوکه يا که داهم معلومه سي چي مسفوحه وينه يې باسي اودچړي په مټ يې حلالوي بيا نو دا نه ده معلومه چي حلالونکى کس څنګه انسان دى يعنى مسلمان ياکتابي دى اوکه يا که څوک وايي چي دغه چرګان ټوله داهل کتابو په هيوادو کي حلاليږي لکه امريکا ، کاناډا اوداسي نور نو لازمي خبره ده چي دغه چرګان به دکتابيانو لخوا حلال سوى وي داخبره هم درسته نه ده ځکه دهغه کتابيانو حلال سوى حيوان حلال دى چي کتابيان وي حال داچي دمعاصري نړۍ زيات اهل کتاب مشرکان دي ځکه دوي وعيسىu ته (العياذبالله) دخداى په زوى وايي نو دمشرک دلاس حلال سوى حيوان جائز نه دى اوددغه غوښوپرحراموالى ترهغه بريده حكم نه كيږي ترڅوچي شرعي اومعتمد كسان ددغه چرګانودحلاليدوپرغيرشرعي كيفيت باندي شاهدي ورنكړي اوپه اوازوسره يادچاوچاپه قول سره دحراموالي حکم کول دايمان دزوال وېره ده ځكه دايمان د شرطونو څخه يوشرط دادى چي حلال دخداىY حلال بلل كه پريوشى دحرام حكم وسي اوپه حقيقت كښي هغه شى حرام نوي نو دايمان شرط ولاړى كوم وخت چي شرط ولاړسي مشروط هم ځي چي دايمان څخه عبارت دى نوښه داده چي اجتناب ځني وكړل سي كوم وخت چي يي ثبوت په شرعي ډول سره ورته راسي نو بيا دهغه څه حكم کيدلاى چي شريعت يې غوښتنه کوي .([46])

دفارمي چرګانوغوښي :څرنګه چي فارمي چرګان په حرامو غوښو باندي روزل کيږي لکه وينى اوداسي نور دداسي غذاوو رانيول خرڅول حرام دي . البته ددغه چرګانو په حکم کښي درې شيان موجود دي :

الف :ددغه چرګانو رانيول اوخرڅول

ب : دغذا رانيول اوخرڅول.

ج : دغوښوخوراک يې .

دچرګانو رانيول اوخرڅول جائز دي خو حرامه غذا ورکول جائز نه دي او دحرامي غذا رانيول اوخرڅول هم جائز نه دي .

دغوښو په اړه يې پرېکړه داده چي که غوښي دحرامي غذا لکبله بدبويه سوي وي حرامي دي اوکه نه وي بدبويه سوي حلالي دي نو څرنګه چي په عام ډول دفارمي چرګانو غوښي ددغه حرامي غذا له کبله بدبويه نوي نو حلالي ورته ويل کيږي .ځکه ردالمحتار دهغه چرګانو په اړه وايي چي مرداري خوري : درې ورځي دي يې وتړي بيا دي يې حلال کړي ترڅو هغه بدبويي لمنځه ولاړه سي .([47])

******

---

د تفصيل او سرچيني لپاره دلته کلیک وکړی

د انساني وېښتانو رانيول اوخرڅول

د انساني وېښتانو رانيول اوخرڅول

په ځينوځايو کي داسي دود دى چي ښځي وېښتان رانيسي بيا يې دخپل سره پيوندوي ترڅو خپله ښکلا پرې زياته کړى داسي کړنه حرامه ده ځکه اللهY فرمايي:

ÈûüÏnG9$#ur ÈbqçG÷ƒ¨9$#ur ÇÊÈ ÍqèÛur tûüÏZÅ™ ÇËÈ #x‹»ydur Ï$s#t7ø9$# ÂúüÏBF{$# ÇÌÈ ô‰s)s9 $uZø)n=y{ z`»|¡SM}$# þÎû Ç`|¡ômr& 5OƒÈqø)s? ÇÍÈ ([55])

ژباړه : قسم دانځرپه درخته ، قسم د زيتون په درخته ، قسم دطور په غره سره اوقسم پدې امين ښار سره چي موږ انسان په ډېر ښائسته جوړښت کي پيداکړى دى .

په پورتنى آيات کريمه کي اللهY دڅو قسمو وروسته فرمايي چي ماانسان په ډېر ښائسته جوړښت کي پيداکړى دى څوک چي داللهY جوړښت ښائسته نه بولي بلکي مصنوعي ښائست ځان ته ورکوي په ږيره خريولو سره يا په وېښتانو پيوندولو سره اويا په نورو شيانوسره حرام کار دى کومه ښځه چي داکار وکړى رسول اللهr لعنت پرې ويلى دى ځکه ردالمحتار ليکي :

قال ابن العابدين تحت قوله (وشعر الانسان) : ولايجوز الانتفاع به لحديث لعن الله الواصلة والمستوصلة.([56])

ژباړه :دانسان دوېښتانوڅخه ګټه اخستل ندي روا ځکه رسول اللهr فرمايي : لعنت دخداىY دي وي پر وېښتانو ورکونکي ښځه باندي او پروېښتانو اخستونکي ښځه باندي .

---

د تفصيل او سرچيني لپاره دلته کلیک وکړی

دويني وركول

دويني وركول

كچيري ناروغ ته دمړيني ويره وي يعني كچيري ناروغ ته وينه ورنكړل سي ناروغ مري ديوماهرډاكټرپه مشوره سره نودويني وركول جائزدي ياداسي وي چي د مرګ ويره نوي بلكي ديوماهرډاكټرله نظره د ويني د وركړي پرته دنوموړي ناروغ جوړيدنه شوني نوي په دغه صورت كښي هم جوازلري اوكه بېله ويني وركولوامكان وي نودويني د وركولوڅخه ځان ژغورل غوره دي اوكه دويني لګولوڅخه موخه ښائست ياجسمي قوت وي ناجائزدي اودويني خرڅول اورانيول جائزندي مګر كه ناروغ ته بېله قيمته وينه نه پيداكيدل نوموړي ته جوازلري مګرخرڅونكي ته جائزه نده په هيڅ وخت كښي اودكافرانووينه لګول جائزدي مګرداشد ضرورت پرته پرهيزځني كول بهتردي ځكه دكافرانوپه وينه كښي خامخا ځني اثرات سته چي هغه ممكن مسلمان د ځينو كرغيړنو خويونوڅښتن كړي لكه چي ډاكټران حضرات په دې خبره اصرار كوي چي دويني دلاري ډيري ناروغي انتقاليږي همداوجه ده چه فقهاءكرام فرمائي چي كوچني ته دكافري يافاسقي ښځي شيدي وركول ښه ندي ځكه دهغه ښځي بداثرات په كوچني كي ښكاره كيږي .([57])

مسئله : لکه څرنګه چي يوه ښځه يو ماشوم ته شيدې ورکړى نو دغه ماشوم ددغه ښځي رضعي زوى ګرځي او ددې اودزياتو نسبى قريبانو سره يې ددغه ماشوم نکاح حرامه ګرځي اوس سوال دادى چي که يوه ښځه خپل مېړه اويا مېړه خپلي ميرمني ته ويني ورکړى ايا پدې سره هم نکاح ته کوم تاوان رسيږي که يا ؟ ځکه لکه په شيدو چي بدني وده راتله په وينه هم بدني وده راځي. جواب دادى چي لکه څرنګه چي فقهي شريفي درضاع لپاره وخت ټاکلى دى چي ددوو يادوونيمو کالو څخه عبارت دى يعني که ديوې ښځي شيدې داسي څوک وچيښي چي تر دوه نيمو کالو زيات وي رضاع نه په ثابتيږي په همدې وجه وينه ورکول نکاح ته کوم تاوان نه رسوي .([58])

---

د تفصيل او سرچيني لپاره دلته کلیک وکړی

په پټرولوجامې مينځل

په پټرولوجامې مينځل

په دي موخه چي په ټولنه كښي داسي اړتياوي ترسترګوكيږي چي دمذهب هدايت ورته اړين دي لكه ځيني وريښميني لنګي چي په اوبومينځولوسره لمنځه ځي په دوديزډول سره په پټرولو مينځل كيږي ايا دمراريدو پرمهال به په پاكوالي كښي پټرول ورته بسنه وكړي اوكه داوبوپريول ورته حتمي دي ؟ په دې اړه داسي ويلاي سو چه د فقه شريفي لوړآندوپوهانو نجاست (مرداري) پردوه ډوله ويشلي دى يوحكمي نجاست چي په ښكاره ډول سره نجاست نسي ورته عارض بلكي امرتعبدي دهغه دمرداريدوپرېكړه كړى وي لكه داودس دماتوالي په صورت كښي دمفروضه غړونجاست اودجنابت په وخت كښي دټول وجودنجاست نوموړي نجاست بېله اوبو نه پاكيږي ځكه فقهاءكرام ارشاد فرمائي :

لايجوزالوضوء بما ء الفواكه ولابماء اعتصرمن الشجر.([59])

ژباړه . اودس تازه كول دميوو په اوبوسره ياپه هغه اوبوسره چي ددرختي څخه نچوړسوي وي رواندي .

دوهم ډول حقيقي نجاست دى چي په ښكاره ډول ترستر ګوكيږي او وجود يې عقلي وي دغه نجاست ته حقيقي نجاست وايي لكه بولي ، غائطه مواد، ويني ، شراب اوداسي ددغه نجاست پاكوالى په هرپاك مائع شي سره راتلاي سي لكه دګل ګلاپوعرق ، سركه اوداسي نورځكه دشريعت غراء محمدي مخورپوهان ليكي :

يجوزتطهيرهاباالماءوبكل مائع طاهريمكن ازالتها كاالخل وماء الورد.([60])

ژباړه . د حقيقي نجاست پاكوالى په اوبوسره اوپه هربهيدونكي شى سره روادى چي پاك وي اوليري كيدنه يې په دغه شي سره شوني وي لكه سركه ، دګلاپو اوبه .

دفقاؤكراموپورتني څيړنه په څرګندډول راښيي چي په پټرولو اودس تازه كول يادجنابت څخه غسل په كول رواندى ځكه لكه چي وموويل چي د حكمي نجاست پاكوالي بېله اوبونسي راتلاى اودجاموڅخه محسوسي نجاست ليري کولاى سي ځكه پټرول هم يوپاك بهيدونكي شى دى اودنجاست ليري والى هم په شوني دى هم داډول كه دبدن يوغړى په حقيقي نجاست سره ملوث سي وَرته حكم يې دى .

---

د تفصيل او سرچيني لپاره دلته کلیک وکړی

په لمانځه كي ساعت ته كتل

په لمانځه كي ساعت ته كتل

داسلام له نظره لمونځ په حقيقت كښي دڅښتنY هغه لورينه ده چه اللهY خپل بندګان په نوموړي بندګۍ سره خپل رازاوناز ته بللي دي دلمانځه دحقيقت په نظركي نيولو سره هرمسلمان وګړي بايددلمانځه كولوپرمهال بشپړه توجه دخپل محبوب څښتنY ولوري ته خاص كړي دنوروافكارواوليدونو څخه ځان رابند كړي .كه فرضا يوڅوك دلمانځه داداء پروخت وساعت ته وګوري اواستفاده ځني وكړي البته په خوله يې څه نوي ويلي لمونځ يې نه فاسديږي ځكه فتاوي هنديه ليكي .

لونظرفي كتاب من الفقه في صلوته وفهم لاتفسد صلاته بالاجماع كذافي التاتارخانيه واذا كان المكتوب علي المحراب غيرالقران فنظرالمصلي الي ذالك وتامل وفهم فعلي قول ابويوسف رح لاتفسد به اخذ مشائخنا.([61])

ژباړه :كه يوچا دعلم فقه يوكتاب ته وكتل اووې فهماوه په اتفاق دټولو علماؤ يې لمونځ نه فاسديږي كچيري ليكل سوى شي دقرآن پرته بل شى وي لمونځ كونكي ورته وكتل فكريې پكښي وواهه اووې فهماوه نوپه قول دابويوسف رح لمونځ نه فاسديږي اوزموږ مشائخوهم داقول مختاركړى دى .

پورتنى خبري ته که ځير سو ويلاي سو چي ساعت هم دقرآن څخه پرته يوشى دى نودلمانځه په جريان كي ورته كتل لمونځ نه فاسدوي

يادونه :ځيني خلګ دځينوكلچرونوپه تعقيب سره داغوستلوپه كالوكښي تصويرونه لګوي په داسي كالو كښي لمونځ كول مكروه دى همداډول په زياتو كوروكښي عكسونه موجود وي ددغه عكسوپه شاوخواكښي هم لمونځ مكروه دي ځكه درمختار ليكي:

ان يكون فوق راسه اوبين يديه اوبحذائه يمنة ويسرة اومحل سجوده تمثال.([62])

ژباړه : يودمكروهاتو څخه دلمانځه دادى چي لوړدسرولوري ته ، يامخ ته ، ياراسته ، ياچپه لوري ته اويا د سجدې په ځاي كښي بتان وي .

بله خبره لاداده چي دلمانځه پرته هم بتان ساتل ګناه ده ځکه بي بي عائشة (رضي الله عنها) فرمايى : يوه ورځ رسول الله (صلى الله عليه وسلم) دسفر څخه راغلى ما پرديواله باندي يوه پرده ځړولى وه چې عكسونه پكښى وه هر كله چې رسول الله (صلى الله عليه وسلم) وليده په رنګ كې يې تغير پيداسو او وى ويل اې عائشې ! دقيامت په ورځ دهغه كسانولپاره سخت عذاب دى چې دالله (جل جلاله) دمخلوق سره مشابه شيان جوړوى ( يعنى عكسونه ياتصويرونه جوړوى ) بي بي عائشة (رضى الله عنها) وايى چې ما هغه پرده وشكوله او دوه بالښتان مى ځنى جوړكړل.([63])

مسئله : په لوڅ سرلمونځ كول مكروه دى ځكه سرلوڅول دكبرنښه ده پدې اړه فقهاءكرام داسي وايي.

وصلوته حاسرا اي كاشفا راسه لتكاسل ولاباس لتذلل واما للاهانة بهافكفر ولوسقطه قلنسوة فاعادتها افضل الااذا احتاجت لتكريراوعمل كثير.([64])

ژباړه . لمونځ په لوڅ سر سره كه ادا سي دسستوالي له كبله مكروه دى اوكه دعاجزۍ په موخه په لوڅ سرلمونځ وكړي پروانلري اوكه لمونځ په لوڅ سروكړي چي موخه يې سپکاوى وي نوموړي عمل كفردى اوكچيري يې دسرڅخه خولۍ ولويږي نوبېرته پرسركول يې غوره دي پدې شرط چي عمل كثيرته اړتيا نه پيداكيدله .

---

د تفصيل او سرچيني لپاره دلته کلیک وکړی

په قرانكريم كښي داوازښكلا

په قرانكريم كښي داوازښكلا

قرانكريم چي درسول اللهr لويه معجزه ده اواللهY په خپل قدرت دنظم په ډول نازل كړى دى ددې سپېڅلي كلام الله دتلاوت په وخت كښي داواز ښكلا غوره دى په دې شرط چي هغه اصول اوقوانين چي دتلاوت لپاره ايښودل سوي دي هغه مراعات سي مطلب داچي دقرانكريم حروف خپل اوازته تابع نسي اوداسي ښكلا اوازته وركول چي دقرانكريم په حرفوكښي داسي بدلون راسي چي ديوه حرف پرځاي بل حرف اداسي داډول ښكلا حرامه ده ځکه ددغه کړنه سره لحن منځته راځي ښکاره خبره ده چي لحن جلي حرام دى او ياداسي ښكلاوركړي چي دحروفودبدلون تربريده ونه رسيږي مګرځني غوني يامدونه پاته سي داډول ښكلامكروه ده ځکه ددغه کار په کړنه سره لحن خفي منځته راځي ښکاره خبره ده چي لحن خفي مکروه دى ځكه رسول اللهrارشادفرمائي .

اقرؤالقران بلحون العرب واصواتها واياكم ولحون اهل العشق ولحون اهل الكتابين وسيجئ بعدي قوم يرجعون بالقران ترجيع الغناء والنوح لايجاوزحناجرهم مفتونة قلوبهم و قلوب الذين يعجبهم شانهم.([65])

ژباړه : قرآن دعربوپه لهجو اوپه ښكلواوازوددوي ولولى،دعشق دڅښتنانو اوداهل كتابو دلهجوڅخه ځان وساتي ژردى چي زماڅخه وروسته به يوقوم (ډله) راسي چي دوي به قرآن دسرود (ترنم) اوسندروژړاپه ډول لولي اوقرانكريم ددوي دزړونو څخه نه شوه كيږي دنوموړوكسانوزړونه به په فتنوكښي مبتلاوي اوهمداډول هغه كسان چه ددوي داډول تمثيل خوښوي.

---

د تفصيل او سرچيني لپاره دلته کلیک وکړی]

دمسواك پرځاي دغاښونوبرس اوحكم ئي په روژه كښي

دمسواك پرځاي دغاښونوبرس اوحكم ئي په روژه كښي

دايومنل سوي حقيقت دى چي درسول اللهr ټول هدايات دحكمت څخه خالي ندي كه دمسواك موضوع ته ځيرسو حتما دې نتېجې ته رسيږوچي په مسواك وهلوكښي دوه شيان مطرح دي يودخولي نظافت بل درسول اللهr دكړني په كټ مټ ډول تقليدكول .كوم ځوك كه دمسواك پرځاى دغاښونو برس استعمال كړي لومړى شى خوبه يې ترسره كړي وي چي نظافت دي اودوهم شى چي درسول اللهr دكړني سره ورته والى دى ندي ترسره سوى ځكه درسول اللهr استعمال دلرګي په مسواك وواوداچي په روژه كښي به يې حكم څنګه وي فقهاءكرام دمسواك په اړه داسي ليكي :

لاباس بالسواك الرطب واليابس بالغداة والعشي عندنا وقال ابويوسف رح يكره المبلول باالماء.([66])

ژباړه .پروانسته په مسواك وهلوسره لوند وي اوكه وچ سهار اوماښام زموږپرمذهب اوامام يوسف رح وايي مكروه دي هغه مسواك چي په اوبولوند وي .

واماالرطب الاخضرفلاباس به عندالكل .([67])

ژباړه . په شنه مسواك سره دټولوپه آند كراهة نسته .

اودبرس استعمال هم ورته حكم لري اوکچيری دبرس سره پوډر ياكريم استعمال سي په داسي صورت كښي بيله عذره دمکروهوالي څخه نه خالي كيږي ځكه دلانده مسواك لذت تركريم چي شنشوبي ډوله خوندلري ډېرټيټ دى هغه لادځينوعلماؤ په آند دكراهت ځخه خالي ندي په كريم کي په طريق الاولي سره کراهت سته اوبل داچي په روژه کي دهر خوند لرونکي شى څکل مکروه دي ځکه فقهاءكرام ليكي:

وكره ذوق شي ومضغه بلاعذر .([68])

ژباړه : بيله عذره (په روژه کښي) دشي ځكل اوژوول مكروه دي .

---

د تفصيل او سرچيني لپاره دلته کلیک وکړی

دحيض بندونكودواو استعمال

دحيض بندونكودواو استعمال

ثابته خبره ده چي انساني جوړښت په داسي معيار منځ ته راغلي دى چي بشري فكردهغه د كامل كيفيت پيژندني څخه ناتوان دى نوداللهY دانسان په هرډول بدليدونكي كيفيت كي حكمت رانغښتي وي په معاصروخت كښي دځينوښځوڅخه داسي كړني ترسترګوكيږي چي شرعاجوازنلري لكه دحيض بندولو لپاره ددواوواستعمال دغه دواوي شرعا جائزندي ځكه داللهY په طبعي كړونوكښي چي انسان ته يې عارضوي په مصنوعي ډول توپير راوستل يو مسئوليت دى اوبل داچي طب پوهانوثابته كړي ده چي دنوموړودواوواستعمال دسختو ناروغيو لامل ګرځي اوحال داچي انسان نسي كولاى چي په خپله خوښه ځان ته تاوان ورسوي ځكه لكه چي وموويل انساني غړي دانسان سره دامانت په ډول دي اواصلي مالك يې اللهY دى .

مسئله : كه يوه ښځه دهري مياشتي په ټاكلو شپوكښي په حيض معتاده وي اوپه دواوو يې بند كړي په دغه شپوكي ددې دلمانځه اوروژې هيڅ مانع نسته بلكي لمونځ اوروژې به پوره كوي ځکه دلمانځه اوروژې لپاره چي شرطونه موجود سي لمونځ اوروژه فرض ګرځي ځکه فقهآء کرام فرمايي :

وشرط صحة الادآء وهو الوقت القابل وهو اليوم المتعرى عن الاکل والشرب والطهارة المؤديين من الحيض والنفاس .([69])

ژباړه : دروژې دصحت شرط وخت دى چي دروژې دنيولو جوګه هغه دخوراک ، چيښاک او دحيض او نفاس ځخه خالي وخت دى .

كه يوه ښځه دحج دادايني په وخت دغه دواوي استعمال كړي په دې موخه چي دحج مناسك په پوره ډول اداكړي جائزدى ځکه دلږ تاوان په بدل کي لو ګټه لاسته راوړل دي .

والله اعلم باالصواب

---

د تفصيل او سرچيني لپاره دلته کلیک وکړی

په اوداسه كښي دډك سوي غاښ حكم

په اوداسه كښي دډك سوي غاښ حكم

دغاښ دمعالجې دصورتونوڅخه يودادى چي دمعالج لخواغاښ په يوډول موادو ډك سي اوبېرته يې دخپل معيارسره سم كړي داچي نوموړي غاښ ته اوبه نه رسيږي په اوداسه كي خودخولې پريول سنت دي اودغسل په وخت كي چي پريول يې فرض دي نودغسل حكم به يې څه وي ؟ فقهاؤكراموپرغاښ دسپنو زرودوښى اجازه وركړي ده لكه چي فرمائي :

ويشدها الاسنان باالفضة ولايشدها بالذهب . ([70])

ژباړه . پرغاښوباندي دي دسپينوزرووښى تړي او دسروزرو وښى دي نه تړي .

څرنګه چي دغاښ وښى ته اجازه وركړل سوي ده سره ددې چي داوبومنعه كونكي دى نودغاښ ډكېدل چي داوداسه اوغسل پرمهال اوبه نه ورته رسيږي هم جائزدى اوداسه اوغسل ته خلل نه رسوي بلكي دواړه صحيح دي .

---

د تفصيل او سرچيني لپاره دلته کلیک وکړی

فلم اوتلويزون

فلم اوتلويزون

دساه لرونكوشيانوعكسونه اوياپه فلم كښي داسلامي اصولومخالف عكسونه كتل حرام دي په مذدوري يې جوړول تردې هم زيات دي ځكه دسلفوعلماؤپه عصركښي كه څه هم دغه شيان موجود نوه مګر موسيقي اوپردې باندي جوړسوى مجلسونه موجودوه پرهغه باندي فقهاؤكرامومذدوري ناجائزګڼلي دي اوفرمائي .

ولايجوزعلي الغناءوالنوح والملاهي .([71])

ژباړه : پرغزلوويلوباندي مذدوري اخستل اودمړي پركور باندي پر ويركولوباندي مزدوري اخستل جائز نده .

داچي پرموسقي باندي مذدوري اخستل ندي رواسوي نوهغه څه چي هم عكسونه دي اوهم موسيقي ده په منعه كي تردې هم سخت دى مطلب داچي د نوموړى كارمذدوري اخستل ، ليدل يې ، همداډول هغه معاش چي ددې كارپه وظيفه كښي لاس ته راځي اوپه فلم كښي اداكاري كول ټوله ناجائز دي . ديادوني وړده چي دتلويزون ترميمول اوتجارت كول جائزكړل سوى دي ځكه تلويزون په خپل اصل كي دلهولعب آله نده بلكي تلويزون دځينواصلاحي ، تعليمي ، تربيوي اوسائنسي اهدافو لپاره هم استعماليداى سي هغه شي چي اصلابدنوي بلكي روا اوناروا دواړي استفادې ځني كيدلاى سي فقهاؤكرامودهغه شى خرڅول اورانيول جائز كړي دي او فرمايي .

علم من هذا انه لايكره بيع مالم تقم المعصية به كبيع الجارية مغنيه و الكبش النطوح والحمامة الطياره والخشب ممن يتخذ المعازف .([72])

ژباړه . دپورتني مطلب څخه معلوميږي چي دهغه شي خرڅول اورانيول مكروه ندي چي اصلا په هغه شي سره معصية نوي لكه خرڅول دمينځي چي سندرغاړي وي اودكوتربازۍ كوتره اوهغه لرګى چي دهغه څخه دموسيقي آلې جوړيږي .

يادونه : لكه څرنګه چي معلومه ده چي د تلويزون استعمال داصلاحي كارو لپاره ډيركم دى اوزيات دفاحش کارونو لپاره استعماليږي نو كه څه هم تجارت اوترميم يې جائزسوى دى خوپرهيزځني كول غوره دى ځكه اسلام په اسلامي رڼا كښي دمحتاط ژوند توصيه كوي .

---

د تفصيل او سرچيني لپاره دلته کلیک وکړی

دلوږي احتساب

دلوږي احتساب

احتساب هغه كلمه ده چي په معاصروخت كښي دخپلو اهدافو درسيدوپه موخه دكار ، خبرواوتګ او راتګ دبندولولپاره استعماليږي دنه خوړلوپه احتساب كښي چي په ځينواصطلاحاتوكښي ورته بوك هرتال وايي دمرګ يادانسان دځينورشتودفلج اودبشري توان دټيټ والي لامل ګرځي داډول احتساب په شريعت كښي ناجائز دى ځكه لكه چي په تكرارسره موويلي دي چي انسان خپل ځان ته تاوان نسي رسولاى كه څه هم په خپله رضا سره وي يعني جائزندى اوبل داچي دلوږي په اړه فقهاءكرام داسي ليكي :

اماالاكل فعلي مراتب فرض وهومايندع به الهلاك فان ترك الاكل والشرب حتي هلك فقد عصي ولايجوزالرياضة بتقليل الاكل حتي ضعف عن اداء الفرائض ولوجاع ولم ياكل مع قدرته حتي مات ياثم.([73])

هرچه خوراك دى پرڅومرتبوويشل سوى دى يوډول خوراك فرض دى داهغه خوراك دى چي دهلاكت مخه په ګرځي اوكه چاخوراك پريښودى ترداسي بريده چي هلاك سو بېشكه ګنهګار دى اوندى جائزدزهدپه موخه خوراك نه كول ترداسي بريده چي دفرائضو داداء څخه ناتوان سي اوكه يوڅوك خوراك پريږدي سره دتوانه پرخوراك اوځني مړسي ګنهګاردى .

احتساب بايدپه هغه ډول پلي سي لكه څرنګه چي رسول اللهr يې هدايت كړى دى چي د امربالمعروف او نهي عن المنكردطريقې څخه عبارت دى .

---

د تفصيل او سرچيني لپاره دلته کلیک وکړی

اولياءكرام

اولياءكرام

ولايت يوداسي شى دى چي په آياتوسره ثابت دى څوك چي دولايت څخه منكروي هغه كاذب بايات الله دى دنمونې په ډول كه ووايوچي اللهY فرمائي :

Iwr& žcÎ) uä!$uŠÏ9÷rr& «!$# Ÿw êöqyz óOÎgøŠn=tæ Ÿwur öNèd šcqçRtøts† ÇÏËÈ ([74])

ژباړه : بېشكه اولياءداللهY وېره به نوي پردوي باندي اونه به دوى غمجن وي .

اولياءالله چي په ځينو اصطلاحاتو كښي ورته پيران وايي هغه وخت ولي ( پير ) ورته ويل كيداى سي چي عالم دفقه ، عقايدو اوتصوفووي ځكه دين متين محمدي پردغه علوموباندي موقوف دى په دې وجه چي ددغه علوموبيان درسول اللهr په جوامع الكلم اقوالوكښي سوى دى چي په ښكاره ډول انساني فكرنه ورته وړاندي كيږي دبيلګي په ډول دحضرت عمربن الخطابy روايت بسنه كوي چي دلاندي روايت څخه عبارت دي :

وعن عمربن خطابy قال بينما نحن جلوس عند رسول اللهr اذاطلع علينا رجل شديد بياض الثياب شديدسوادالشعرلايري عليه اثرسفرولايعرفه منّا احد حتي جلس الي النبيr فاسند ركبتيه الي ركبتيه ووضع كفيه علي فخذيه وقال يامحمدr !اخبرني عن الاسلام فقال الاسلام ان تشهدان الااله الاّ الله وان محمد عبده ورسوله وتقيم الصلوة وتؤتي الزكوة وتصوم رمضان وتحج البيت ان استطعت اليه سبيلا قال صدقت فعجبنا له يسئله ويصدّقه قال فاخبرني عن الايمان قال ان تؤمن باالله وملائكته وكتبه ورسله واليوم الاخروتؤمن باالقدرخيره وشره قال صدقت قال فاخبرني عن الاحسان قال ان تعبد الله كانّك تراه فان لّم تراه فانّه يراك قال فاخبرني عن الساعة قال ماالمسؤل عنهاباعلم من السائل قال فاخبرني عن امراتها قال ان تلد الامة ربّتهاوان تراه الحفاة العراة رعاءالشاء يتطاولون في البنيان قال ثم انطلق فلبثت مليا ثم قال ياعمررض اتدري من السائل قلت الله ورسوله اعلم قال فانه جبرئيل ع اتاكم يعلمكم دينكم .([75])

ژباړه :دحضرت عمربن خطابy څخه روايت دى ده مبارك ويلي دي چي پدې منځ كښي موږناست وودرسول اللهr سره چي يوسړي راغلى تيزسپين كالي يې وه اوتيزتور وېښتان يې وه اودسفرنښي هم نه پرې ښكاريدي او په موږكي هيچانه پيژندي ترداسي اندازې چي نوموړي سړى مخامخ رسول اللهr ته كښيناستى اولاسونه يې درسولr پروروننو كښيښودل اووي ويل يامحمدr ! وماته داسلام په اړه خبرراكړه رسول اللهr وفرمايل چي اسلام دادى چي ته پردې باندي شاهدي وركړي چي داللهY پرته لائق دعبادت نسته اوته شاهدي وركړي پردې باندي چي محمدr داللهY بنده اورسول دى اوته لمونځ اداء كړي ، زكوة وركړي ، حج دبيت الله شريفي وكړي كه ستاسره طاقت دلاري وي ، روژه درمضان ونيسي (هغه سړى )وويل : ريشتيا دي وويل موږ تعجب وكړى چي هم سوال كوي او هم يې تصديق كوي بيايې وويل ماته دايمان په اړه خبر راکړه رسول اللهr وفرمايل ايمان دادى چي پراللهY ، ملائكو ،كتابونو، اوپررسولانو داللهY ايمان راوړي او دآخرت پرورځ باندي ايمان باندي راوړي اوايمان راوړي پردې باندي چي دخېراوشراندازه داللهY له لوري ده بيايې وويل :ريشتيا دي وويل بيايې وويل داحسان په اړه خبرراكړه ؟ رسول اللهr وويل احسان دادى چي ته داللهY عبادت داسي وكړي لكه ته چي اللهY ويني كه ته هغه نه ويني هغه تاويني بيايې وويل : دقيامت په اړه خبرراكړه ؟ رسول اللهr وفرمايل : مسؤل تر سائل زيات معلومات (دقيامت په اړه نه لري ) دغه سړى وويل : دقيامت دعلاموپه اړه خبرراكړه رسول اللهr وفرمايل علامې يې دادى چي مينځه خپل بادار وزيږوي او سرتورسري اولوڅ كسان وويني چي څارونكي دپسو وي په تعميراتو اوبنګلوكي اوسيږي بيادغه سړى ولاړي عمرy ويلي دي چي يو ګړى مي انتظاروكړي بيارسول اللهr وفرمايل : اياته خبريې اي عمره ! چي داسړى څوك وو؟ ماوويل اللهY اودهغه رسولr ښه پوهيږي رسول اللهr وفرمايل داجبرئيلu ووراغلى ووچي تاسوته ستاسو دين وښيي.

فائده : پدغه حديث شريف كښي عقايد ، فقه اوتصوف ته اشاره سوي ده ځكه که ودې ته ځيرسوچي په دغه حديث شريف كښي دپنځه ګونوبناؤ نومونه اخيستل سوى دي دا د فقه وعلم ته اشاره ده ځكه فقه هم ددغه پنځوبناؤ څخه بحث كوي اوپدغه حديث شريف كښي چي د ايمان ذكرسوى دى دا و عقايد ته اشاره ده ځكه په علم عقايد كښي هم دايمان بحث كيږي اوپدغه حديث شريف كښي چي داحسان لفظ ذكرسوى دى دا تصوف ته اشاره ده ځكه تصوف داللهY هغه لورونه ده كوم انسان چي ددې ځانګړتياووڅخه برخمن سي داسي احساس كوي چي همداوس يې سمه لار پيداكړه اودخپل معبود پيژندنه اودرنګينو انوارواحساس يې پيل كړى ګويا دى اللهY ويني اواللهY ته يې توجه خالصه سي . علم تصوف عبارت دى :

رياضة النفس باالمجاهدة الشاقه المشروعه وتجريدها عن الكدورات البشريه والعوائق الجسديه مع الصدق التوجه الي حضرة الصمديه والمواظبه علي الطاعات والاذكارالسنية . ([76])

ژباړه : تصوف دنفس سپېڅلتيا ده په زيارونو اومشروعه هڅو سره اوخلاصون دنفس دى دبشري چټلتياوو څخه دريښتنۍ پاملرني سره وبې نيازه ذات ته اوتل پاتي پربندګي اوعباداتو واوسي درب الجليل داذكارواوملتيا سره چي روشانه اوسپېڅلي دي .

ولي يامرشد ته لازمه ده چي ديادوسوو علومو څخه برخمن وي ددغه علومودنه شتون په صورت كښي يوڅوك مرشد نسي جوړيداى اونه هغه عالم په ريښتني لاره تللي دى چي متصوف نوي ځكه شيخ زروق په قواعد الطريقة كښي دامام مالك( رحمة الله عليه) څخه روايت كوي اووايي :

ومن تصوف ولم يتفقه فقد تزندق ومن تفقه ولم يتصوف فقد تفسق من جمع بينهما فقدتحقق .([77])

ژباړه : څوك چي تصوف اختيار كړي اوداړينوعلومو څخه يې ځان بې برخي کړى وي بېشكه زنديق سو ، څوك چي په اړينوعلوموكښي پوهه لاس ته راوړي اودتصوف څخه ځان بې برخي كړي بېشكه فسق يې وكړى اوكه څوك ددواړو څخه برخمن سي حق ته وصل سواوسمه لاريې ومونده . دبده مرغه زموږپه ټولنه كښي داسي څهري لروچي د خپلومادي اهدافودترسره كولوپه موخه داسي كړني كوي چي عام اوبې تعليمه خلګ يې پرناسمولارو روان كړي دي لكه ځيني صوفيه اومريدان چي دحقانيت څخه بې برخي دي دعلم دحصول څخه پرته په ځينواختراع سوو طريقوذكرونه كوي په غيرمشروع ډول سره نوموړي كسان استدلال كوي چي رسول اللهr امّي وو اوحال داچي نوموړي كسان بايد دې ته متوجه سي چي رسول اللهr دوحي څښتن وو اودقرانكريم څښتن ووچي هرډول فصحاءورته عاجزوه بلكي دامّي لقب رسول اللهr ته صفت دى اونورو ته عيب دى .

يادونه : پير( مرشد ) چي په خپله مجاهده سره يوشى پيداكړي اوصفايي دظاهر اوباطن وكړي اودلسوهلاكونكوشيانوڅخه ځان وساتي چه هغه عبارت دي :

1. حسد
2. بخل
3. كبر
4. ريا
5. ځان لوئي
6. محبت دمال
7. شهوات
8. زيات خوراك
9. زياته غوصه
10. محبت دمرتبي .

اوبايد لس ساتونكي شيان په ځان كښي رواولي چي هغه عبارت دي له :

1. پښيماني پرګناه
2. صبرپرتكليفونو
3. رضا په قضاءالهي
4. شكرپرنعمت
5. برابروالي په منځ كښي داميد اودرحمت اوويره دعذاب څخه
6. تقوي په دنيا كښي
7. اخلاص په اعمالوكښي
8. نيكه رويه دخلګوسره
9. محبت دخدايY
10. عاجزي والله رب العالمين ته

په داسي حال كښي چي دغه پېر( مرشد )عالم وي نوحقيقي پېر( مرشد ) ورته ويل كيږي په نسب سره څوك پېر ( مرشد ) نسي جوړيدلاى لكه ځيني خلګ داسي كوي چي د يوچااحترام لري اومرشد يې بولي په دې وجه چي هغه ديوكامل پېرزوى وي هيڅكله داسي څوك دپلاريانيكه په وجه پيرنسي جوړيدلاى اونه كرامت ښكاره كولاى سي ترڅوچه خپل زيار ونه باسي ځكه اللهY فرمائي :

#sŒÎ*sù y‡ÏÿçR Îû ÍqÁ9$# Ixsù z>$|¡Sr& óOßgoY÷t/ 7‹Í³tBöqtƒ Ÿwur šcqä9uä!$|¡tFtƒ ÇÊÉÊÈ `yJsù ôMn=à)rO ¼çmãZƒÎºuqtB y7Í´¯»s9'ré'sù ãNèd šcqßsÎ=øÿßJø9$# ÇÊÉËÈ ïÆtBur ôM¤ÿyz ¼çmãZƒÎºuqtB šÍ´¯»s9'ré'sù tûïÏ%©!$# (#ÿrçŽÅ£yz öNßg|¡àÿRr& Îû zN¨Yygy_ tbrà$Î#»yz ÇÊÉÌÈ ([78])

ژباړه : كوم وخت چي دسورشپېلۍ پوه سي نه به نسب پالنه وي ددوى په منځ كښي اونه به يودبل سره سوال كولاى سي نو هغه څوك چي دنيكواعمالوتول يې دروند سي دغه كسان به خلاص وي اوهغه څوك چي دنيكواعمالوتول يې سپك سي نو دغه كسان هغه څوك دي چي تاوان يې خپلوځانوته رسولى دى اوتل به په دوزخ كي وي .

حاصل داچي هلته به نسبي ارزښت ته هيڅ توجه نوي اونه به نسبي ځانګرتياوي مطرح وي بلكي هرڅوك به دځان ځاني په لټه كښي وي هرچاكه نيك اعمال كړى وه خلاص به وي اوچاكه ناوړه اعمال كړى وه ګرفتاربه وي دپلارنيكه اويادبل قريب په وجه به هيڅ څوك نوي خلاص كه دپېرزوى وي كه دعالم زوى وي اوكه دپاچازوى وي دخپل عمل نتېجه به ويني دحضرت نوحu زوى كنعان چي دنبي زوى وو دخدايY په قهركښي هلاك سو اوابراهيمu چي د الله رب العلمين خليل دى پلاريې پركفرتېرسوى دى دده په وجه نسي خلاصيداى دپېرزوي چي خپل عمل يې نوي كله به خلاص سي اويابه صاحب دكرامت سي .كوم څوك چي دشريعت څخه مخالف وي پيرنسي جوړيداى كچيري دعادت خلاف كارځني ښكاره سي كرامت نه ورته ويل كيږي بلكي ددغه غيرمتشرع كس دغه كارته په شريعت كښي استدراج ويل كيږي دايوشيطاني حركت دى شيطان لعين زيار باسي چي خلګ ګمراه اولاروركي كړي اوعقيدې يې ورخرابي كړي اوپه ناوړه مفكورويې ملوث كړي نوداسي كسان دخلګودغولېدوپه موخه رامخ ته كوي .

مسئله : دخپل مرشد په تصوفي طريقه ذكركول اويا كوم بل ذكر چي داللهY درضاپه خاطروي جائزدى اوثواب پكښي نغښتي دى جهري ذكروي اوكه خفي وي ځكه اللهY فرمائي :

šúï̍Å2º©%!$#ur ©!$# #ZŽÏVx. ÏNºtÅ2º©%!$#ur £‰tãr& ª!$# Mçlm; ZotÏÿøó¨B #•ô_r&ur $VJ‹Ïàtã ÇÌÎÈ ([79])

ژباړه : ذكركونكي داللهY چي ډېرذكركوي اوښځي ذكر كونكي الله جل جلاله دوي لره بخښه اولويه مذدوري برابره كړي ده.

داسي ډيرآياتونه دنوموړي مطلب دثبوت لپاره راغلي دي .ذكركول كه څه هم په زوره جائزدى مګرپه كراركول يې بهتردي اوبعضي صوفيه چي دځينوطروقوپه تعقيب دذكرپروخت كالي څيري يا ناړي غورځوي جائزندي .([80])

---

د تفصيل او سرچيني لپاره دلته کلیک وکړی

*دتصوفومشهوري طريقې

*دتصوفومشهوري طريقې

دتصوفودډيروطريقوبنسټونه په مختلفوپيړيوكښي ايښودل سوى دي مګرځيني يې نوم وركي اوځيني يې دنامه لمخي پاته اوځيني تر اوسه چلونكي اوپالونكي لري ځيني مشهوري طريقي يې په كتابو كښي دېرش ښودل سوي دي چي دلاندينيوطريقو څخه عبارت دي :

۱.جنيديه.۲.زيديه .۳.نوريه .۴. طيفوريه .۵. ادهميه .۶. محاسبه . ۷. سهيليه . ۸. حكيميه . ۹. خرازيه . ۱۰. خفيفيه .۱۱.سياريه . ۱۲. قادريه . ۱۳. نقشبنديه .۱۴. سرورديه . ۱۵. چشتيه . ۱۶. اويسيه . ۱۷. كبرويه . ۱۸. احمديه . ۱۹. شازليه . ۲۰. مولويه . ۲۱. جزوليه . ۲۲. ملامتيه . ۲۳. شطاريه . ۲۴. خلوتيه . ۲۵. سنوسيه . ۲۶ . غزاليه . ۲۷. رفاعيه . ۲۸ . حلاجيه . ۲۹ .حيدريه ۳۰ . نعمت الهيه .

1. جنيديه دحضرت جنيدبغدادي رحمة الله تعالي عليه طريقه ده چي دهجري قمري په دريمه پيړۍ كي پيداسو اصلادنهاوندوومګر په بغدادكي يې ژوندتېركړى دى اودمحمد قواريري زوى دى اوده ته دسيدالطائفه ، لسان القوم ، طاؤس العلماء او دسلطان المحقيقن القاب وركړل سوى دي اودطريقة اوشريعت خاوند ووچي په اصولواو فروعوفنونوكي يې پوره مهارت درلودى

2. زيديه :دحضرت عبدالواحد رحمة الله عليه طريقه ده نوموړي عالم دشريعت اوطريقت وو اوصاحب دكرامت وواودده طريقې ته واحديه هم وايي

3. نوريه :دحضرت شيخ ابوالحسن نوري رحمة الله عليه طريقه ده

4. طيفوريه : دحضرت بايزيد بسطامي رحمة الله عليه طريقه ده

5. ادهميه :دحضرت ابراهيم بن ادهم رحمة الله عليه طريقه ده

6. محاسبه : دحضرت عبدالله حارث بن اسدمحاسبي طريقه ده

7. حكميه : دحضرت شيخ محمد بن علي حكيم ترمذي رحمة الله عليه طريقه ده .

8. خرازيه .دحضرت شيخ ابوسعدخرازرحمة الله عليه طريقه ده

9. سهيليه :دحضرت شيخ سهيل بن عبدالله تشتري رحمة الله عليه طريقه ده .

10. خفيفيه : دحضرت شيخ ابو عبدالله خفيف رحمة الله عليه طريقه ده

11. سياريه : دحضرت شيخ ابوالعباس سياري رحمة الله عليه طريقه ده

12. قادريه : دحضرت شيخ عبدالقادرجيلاني رحمة الله عليه طريقه ده

13. چشتيه :دحضرت خواجه معين الدين چشتي رحمة الله عليه طريقه ده .

14. نقشبنديه : دحضرت خواجه بهاوالدين نقشبدي رحمة الله عليه طريقه ده .

15. سرورديه : دحضرت شيخ شهاب الدين سروردي رحمة الله عليه طريقه ده .

16. اويسيه :دحضرت شيخ اويس قرني رحمة الله عليه طريقه ده

17. كبرويه : دحضرت شيخ نجم الدين كبري رحمة الله عليه طريقه ده .

18. احمديه : دحضرت شيخ احمد بدوي رحمة الله عليه طريقه ده

19. شاذليه : دحضرت شيخ ابوالحسن شاذلي رحمة الله عليه طريقه ده .

20. جزوليه : دشاذلي يوه مشهوره ځانګه ده چه سالكين يې ډيروه

21. مولويه : دحضرت مولانا جلاالدين بلخي رومي رحمة الله عليه طريقه ده

22. ملامتيه : دحضرت شيخ حمدون بن احمد قصار رحمة الله عليه طريقه ده چي ځيني يې قصاريه هم بولي .

23. شطاريه : دحضرت شيخ عبد الله شطار رحمة الله عليه طريقه ده چي په كال ۸۱۸ هجري كي وفات سوى دى .

24. سنوسيه : دحضرت شيخ محمد سنوسي ادريسي رحمة الله عليه طريقه ده .

25. خلوتيه : دسرورديې اوكبرويې دڅانګو څخه شمېرل كيږي .

26. غزاليه : دحضرت شيخ امام محمد غزالي رحمة الله عليه طريقه ده .

27. رفاعيه : دحضرت شيخ سيد احمد بن ابي الحسن رفاعي رحمة الله عليه طريقه ده .

28. حلاجيه : دحضرت شيخ بن منصور حلاج رحمة الله عليه طريقه ده .

29. حيدريه : دحضرت شيخ حيدر رحمة الله عليه طريقه ده دې طريقې په اومه هجري قمري پيړۍ كښي په خراسان اوشاوخواكي ډېرپيروان پيداكړل داسلامي نړۍ مشهورسياح ابن بطوطه ددې طريقې په مورد داسي وايي حيدريه طريقه په زهد كښي ډېره مشهوره وه سالكين يې هم زيات وه اود ډېرزهد له امله يې ودونه نه كول .

30. نعمت الهيه : دحضرت شاه نعمت الله ولي رحمة الله عليه طريقه ده ددې طريقې اكثره اساسات دحضرت شيخ ابن العربي رحمة الله عليه د طريقي سره ورتوالي لري .

حضرت شاه نعمت الله ولي رحمة الله عليه داتمي اونهمي پيړۍ په منځ كښي ژوند درلودى اوزياتي رسالې يې په خپل ژوند كښي په فارسي ليكلي دي اودده داشعارو يو ديوان هم سته چي دتصوفوزيات معلومات پكښي دى اصلا قريشي سادات دى چي دكورنۍ سلسله يې وحضرت رسول اكرمr ته رسيږي نوموړى په كال ۷۳۰ هجري قمري كښي ږيږدلى دى دځوانۍ لويه برخه يې په عراق كښي تېره كړي ده درياضت په موخه يې اوه كاله په مكه مكرمه كښي تېر كړي دي اوپه كال ۸۳۴ هجري قمري كښي دسلوكالوڅخه په زيات عمروفات سوى دى دغه دتصوفومشهوري طريقې دي حق ته وصلونكي هيڅوك نسي كولاى چي زموږپرمشائخوباندي تيرى وكړي ځكه هغه اكثره په خيرالقرون كښي تېرسوى دي بعضي كسان چي دكفري هڅوپه نتيجه كښي جوړ سوي دي اوبعضي كسان يې هم غولولي دي دټولو اولياؤاوطريقو څخه منكردي يادجهري ذكرڅخه منكردي داټول هغه آفات دي چي دين متين محمدي ته متوجه دي اوحال داچي اللهY ددې دين دساتني وعده كړي ده شيطان لعين زيارباسي چي عام خلګ لار وركي كړي حاصل داچي ځيني يې دي ته هڅولي دي چي دمطلق ولايت څخه يې منكرسي اوځيني يې دې ته هڅولي دي چي دپيريامرشدڅخه يادزيارت څخه داسي څه وغواړي چي هغه داللهY څخه غوښتل كيږي او حال داچي دامطلق شرك دى .

والله اعلم بالصواب

****

---

د تفصيل او سرچيني لپاره دلته کلیک وکړی

داولادپيدائښت منعه كول

داولادپيدائښت منعه كول

داولاددپيدائښت منعه كول دپيچكاري (امپول)،ګولي اوياداپريشن په ذريعه په دې موخه چي نارينه ياښځه دتل لپاره داولاد دپيداكيدو دصلاحيت څخه ځان بې برخي كړي داسي كړنه په مطلقه توګه حرامه ده اوكه نوموړي منعه دمؤقت وخت لپاره وي چي دښځي د ډېرواولادودزېږېدو لكبله ددې دهلاكت وېره وي اويايې دموجوده اولاد دهلاكت وېره وي دضرورت ترليري كيدوپوري جائزدى .

مسئله : كومه ښځه چي ماشوم په نس كي ولري نو ددغه ماشوم ليري کول جائزدي پدې شرط چي ژوند يې نه وي كړى او اړتيا ورته موجوده وي لكه دموجوده اولاد دمرګ وېره ، يادښځي سخته ناروغي او يا يې دمرګ وېره او كه اړتيا ورته نه وه نوليري كول يې مكروه دي البته قتل نه بلل كيږي ځكه ژوند يې نه دى كړى .([81])

مسئله : كوم ماشوم چي دمور په نس كي يې ژوند كړى وي ليري كول يې كبيره ګناه ده دناحقه قتل حكم لري پر قاتل يې (۵۰۰) دراهمه لازميږي .([82])

يادونه : په اولاد كي ترڅلور مياشتو وروسته ژوند پيدا كيږي يعني دڅلورو مياشتو وروسته دمور دنس څخه دماشوم ليري كول دقتل حكم لرى .

---

د تفصيل او سرچيني لپاره دلته کلیک وکړی

په روژه كښي پيچكاري لګول

په روژه كښي پيچكاري لګول

دناروغيو لپاره په روژه كښي پيچكاري لګول روژې ته هيڅ تاوان نه رسوي ځکه پيچکاري دماغ يا نس ته نه وصل کيږي بلکي دانسان په نورو غړو کي حليږي دهغه دوا په څير ده چي پر زخم باندي واچول سي اوروژه په هغه صورت کي ماتيږي چي نس يا دماغ ته يوشى ورسيږى. مګرهغه پيچكاري چي ځيني كسان په معتاد دي دنشې لپاره يې استعمالوي او كامل لذت پرې حاصليږي ددې څخه ځان ژغورل لازمي دى .([83])

---

د تفصيل او سرچيني لپاره دلته کلیک وکړی

دلاسونومچول اوتندي پرايښوول

دلاسونومچول اوتندي پرايښوول

دعلماؤ يا مشائخودلاسونومچول چي دنياوي مطلب نوي پكښي بلكي دمذهبي ځانګړتياپه وجه يې مچوي جائزدى .دآمرلاس مچول كه يې پدې وجه مچوى چي ده ته توجه وكړي اوارزښت يې ورته ډيرسي جائز ندى اوكه ددې لپاره وي چي آمرعادل وي دده پرښه والي باندي نه پرمادي هدف باندي جائز دى اوتندي پرايښودل ياپښې مچول جائز ندي .([84])

---

د تفصيل او سرچيني لپاره دلته کلیک وکړی

زيارت كول

زيارت كول

لكه څرنګه چي په معاصروخت كي دځينو ډلو لخوا پر زيارت كولو باندي بنديز لګيدلى دى اوداسلام له نظره يې حرام اوشرك ښيئ خو حقيقت داسي نه ده ځكه زموږ حنفي مذهب زيارت كول جائز ښودلى دى اوفرمايي :

قال زين العابدين تحت قوله : وبزيارة القبور اي لاباس بها بل تندب .([85])

ژباړه : دقبرونو زيارت كول پروا نه كوي بلكي مستحب دى .

كوم شى چي مذهب موږ ته مستحب ښودلى وي موږ ته لازمه ده چي تقليد يې وكړو خو يوه خبره ديادونى وړ ده هغه داچي په ځينو ځايو كي خلګ زيارت په صحيح ډول نه كوي بلكي داسي ناروا كارونه پكښي كوي چي درسول اللهe داصحابو څخه يې هيڅ ثبوت نه وي راغلي آن تردې چي ځيني خلګ خو بيخي شرك كوي په همدې موخه ويلاى سو چي زيارت كول درې جهته لري

الف : زيارت كول بدعت دى داپه هغه صورت كي چي يو څوك زيارت كوي مقصد يې داللهY څخه دځان اومړي لپاره مغفرة وي البته دزيارت كولوپه شرعي ډول نه پوهيږي مطلب داچي په زيارت كښي داسي كړني كوي چي درسول اللهr څخه يې ثبوت نوي سوى بلكي رواج يې موندلى وي لكه چي په ځان پوري ډبري موږي يايې مچوي اوياپرقبر طواف كوي ياپرقبرباندي رښكي اويادچرګ سراوپښې ځړاندوي داډول زيارت كول بدعت دى

ب : زيارت كول شرك دى دا په هغه صورت كي چي يوڅوك په دې موخه زيارت كوي چي دقبرڅخه شفاء غواړي اويانور مطالب ځني غواړي چي هغه مطالب داللهY څخه غوښتل كيږي داډول زيارت كول شرك دى

ج : زيارت كول جائز دى داپه هغه صورت كي چي يو څوك په شرعي طريقه سره زيارت كوي كومه چي درسول اللهe اواصحابو څخه رانقل سوى ده پدغه ډول زيارت كول جوازلري ځكه رسول اللهr فرمائي :

كنت نهيتكم عن زيارت القبور الافذروها ۱۲ .

ژباړه : په تېروخت كښي مي تاسودقبرودزيارت څخه منعه كړي واست خبراوسي زيارت كوى.

پورتنۍ اجازه دنارينوو لپاره يقيني ده خو دښځو لپاره په زيارت كولو كي اختلاف سته ځكه ردالمحتار ليكى:

كچيري ښځو غير شرعي كارونه ترسره كول سپين سرو ته پروا نه كوي اوځوانو ښځوته مكروه دى ځكه فتنه ځني جوړيږي .([86])

دښځو زيارت كول كه څه هم دځينومشائخوپه آند جائزدى مګر ځينومكروه ګڼلي دى نوښه به داوي چي ښځي دزيارت كولوڅخه منعه سي ځكه ښځي دزيارت شرعي اصول نسي مراعات كولاي بله خبره لاداده چي زيارت كول جائز يامستحب دى اوجماعت سنت مؤكد دى دجماعت په اړه لازموږ مذهب دښځو پرتګ باندي بنديز لګولى دى نو كله چي پر مؤكد سنت اداكولو باندي بنديز سو نو پر جائز يامستحب كار باندي بايد بيخي دښځو لپاره بنديز سي .

والله اعلم بالصواب وعند ام الكتاب .

******

---

د تفصيل او سرچيني لپاره دلته کلیک وکړی

پرديني شيانومذدوري اخستل

پرديني شيانومذدوري اخستل

څرنګه چي علماء كرام دژوندانه ضرورياتوته اړدي په همدې وجه ددوى زدكړي ونوروته په مذدوري سره جائز دي مطلب داچي قرانكريم يانوردفقهي ، احاديثواوياتفاسيرو كتابونه دپيسوپه بدله كي درسوي دمتاْخرينوعلماؤپه آند جائزدي كه څه هم متقدمينوعلماؤناجائزګڼلي دي ځكه په دې وروستيو كښي دتېروخت په پرتله شرائطواومحيط توپېر وموندي . ديادوني وړده كه څوك قرانكريم دپيسو په بدله كښي درسوي اونوموړي شخص دضرورياتود پوره كولولپاره بله وسيله ونلري د پيسو ترڅنګ دثواب څخه هم برخمن دى اوكه يې بله وسيله درلوده دثواب څخه محروم دي . ([87])

---

د تفصيل او سرچيني لپاره دلته کلیک وکړی

دږيري رنګول

دږيري رنګول

په سرونوكرځوسره دږيري رنګول جائزدي بلكي زيات فضيلت هم لري ځكه په ډيرواحاديثوسره ثابته سوي ده او تورول يې كه دجهادلپاره وي دمشهوروعلماؤپه آند ښه کار دى اوکه دښکلا لپاره وي مكروه دى ځكه دوى فرمايي :

واما الخضاب باالسواد فمن فعل ذالك من الغزاة لتكون اهيب في عين العدوّ فهومحمودمنه اتفق عليه مشائخ رحمة الله عليهم ومن فعل ذالك ليزين نفسه لنساء وليحب نفسه اليهن فذالك مكروه وعليه عامة المشائخ .([88])

ژباړه . که غازيانو ږيره پدې موخه په توررنګ ورنګول چي ددښمن په سترګه كي هيبت ناك ښكاره سي نونيك كاردى اوكه څوك داكارپه دې موخه وكړي چي ځان وښځوته ښكلى اومحبوب وښيي نومكروه دي اومشهورعلماء كرام هم په دې نظردي .

داخبره چي څوك ږيره توره كي لمونځ يې صحت نلري ځكه اودس اوغسل يې نه صحيح كيږي ځيني غيرمعقول دلائل هم لري بي بنسټه دي .

مسئله : دږيري خريل يالنډول جائزندي اونه ښځوته جائزده چي سر لنډوي دنارينه لپاره ښه طريقه دسرخريل دي اويا راسته لارايستل دي ځني كلچرونه چي په ټولنه كښي دود دي اودكفاروسره تشبيه پكښي نغښتي ده ځان ځني ژوغورل لازمي دي .

---

د تفصيل او سرچيني لپاره دلته کلیک وکړی

ښځي بايد وپوهول سي

ښځي بايد وپوهول سي

ثابته خبره ده چي پرښځه باندي دومره زدكړه فرض ده چي په ديني چاروكښي دا ورسره لاس اوګريوان وي خوله بده مرغه زموږپه ټولنه كښي داسي څه ترسترګو كيږي چي پايلي يې بدي دي اوويلاي سوچي دشرعي اصولوځاي رواج نيولي دى دبيلګي په ډول به څوشيان په نښه كړو لومړى داچي ځيني ښځي داولادپه منعه كښي ترحمل نيولو وروسته اولادضائع كوي چي دمذهبي اوطبي نقصانونو لامل ګرځي بل داچي زياتي ښځي داحتلام ( شيطان خطايستني ) بې خبره دي اوحال داچي لكه څرنګه چي نارينه ته احتلام پېښيږي ښځي ته هم پېښيږي ځكه دام سلمي (رضي الله عنها) څخه روايت دى :

وعن ام سلمة (رضي الله عنها ) قالت قالت ام سليم يارسول الله ان الله لايستحي من الحق فهل علي المرءة من الغسل اذا احتلمت قال نعم اذا راْت الماء فغطت ام سلمة وجهها فقالت اوتحتلم امرءة قال نعم تربت يمينك فبم يشبهها ولدها .([89])

ژباړه : دحضرت ام سلمې (رضي الله عنها) څخه روايت دى دې ويلي دي چي ام سليم وويل : يارسول ! بېشكه اللهY دحق څخه حيا نكوي ايا پرښځه باندي غسل سته چي احتلام ورته پېښ سي ؟رسول اللهr وفرمايل : وو سته كه يې اوبه وليدي ام سلمې (رضي الله عنها) مخ پټ كړى او وې ويل ايا احتلام ښځي ته هم پېښيږي ؟ رسول اللهr وفرمايل : وو ، راسته لاس دي په خاورو سه په چشي سره دخپل اولادسره ورته والي پيداكوي .

همداډول فقهاؤكرامو دغه ټكي په ښكاره ډول ښودلى دى اوددې موضوع په اړه ليكي :

ويشترط عندالحنفيه في المني الموجب للغسل انزاله علي وجه الدفق والشهوة من الرجل والمرءة حالة النوم واليقظة . ([90])

ژباړه ؟ شرط كړل سوي دي دحنفي علماؤ په آند په مني كښي چي غسل واجبوي راوتل دمنيوپه ډول دغورځيدو او خوندسره دنارينه څخه وي اوكه دښځي څخه وي دخوب په حالت كښي وي اوكه دويښ والي وي.

متاسفانه ډيري ښځي ددې كيفيت څخه بې خبري دي احتلام ورته پيښ سوي وي مګردانه پوهيږي اونه دغسل شرعي فرضيت ورته معلوم وي په نتيجه كښي دشرعي عباداتودقبوليت څخه بې برخي وي ځكه دجنابت په حالت كښي يې اداكوي العياذباالله .

اوبل داچي ځيني ښځي دنوو كلچرونوپه تعقيب ځانونه ښكلي كوي لكه ورځي كښل سرونه لنډول نازك پوړني پرسركول اويا په باب سوو غاړو سره سيني لوڅول دا ټول هغه توكي دي چي په شريعت كښي ناجائزكړل سوى دي ځكه ښځي ته دمېړه څخه پرته نورټوله نارينه ځيني محرمات اوځيني غير محرمات دي هغه چي غيرمحرمات دي دهغوي څخه دښځي ټول غړي پوټول فرض دي اوهغه چي محرمات دي هغوي ته د ښځي فقط هغه غړي ليدل جائزدي چه عورت نوي اوحال داچي دښځي ټول بدن عورت دى پرته دمخ ، لاسواوپښوڅخه ددغه غړوڅخه پرته نور ټول غړي عورت دي اودمحرماتوكتل ورته ناجائزدي نوښځوته لازمه ده چي دخپلومحرم غړود شرعي سترفكر وكړي اوبل داچي دځوانوښځوتګ وبازاروته ورځ تربلي مخ په وده دى سره ددې چي دټولو فحشاؤ اوناوړ كارو بنسټ همداكاردى اودغه سخت منعه دي ځكه فقهاؤكرامو دښځولپاره ومسجدته تګ دجماعت لپاره هم منعه كړي دى نو دبازار لپاره به چيري اجازه وي ځکه فقهآء کرام فرمائي :

ويكره لهن حضورالجماعة ولاباْس للعجوزان تخرج في الفجروالمغرب والعشاء وقالا لايخرجن في الصلاة كلها .([91])

ژباړه . وجماعت ته دښځو حاضريدل مكروه دي او دسپين سرو لپاره دسهار، ماښام اوماخستن جماعت ته تلل پروا نکوي . اويارانوويلي دي چي دټولو لمنځو لپاره دي نه وزي .

حاصل داچي د سخت ضرورت څخه پرته دښځي وتل ممنوع دي .

---

د تفصيل او سرچيني لپاره دلته کلیک وکړی

ددوكانونو اوموټرانو زكاة

ددوكانونو اوموټرانو زكاة

لكه څرنګه چي ښكاره خبره ده چي دضرورياتواصليو څخه په زياتوپيسوكښي زكواة فرض دى لكه داوسيدو سراى دسپرېدوموټر اودكاركولودوكان اوهغه موټران چي ديوه څخه زيات وي كه دتجارت لپاره وي نودموټرانوچي څومره قيمت وي دشرائطوپه وجود كښي څلويښتمه حصه يې په زكواة كښي وركول كيږي اوكه دتجارت لپاره نوي بلكي دكاركولولپاره وي مطلب داچي پرلين چليږي دبار يادمسافرينو دانتقال په ذريعه پيسي لاس ته راوړي ددغه موټرانو پرحاصل باندي زكواة لازم دى چي دكرايوڅخه عبارت دي اوپراصلي قيمت باندي يې زكواة نسته لكه دكښت مځكه همداډول هغه دوكانونه چي دكرايولپاره وي پرحاصل باندي يې زكواة سته اوپرقيمت باندي يې زكواة نسته ځكه فقهاء كرام فرمايي :

ووسائل النقل من الطائرات وبواخروسيارات و مذارع الابقاروالدواجن وتشترك كلها في صفة واحدة وهي انها لاتجب الزكواة في عينها وانما في ريعها وغلتها او ارباحها . ([92])

ژباړه : وسائل دنقل چي دطياري ،كښتياني او موټران دي اوكښت دحيوانانو ټوله سره يودي په دې صفت كښي چي زكواة يې په قيمت كښي نسته بلكي په ګټه كښي يې زكواة فرض دى .

---

د تفصيل او سرچيني لپاره دلته کلیک وکړی

تعويذكول

تعويذكول

لكه چي وينوتعويذ كول ترداسي اندازې عام سوى دى چي روا اوناروا صورتونه پكښي حل سوي دي تعويذ كول پر دوه ډوله دى يوهغه تعويذ دى چي قرآني آياتونه پكښي وليكل سي بيامريض ته ورپه غاړه سي كه څه هم اصلي شافي اللهY دى مګردغه تعويذ كول جائزدى ځكه فقهاء كرام فرمائي :

ولاباْس بتعليق التعويذ ولكن ينزعه عندالخلاء والقربان .([93])

ژباړه : تعويذ ځړول پروانكوي مګردقضاءحاجت او نزديكت په وخت كښي به يې ليري كوي .

اوهغه تعويذ چي په دې موخه وسي چي پريوچا باندي دزور اومصلحت پرته تسلط راوستل سي ناجائزدى ځكه فقهاء كرام ليكي :.

ان ارادت امراءة ان تضع التعويذ ليحبها زوجها بعدماكان يبغضها ذكرفي الجامع الصغيرذالك حرام.([94]).

ژباړه : كچيري اراده وكړه ښځي چي وخپل خاوند ته تعويذ كښيږدي ددې لپاره چي ځان ورته محبوب كړي وروسته تردې چه هغه بده ګڼلي وي حرام دى .

دوهم ډول هغه تعويذدى چي په عربي كښي ورته علم تنويم وايي اوپه ځينواصطلاحاتوكښي ورته هپناټزم هم وايي ددغه ډول تعويذچي دقرآني آياتوپرته دكسب له لاري لاسته راځي حرام دى ځكه دسحرسره ورتوالي لري ځان ځني ژغورل لازمي دي .

---

د تفصيل او سرچيني لپاره دلته کلیک وکړی

دمړي پركورخوراك كول

دمړي پركورخوراك كول

زموږپه ټولنه كښي داسي دودونه منځ ته راغلي دي چي په شريعت كښي ورته لارنسته لكه دفاتحې ډول چي دمړي ترمړيني وروسته كورنۍ يې ددووغمونوسره لاس اوګريوان سي يوداچي دمړي دفراق سره مخ دي اوبل داچي دټولني سره دځان دعيارولو په موخه به دفاتحې په ورځوكښي دميلمستياپه ډول فوق العادة ډوډۍ ، پلټراوبه اوكرائي سامان لكه لوښي چوكۍ اوغالۍ برابروي اوحال داچي دمړي پركورخوراك كول دهغه كسانوپرته چي دډوډۍ خوړلولپاره خپلو ځايو ته نسي رسيدلاى ناجائز دى ځكه فقهاء كرام ليكي :

ولايباح اتخاذ الضيافة عنه ثلاثة ايام.([95])

ژباړه : دمړى پرکور باندي درې ورځي ميلمستيا جائز نه ده .

مګرددې ميلمستيا څخه ځيني كسان مستثني دي لكه چي فرمائي :

وان دعت الحاجة جاز فان ربما جاءمن يحضرميتهم من القري والاماكن البعيده ويبيت عندهم ولايمكنهم الا ان يضيفوه .([96])

ژباړه : كچيري حاجت ورته پيداسي جائزدى ځكه ډيروخت داسي وي چي يوڅوك ددوى مړي ته راسي دكلواوليري ځايوځخه اوشپه تيروي ددوى سره نوچاره نوي مګرچي ميلمستياوركړي .

اوكه دمړي په وارثانوكښي كوچنيان نابالغه وي نودمړي دمتروكي (پاته سوي مال) څخه وخلګوته ډوډۍ وركول حرام دي ځكه دمذهب دهدايت سره سم دكوچنيانوپه مال كښي څوك تصرف نسي كولاى ځكه فقهاء كرام فرمائي :

وان كان في الورثة قاصرا دون البلوغ فيحرم اعداد الطعام وتقديمه .([97])

ژباړه : كچيري يې په وارثانوكښي كمكى تربلوغ كم وي نودمتروکې څخه ډوډۍ برابرول حرام دي .

---

د تفصيل او سرچيني لپاره دلته کلیک وکړی

خوب ليدل داسلام له نظره

خوب ليدل داسلام له نظره

خوب ليدل درې درجې لري اوله درجه خوب د انبياؤ(عليهم السلام) دى چي بېله شبهې ريښتنى دى اوهغه څه به منځ ته راځي چي دوى ليدلى وي اودوهم خوب دعاموخلګودى چي كله ريښتني اوكله اضغاث احلام ( شيطاني خوب ) وي اصلاخوب ليدل دځينو علماؤ په آند داسي دى چي شپه پردروبرخووېشل سوي ده په لومړۍ برخه كښي چي كوم خوب وليدل سي هغه دورځي بوختياوي يعني هغه څه چي دى دورځي ورسره اخته وي هغه باندي خوب سي اوپه دوهمه برخه كښي چي كوم خوب وليدل سي هغه غالبا ريښتني وي يعني خيږي اوپه دريمه برخه كښي چي كوم خوب وليدل سي هغه شيطاني وي ځكه داوخت دفيض اوبركت دى شيطان زيارباسي چي په خوب ليدلوسره خوب ورته خوږكړي اوغافل يې كړي .

بله خبره داده چي خوب پردوه ډوله دى لومړى ښه خوب دى چي په ليدلو سره يې بايدليدونكي درې شيان په نظركښي ونيسي اول داچي حمد داللهY به ووايي دوهم داچي مربوطه چاته به زيري وركوي اودريم داچي دغه خوب به بيانوي .

اودوهم بدخوب دى چي په ليدلوسره يې بايد دغه شيان په نظركښي ونسي : لومړى داچي په اللهY سره به دشيطان څخه پنا وغواړي اودوهم داچي پرچپه لوري به درې ځله توكي دريم داچي پركوم اړخ چي پروت وي بل اړخ ته به واوړي اوڅلورم داچي درو د پرعليه السلام ووايي پنځم داچي چاته به يې نه بيانوي اوخوب ليدونكي بايدخوب داسي چاته بيان كړي چي دخوب په تعبيرپوه وي اوادب يې رعايت كړي اوتعبير كونكي بايددلمرختلو ، لويدلواوزوال پر وخت دخوب تعبير ونكړي .([98])

---

د تفصيل او سرچيني لپاره دلته کلیک وکړی

نوروز لمانځل

نوروز لمانځل

دنوروز تعريف :

نوروز فارسي كلمة ده دنوى ورځي په معنى ده دمؤرخينو له آنده نوموړي كلمة دنوبهار څخه را اوښتي ده يعني په لومړيو كي نوبهار وو دوخت په تېريدو سره په نوروز باندي بدل سو .

نوبهار : دغه لفظ په لومړيو كي دهغه آتشكدې نوم وو چي دزردشت اوذوالقرنين تر مړينى وروسته (۵۸۳) كاله ترميلاد وړاندي په بلخ كي جوړه سوه او په نوبهار باندي ونومول سوه بيا دمجوسيانو لخوا دهغه ورځي لپار نوم كښيښودل سو چي دوى به ددغه آتشكدې دپيل دورځي ددرنښت په موخه لمانځل ، داور عبادت به يې پكښي كاوه اواختر به يې ورته وايه ياپه بل عبارت دوى ودغه ورځي ته پدې موخه ارزښت وركاوه اولمانځل يې چي داور دعبادت لومړى ورځ وه ، ددوى دغه لمانځني اوخوشالۍ به نهه ورځي وي اودوى به په دغه ورځو ټول هغه حرام شيان ځان ته حلال بلل چي دزردشت اوذوالقرنين په دين كي پردوى باندي حرام سوي وه .

---

د تفصيل او سرچيني لپاره دلته کلیک وکړی

دنوروز تاريخ :

دنوروز تاريخ :

دنوروز دتاريخ په اړه اسلامي مؤرخين وايي : چي نوروز داور عبادت كونكو اومجوسيان (۴۸۳) كاله ترميلاد وړاندي پيل كړى چي هركال به په آذربايجان ، ايران اوبلخ كي به داور دعبادت كونكو لخوا لمانځل كيدى . ([99])

يادونه : داور دعبادت لومړى بنسټ ايښودونكي سيسان نوميده چي په ايران كي دنيشاپور دحواق دسيمى وو . البته مؤرخين پدې خبره كي سره په يوه خوله نه دي چي اورپرستانو به دغه ورځ له څه وجي لمانځل ځيني پدې آند دي چي اور پرستو دغه كار پدې موخه كاوه چي دغه ورځ دزردشت دزيږد ورځ ده اودوى به هم دده دزيږد ورځ لمانځل لكه نصرانيان چي هركال دعيسىٰu دزيږد ورځ دډسمبر دمياشتى پر پنځويشتمه نېټه دكرسمس په نامه لمانځي . ځيني بيا پدې آند دي چي داورعبادت كونكو په دغه ورځ داور عبادت پيل كړي دى په دې موخه دوى دغه ورځ لمانځي . ځيني بيا پدې آند دي چي پدغه ورځ داور عبادت كونكو دلومړى ځل لپاره دنوبهار په آتشكده كي اور بل كړى اوسجدې كول يې ورته پيل كړه نو داچي ددوى دلويي آتشكدې دعبادت دپيل ورځ ده نو ځكه دوى په دغه اختر جوړول پيل كړه .

لنډه داچي دنوروز ورځ زيات تاريخي قدامت لري ځكه نوبهار د(۴۸۳) قبل المسيح څخه تر (۲۶۰) قبل المسيح پوري دمجوسيانو عبادت ځاى وو. خو دوخت په تېرېدو سره (۲۶۰) كاله ترميلاد وړاندي دهندوستان يو بودايي پاچا امپراتور اشوك پرافغانستان باندي يرغل وكړى اوترخپل ګورت لاندي يې راوستى دنوبهار آتشكده يې بنده كړه اومتوليان يې ووژل . بيا نوموړى پاچا په لسګونو لوى اوكوچنى بتان په دغه آتشكده كي ودرول چي تر (۶۵۲ ـ م) پوري چي د (۳۲هـ)سره سمون همداسي دبودايانو عبادت ځاى وو . ([100])

كه څه هم اشوك پاچا دغه آتشكده په بت خانه بدله كړه خو بيا هم مجوسيان دپاچا په پټه دغه ورځ په خپلو كوچنيو اوپټو آتشكدو كي دغه ورځ لمانځل اوداختر خوشالي به يې كول .

كله چي په (۳۲ هـ ) كال كي په بلخ كي داسلام سپېڅلى دين وځليدى يعنى دحضرت عثمانy په خلافت كي داحنف بن قيس تميمىy په لاس باندي بلخ فتحه سو اوداسلام پياوړى مركز يې ترې جوړ كړى نوموړي بت خانه يې خپله په هغه مسلمان سوو بودايان ماته كړه چي نوى داسلام دمبين دين په خوند پوه سوى وه داسلام ددغه ځلا سره په حق پوهيدونكى افغاني ملت وټولو دينونو ته په ريښتياني ډول سره شاوروګرځول اوداسلام سره يې خپله مينه ښكاره كړه دنوروز ټولى لمانځنى يې ترشاكړي بلكى كومي ورځي چي اسلام سپېڅلى ورته ښودلي وي هم هغه يې لمانځلى آن تردې چي د (۳۲ هـ ) څخه تر (۴۴۷ هـ ) پوري په ټول افغانستان كي دنوروز ورځ نه چاپيژندل اونه يې لمانځل.

كله چي په (۴۴۷ هـ ) كي داهل تشيعو نوموتى متعصب معزالدولة ديلمي واك ته ورسيدى يوخو يې دحسن حسين دمياشتى لسمه يعنى دحسنينو دشهادت په ورځ دتورو كالو اغوستل ، دبازار بنديدل اودمارش په ډول دغه ورځ په توره ورځ لمانځل دود كړل . تاريخ الخلفآء په (۲۷۴) صفحه كي ليكى چي ديلمى وخطيبانو ته امر وكړى چي پر معاويةy ، ابوبكرy عمرy اوعثمانy باندي په خطبة كي لعنت ووايي (العياذبالله) اوبل يې داكار وكړى چي يوه ودانۍ يې دعراق په نجف ښار كي دحضرت عليy دمزار په نامه اويوه ودانۍ يې په بلخ كي دده مبارك دزيارت په نامه جوړه كړه او دنوبهارورځ يې په نوروز بدله كړه اوددغه ورځي لمانځل يې بيا راژوندي كړل ، په زيارت كي يې دجنډۍ پورته كيدل دود كړل اوداخبره يې مشهوره كړل چي كوم ړوند سړى په دغه مراسمو كي ګډون وكړي بنا به سي بالاخرة دغه ورځ لمانځل عامه سوه په ټولو حكمتونو كي پرخپل ځاى پاته سوه آن تردې چي دافغانستان دملى ورځو څخه وګرځول سوه .

---

د تفصيل او سرچيني لپاره دلته کلیک وکړی

په اسلام كي دنوروز منعه :

په اسلام كي دنوروز منعه :

دكال لومړي ورځ چي په معاصروخت كښي په ميلواو جشنونو لمانځل كيږي داپه حقيقت كښي لكه چي ومو ويل ذردشتيانواومجوسيانوداسلام دسپينو فلوشو دځليدوڅخه وړاندي راپيل كړي ده كوم وخت چي داسلام سپېڅلي دين وځليدى نورسول اللهr داسي دوې ورځي وليدى چي يوه دنوروز په نامه وه اوبله دمهرنجان په نامه نو رسول اللهe ددغه ورځو لمانځلو څخه خلګ منعه كړه اودوى ته يې وفرمايل چي اللهY ددغه ورځو په بدل كي تردغه غوره ورځي دركړي چي يوه دلوى اختر ورځ ده اوبله دكوچنى اختر ورځ ده ځکه په يوه حديث کي راځي :

عن انسy قال : قدم رسول اللهr المدينة ولهم يومان يلعبون فيهما فقال : ماهذان اليومان قالوا کنا نلعب فيهما في الجاهلية فقال رسول اللهr قد ابدلکم الله بهما خيرا منهما يوم الاضحى‌ ويوم الفطر . ([101])

ژباړه : انسy فرمايي : رسول اللهr چي مدينې ته تشريف راوړى دمدينې خلګو په دوو ورځو کي خوشالۍ کولى رسول اللهr ورته وفرمايل : داکومي ورځي دي ؟ دوى ورته وويل : موږ دجاهلية (کفر) په وخت کي په دغه ورځو کي خوشالۍ کولى رسول اللهr ورته وفرمايل : اللهY دغه ورځي په دوو داسي ورځو سره دربدلي کړي چي تردغه ورځو غوره دي يوه دلوى اختر ورځ ده اوبله دکوچني اختر ورځ ده .

دپورتنى حديث په تشريح کي اشعة اللمعات ليکي چي دغه ورځي چي دمدينې خلګو لمانځلي يوه دنوروز ورځ وه اوبله دمهرجان ورځ وه .([102])

همداډول ملا علي قاري (رحمة الله عليه) ددغه دوو ورځو په تعين کي فرمايي :

وهما يوم النيروز والمهرجان .([103])

ژباړه : هغه دوې ورځي (چي رسول اللهr منعه کړي دي) يوه دنوروز ورځ ده اوبله دمهرجان ورځ ده .

رسول اللهr فرمايلي دي چي په دغه ورځو کي يعني دوو اخترو کي اللهY خلګو ته مغفرت کوي . رسول اللهr دداسي کارو څخه خپل امت منعه کړى دى چي دکفارو سره ورته والى پکښي وي لکه نوروز لمانځل ځکه رسول اللهr فرمايي :

من تشبه بقوم فهومنهم .

ژباړه: څوك چي دنامسلمانوخلګوسره مشابهت كوي هغه دهغي ډلي څخه دى .

نوروزلمانځل نه يوازي چي په ښکاره احاديثو سره يې منعه ثابته ده بلکي دټولو اهل السنة والجامعة دعلماؤ پرې اتفاق دى چي دغه ورځ لمانځل دکفارو دود وو اودکفارو دود راژوندى كول جائز نه دي ځکه فقهآء ليکي:

من خرج الي السدة اي مجتمع اهل الكفرفي يوم النيروزكفرلان فيه اعلان الكفركانهم اعانهم عليهم.([104])

ژباړه . كه څوك دنوروز په ورځ دكافرانووټولۍ ته وواتى كافردى ځكه دا اعلان دكفردى ګويا دى ددوي سره پر نوروزباندي كومك كوي.

دكفردحكم څخه موخه ډيرټينګاردى په دې باندي چي مسلمانان بايد دكفري كاروڅخه لري پاته سي .كه څوك ددوى دغه رواجونه په خپله ټولنه كښي دود كړي اودا كفري رواج ځانته رواج كړي دابه ترهغه ډيره بده وي ځكه چي محضي ورتګ يې دومره سخت منعه ده نوددوى تقليد به څومره منعه وي اوكه څوك ددغي ورځي دود ته په ښه دودووايي دكفرويره ده ځكه علي قاري ( رحمة الله عليه) فرمايي :

اذا اجتمع المجوس يوم النيروزفقال مسلم سيرة حسنة وضعوها كفر .([105]).

ژباړه .كوم وخت چي مجوسيان راجمعه سي دنوروزپه ورځ اويو مسلمان ووايي چي ښه خوى يې وضع كړى دى كافردى.



په بل ځاى کي راځي :

والاعطآء يوم النيروز والمهرجان لايجوز اي الهدايا باسم هذين اليومين حرام وان قصد تعظيمه کما يعظمه المشرکون يکفر قال ابوالحفص الکبير لو ان رجلا عبد الله خمسين سنة ثم اهدى لمشرک يوم النيروز بيضة يريد تعظيم يومه فقد کفر وحبط عمله .([106])

ژباړه : دنوروز اومهرجان په ورځوكي ورکړه جائز نه ده يعني په دغه دوو ورځو کي ورکړه حرامه ده اوکه دچا موخه ددغه ورځو درنښت وو لکه موجسيان چي کوي کفردى . ابوحفص کبير فرمايي : که چا پدغه ورځ کي ددې ورځي ددرنښت په موخه يوه کافرته يوه هګۍ ورکړه که څه هم پنځوس کاله يې داللهY عبادت کړى وي هغه عبادت يې لمنځه ځي اوکافرکيږي .

---

د تفصيل او سرچيني لپاره دلته کلیک وکړی

چي دنوروز په نيت يې نه لمانځي

چي دنوروز په نيت يې نه لمانځي

الحمدلله افغاني ولس مسلمان ملت دى دتاريخ په اوږدو کي يې داسلام لپاره ويني توى کړى دى په هغه څه عمل کوي چي خپل سپېڅلى دين ورته لارښوونه کوي پورتنيو لارښوونو ته که ځير سو يو داسي حقيقت راته ښيي چي دنوروز دروا والي لپاره هيڅ لاره نه پکښي پيداکيږي حاصل داچي په دغه ورځ کي ددغه ورځي په نيت هيڅ عمل نه دى روا که څوک دا وايي چي موږ په دغه ورځ ميلې کوو پدې نيت يې نه کوو چي نوروز دى عمومي دخوشالۍ څرګندتيا کوو دداسي چا په اړه بايد وويل سي چي لومړى خو رسول اللهr عمومي منعه کړى ده په نيت پوري يې نه ده تړلي اوزموږ دمذهب مخورو علماؤ هم مطلق دمنعي پريکړه کړيده دهيڅ نيت لاره يې نه ده پکښي پري ايښي نو موږ که په نيت ځان خلاصوو دابه يوازي ځان ته حيله جوړول وي اوپه حيله جوړولو سره سړى دګناه څخه نه خلاصيږي . دوهمه خبره داده چي که فرضا منعه رانسي اوخلګ دغه ورځ لمانځي نو په چشي يې لمانځي؟ عبادت کوي ؟ اوکه عبث کارونه کوي ؟ که عبادت کوي نو ولي يې په داسي ورځ نه کوي چي اللهY په هغه ورځ څو چنده ثواب ورکړى لکه دعرفات ورځ ، دعاشورآء ورځ اوداسي نوري ورځي .([107])

اوکه عبث کارونه کوي لکه سروزونه اوريدل ورقي کول اوداسي نور دداسي چالپاره بيا دجوازپيداکولو اړتيا نسته ځکه دغه په خپل ځان کي حرام دي .

اللهم اعصمنا من جميع المعصيات

پاملرنه ! :بله خبره داده چي دايو څرګند حقيقت دى چي نصارا تر دوه سوه كلنى جګړې وروسته پدې پوه سوه چي مسلمانانو ته په نظامي جګړه باندي ماته وركول شوني نه ده موږ ته پكاره ده چي يوه بله جګړه په كار واچو اودهغه جګړې په پايله كي دوى ته ماته وركړو بالاخره دوى دډيرو څيړنو وروسته فكرې جګړه تثبيت كړه اووې پتيل چي دهمدې جګړې له لاري به مسلمانانو ته ماته وركوى اودوى ددغه لاري تر ډيره بريده بريالى هم سوه دوى په دغه جګړه كي دسلاح څخه كار نه اخلي بلكي دشيطانت ، منځني اختلاف اچول اودمسلمانانو دخطاايستلو څخه كار اخلي دوى په پيل كي په خپل شيطانت سره دمسلمانانو خلافت لمنځه يو وړى ورپسي .............. لنډه داچي يو كار يې دادى چي دوى په مسلمانانو كي داشى عام كړى دى چي تاسو به خپل دودونه راژوندي كوى ځكه دا ستاسو تاريخ دى ، داستاسو كلچر دى اوداستاسو ادب دى داخو ښه خبره ده چي موږ خپل ادب ژوندى وساتو خو پوښتنه داده چي كوم ادب وساتو ؟اسلامي ادب وساتو ؟، تراسلام وړاندى ادب وساتو ؟ اوكه ددواړو حالاتو ادب وساتو ؟ كه اسلامي ادب هدف وي نو نوروز لمانځل خو اسلامي ادب نه دى بلكي داسلام په راتګ سره منعه سو لكه په تاريخ كي چي مو وښودل. كه تراسلام وړاندي ادب هدف وي نو تراسلام وړاندي خو موږ بتانو ته سجدې كولى بايد اوس يې هم وكړو ، تراسلام وړاندي خو موږ اسلام دين نه مانه بايد اوس يې هم نه ومنو او تراسلام وړاندي خو موږ دمسلمانانو سره جنګيدو بايد اوس هم ورسره وجنګيږو .

كه ددواړو حالاتو ادب هدف وي نو موږ ولى دكفري حالت ادب ژوندي كولو ته دومره ليواله يو اوداسلامي ادب پر ژوندي كولو باندي ټوله بنده خوله پاته يو دبيلګي په ډول زموږ مشرانو لكه ميرويس خان نيكه او احمد شاه ابدالي لنګوټې تړلي اوږيري يې لرلى ولي داسى څوك نه سو پيدا ؟چي داخبره وكړى چي لنګوټه او ږيره زموږ عنعنه اوكلچر دى بايد عملي يې كړو اووې لمانځو پرته لدې چي اسلامي ارزښت يې په نظر كي ونيسو ځكه داخو زموږ كلچر هم دى . نومعلومه سوه چي داكفري فكري جګړه ده غواړي چي لدې لاري يې داسلام څخه ليري كړي اوبيرته يې هغه كفري حالت ته ورټيل وهي اوبيا يې ترخپل ګورت لاندي راولي .

په فکري جګړې باندي دپوره پوهاي لپاره دمؤلف دفکري جګړي په نامه باندي وپښتو ته ژباړل سوى کتاب مطالعه کړى .

والله اعلم باالصواب

---

د تفصيل او سرچيني لپاره دلته کلیک وکړی

د تفصيل او سرچيني لپاره دلته کلیک وکړی

([1] ) رواه ابن حبان فی صحيحه والحاکم فی حديث ابوهريرة آهـ ترغيب .

([2] ) تفسير بحر محيط جلد (٤) صفحه (٥٣٣) دستور العلمآء جلد (٢) صفحه (١٣٦)

([3] ) قاضي خان ، ردالحتار جلد (٤) صفحه (٣٠٣)

([4] ) قاضي خان ، ردالحتار جلد (٤) صفحه (٣٠٣)

([5] ) قاضي خان ،ردالحتار جلد (٤) صفحه (٣٠٣)

([6] ) قطب الار شاد صفحه(١٢١)

([7] ) قطب الار شاد صفحه (١٢١)

([8] ) عالمګيري جلد ۵ صفحه ۳۲۱

([9] ) عالمګيري جلد ۵ صفحه ۳۲۱

([10] ) خيرالمواعظ جلد ثاني صفحه ۳۷ رواه ترميذي

([11] ) امدادالمفتين بحررائق

([12] ) آلات جديده صفحه (١٩٥)

([13] ) امدادالفتاوي‌ صفحه ۳۶۸

([14] ) ايضاَ

([15] ) ([15] ) امدادالفتاوي‌ صفحه ۳۶۸

([16] ) الهداية جلد (۱) صفحه (۹۰)

([17] ) هداية کتاب صلوة

([18] ) عالمګيري جلد ۵ صفحه ۳۳۴

([19] ) عالمګيري جلد ۵ صفحه ۳۳۴

([20] ) عالمګيري جلد ۵ صفحه ۳۳۴

([21] ) ايضاَ

([22] ) عالمګيري جلد ۵ صفحه ۳۳۴

([23] ) روه البخاري ومسلم والنسآئي وابن ماجة في الطهارة وابوداؤد في لباس والترمذي في الصلوة والفاظهم متقاربة .

([24] ) الات جديده صفحه (١٧٧)

([25] ) الات جديده صفحه (١٧٧)

([26] ) ردالمحتار جلد (٣) صفحه (٤١٣)

([27] ) ردالمحتار جلد (٣) صفحه (٤١٣)

([28] ) الات جديده صفحه ۱٨۵



([29] ) ردالمحتار علي الدرالمختار جلد (۱) صفحه (۲۱۲) حقانية جلد (۲) صفحه (۵۴۳)

([30] ) رواه ابوداؤد وترمذي

([31] ) رواه ابن ماجة

([32] ) رواه ابن ماجه في صحيحه

([33] ) رواه بخاري

([34] ) فقه الاسلامي جلد ۲ صفحه ۵۲۷

([35] ) فقه الاسلامي جلد ۲ صفحه ۵۲۷

([36] ) رواه مسلم

([37] ) ([37] ) فقه الاسلامي جلد ۲ صفحه ۵۲۷

([38] ) رواه ابن ماجه صفحه (١١٧) وابوداؤد جلد (٢) صفحه (٤٥٨) ومالک صفحه (١٢٠)وهوحديث حسن

([39] ) رواه دار القطني

([40] ) ([40] ) ([40] ) فقه الاسلامي جلد ۲ صفحه ۵۲٨

([41] ) ايضاَ

([42] ) ايضاَ

([43] ) ايضاَ

([44] ) ايضاَ

([45] ) مغني المحتاج صفحه ۳۶۱

([46] ) جواهرالفقه جلد ۲صفحه ۴۲۳

([47] ) ردالحتار جلد (٥) صفحه (٢١٧)

([48] ) احسن الفتاوى جلد (٦) صفحه (٤٩٧)

([49] ) بحرالرائق جلد (٨) صفحه (٢٣٣) عالمګري جلد (٥) صفحه (٣٥٤) خانية جلد (٢) صفحه (٤٠٩)

([50] ) خانيه صفحه (٤٠٢) حاشيه عالمګيري جلد (٣) قاضي خان جلد (٣) صفحه (٤١٠) ردالحتار جلد (٥) صفحه (٢١٥)

([51] ) سورة النسآء الايتان ÇËÒÈ ــ ÇÌÉÈ

([52] ) مخرج الصحيحين برواية ابی هريرة

([53] ) رواه ابن ماجه صفحه (١١٧) وابوداؤد جلد (٢) صفحه (٤٥٨) ومالک صفحه (١٢٠)وهوحديث حسن

([54] ) شرح سير الکبيرجلد (١) صفحه (٨٨) فقه الاسلامي جلد (٢) صفحه (٢٢٨)

([55] ) سورة التين الاية (١ الى ٤)

([56] ) ردالمحتار جلد (٤) صفحه (١٠٥)

([57] ) الات جديده صفحه (١٨١)

([58] ) الات جديده صفحه (١٨٢)

([59] ) خلاصة الفتاوي جلد (۱) صفحه( ۹)

([60] ) الهدايه جلد( ۱) صفحه( ۵۴)

([61] ) فتاوي علمګيريه جلد ( ۱ ) صفحه ( ۵۳)

([62] ) درمختار مكروهات الصلوة صفحه (٨٨)

([63] ) مخرج الصحيحين

([64] ) درمختار مكروهات الصلوة صفحه (٨٨)

([65] ) رواه بهيقي .

([66] ) خلاصة الفتاوي جلد (۱ ) صفحه ( ۲۶۲)

([67] ) فتاوي عالمګيريه (۱ ) صفحه ۱۰۳

([68] ) فتاوي عالمګيريه جلد(۱ ) صفحه ۱۰۲

([69] ) تاتارخانيه جلد (٢) صفحه (٢٦١)

([70])خلاصة الفتاوي .جلد .۴. صفحه .۳۷۰ .

([71] ) كنزالدقائق صفحه .۳۶۴.

([72] ) ردالمختار كتاب الكراهة فصل البيع .

([73] ) فتاوي هنديه جلد .۴. صفحه .۱۰۳ كتاب الكراهة .الكراهة في الاكل .

([74] ) سورة يونس الاية (۶۲)

([75] ) رواه مسلم .

([76] ) قطب الارشاد صفحه ۱۵

([77] ) قواعدالطريقة

([78] ) سورة المؤمنون الاية (۱۰۱ الي ۱۰۳)

([79] ) سورة الاحزاب الاية (۳۵)

([80] ) عالمګيريه جلد.۵.صفحه.۳۱۵.قطب الارشاد صفحه ۱۵.۳۰.

([81] ) رد الحتار چلد (۵) صفحه (۳۰۴)

([82] ) رد الحتار جلد (۵) صفحه (۳۰۴) احسن الفتاوى جلد (۸) صفحه (۳۴۸) امداد الفتاوى جلد (۴) صفحه (۲۰۲) حقانيه جلد (۲) صفحه (۳۹۹)

([83] ) الات جديده صفحه (١٥٣)

([84] ) كذافي العالمګيريه وكامليه .

([85] ) ردالمحتار علي الدرالمختار جلد (۲) صفحه (۲۴۲)

([86] ) ردالحتار جلد (۲) صفحه (۲۴۲)

([87] ) بزازيه جلد ۲ .

([88] ) عالمګيريه جلد ۵ صفحه ۳۵۹

([89] ) متفق عليه مشكوة المصابيح باب الغسل

([90] ) فقه السلامي جلد ۱ صفحه ۳۵۹

([91] ) الهدايه . جلد ۱. صفحه . ۱۱۳.

([92] ) فقه الاسلامي . جلد . ۲ . صفحه . ۸۶۴

([93] ) عالمګيريه . جلد . ۵ . صفحه . ۵۵۶ .

([94] ) عالمګيري . جلد ۵ . صفحه . ۵۵۹

([95] ) عالمګيري.جلد.۱صفحه ۱۶۷

([96] ) فقه الاسلامي . جلد . ۲ . صفحه . ۵۵۰ .



([97] ) فقه الاسلامي . جلد . ۲ . صفحه . ۵۴۹ .

([98] ) ماْخذ قطب الارشاد صفحه ۵۹.

([99] ) الملل والنحل جلد (۱) صفحه (۲۳۸)

([100] ) الملل والنحل جلد (۱) صفحه (۲۳۸)

([101] ) رواه ابوداؤد کذا في المشکوة جلد (١) صفحه (١٢٦)

([102] ) اشعة اللمعات علي المشکوة جلد (١) صفحه (٦٤٣)

([103] ) مرقاة جلد (٣) صفحه (٥٤٣)

([104] ) شرح فقه الاكبر صفحه ۲۳۰.

([105] ) ملاعالي قاري . صفحه . ۱۲۰

([106] ) الدرالمختار جلد (٢) صفحه (٢٩٢)

([107] ) دټول کال دنيکو اوسپېڅلو ورځو معلومات لپاره دمؤلف دسپېڅلو ورځو په نامه کتاب مطالعه کړى .
 

ښکلی اسلامی انځوریز عکسونه د فیسبوک لپاره 6

ښکلی اسلامی انځوریز عکسونه د فیسبوک لپاره 5

ښکلی اسلامی انځوریز عکسونه د فیسبوک لپاره 4

ښکلی اسلامی انځوریز عکسونه د فیسبوک لپاره 3

دکتاب نوم ـــــــــــــــ کفایة المتعلم

تقــــــــــــریظ صاحب التقـــــــریر الشیــــــــــخ سمیـــــــع الله "راشـــــــــــــــــــــد"
اســــــــــــــــتاذ الـحـــدیث بجــامعــة ســـــــــراج الا ســـــــــــلام کـــــــــــــــــــــاهی


بسم الله الرحمن الرحیم

الحمد لله رب العلمين و الصلوة والسلام علي سيد المرسلين و علي جميع اتباعهِ الي يوم الــدين
اما بعد:فقد نظرت فی بعض سطور تقریر لجامع صحیح مُسلم الذی حرّره سید لُطف الرحمان حفظه الله من شرورالزمان فوجدته مختصراً مفیداً لطلباء الاحاد یث النبوی و اسئاالله عزوجل ان یجعل سعیه مشکوراً آمین
سميع الله "راشــد"

---

 فــــــــــــــــــــــهرس الابواب لتقریر صحیح المُسلم من جلد الثانی من کتاب البیوع الی کتاب الایمان
مقدمه او ابطال دبیع الملا مسة

پیش لفظ

مقدمه

باب ابطال بیع الملامسة و المنابذ ة

باب بطلان عن بیع الحصات وبیع الغرروباب تحریم حبل الحبلة

باب تحریم بیع الرُجل علی بیعِ اخیه وسَومه علی سومه وتحریم النجش وتحریم التصرّیة

ولاتناجشوا

ولاتصرواالابل:

باب تلقی الجلب

باب تحریم بیع الحاضرللباد

باب حکم بیع المصّراة
 
باب بطلان بیع المبیع قبل القبض

باب تحریم بیع صُبرة التمرالمجهولة القدربالتمر

باب ثبوت خیارالمجلس للمتبایعین
 
باب من تخدع فی البیع

باب النهی عن بیع الثمارقبل بدوصلاحها بغیرشرط القطع

باب تحریم بیع الرطب بالتمرالافی العرایا
 
باب من باعَ نخلاً عَلیهاتمر
 
باب النهی عن المحاقله والمزابنه وعن المخابرة وبیع الثمرة قبل بدو صلاحهاوعن بیع المعاومة وبیع السنین

بــــــاب کـــــــــــــــــــــــِراء الارض

---

كتاب المساقاة المزارعة

کتاب المساقاة والمزارعة

باب فضل الغرس والزرع
 
باب وضع الجَوائح
 
باب استحباب الوضع من الدَین
 
باب مَن ادرک ماباعه عندالمشتری وقدافلس فله رجوع فیه

باب فضل انظارالمُعسر والتجاوزفی الاقتضاء مِن الموسِروالمعسر

باب تحریم مطل الغنی وصحة الحوالة واستحباب قبولهااذااحیل علی مَلیّ

باب تحریم بیع فضل الماء الذی یکون بالفلات ویُحتاج الیه لرعی الکلاءوتحریم منع بذله وتحريم بيع ضراب ا

باب تحریم ثمنِ الکلب وحلوان الکاهن ومهرالبغی والنهی عن بیع السنور

باب الامر بقتل اکلاب وبیان نسخه وبیان تحریم اقتنائها الاّلصید اوزرع او ماشیة ونحوذلک

باب حَل اَجرة الحَجَامة

باب تحریم بیع الخمر

باب تحریم بیع الخمر والمیتة والخنزیروالاصنام

باب الـــــــرِّبا

اول حدیث باب الرِّبا

باب اخذالحلال وترک الشبهات

باب بیع البعیر واستثناء رکوبه

باب جواز اقتراض الحیوان واستحباب توفیته خیراً مِمّا عَلیه

داصفحه له تقریرنه سپینه پاتی شوی ده

« مع الاحـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــتر

باب بیع الحیوان بالحیوان مِن جنسِه مُتفاضلاً

باب الرهن وجوازه فی الحضر کالسفر

بـــــــــــــــــــاب السَّلم

باب تحریم الاحتکارفی الاقـــــــــوات

باب النهی عن الحَلف فی البیع

باب الشفعـــــــــــــــــــــــة

باب غرَز الخشبة فی جِدارالجار

باب تحریم ظلم وغصب الارض وغیرها

باب قدرالطریق اذااختلفوافیه

---

کتابُ الفـــــــــــــــــــــــــــــرایض

کــــــــــتاب الهبات

---

كتاب الهبات

باب تحریم الرجوع فی الصدقه بعد القبض الاماوهبه لولده واِن سَفل

باب کراهة تفضیل بعض الاولادفی الهبة

باب العـــــــــــــــــــــــــُمرای

---

كتاب الوَصية

کـــــــــــــــــــــــــــتاب الوصّیة

باب وصول ثواب الصدقات الی المیت

باب مایلحق الانسان من الثواب بعد وفاته

باب الـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــوقف

باب ترک الوصیّة لمن لیس له شی یوصٰی فیه

---

كتاب الــنذر

کتاب النـــــــــــــــــــذر

پیش لفظ

پیش لفظ

الحمدُلله رب العلمین والصّلواة والسلام علی نبیّ الملاحم وسید المرسلین محمّد رسول الله صادق الوعد الامین وعلی آله واصحابه الّذین کانوا اذلة علی المؤمنین اعزّة علی الکافرین وان الله لایضیعُ اجرالمؤمنین!

---

دعلم حدیث دعظیمی ورثی خدمت ددین جیدوعلماءُ په ډیراشتیاق سره کـــــــړی دی دکلام الهی پشان داحادیثوخزانی هم ښی محفوظی دکذب اولغو خبرونه داسی پاکی پاتی شوی لـــکه دمؤمن زړه دمُسلم شریف قدرقیمت دچانه پټ ندی دا ستاسو په مبارکولاسونوکی چی کوم تقریر دی داد دارالعلوم سراج الاسلام کاهی ځلانده ستوری دشیخ الحدیث الحاج سمیع الله راشد صاحب دامت برکــاته ملفوظات دی هر څه بنده ددی خپل استعداد مطابق هر ممکن کوشش کړیدی چی داتقریر دظاهری باطنی غلطــونه پاک وی اوهر لحاظ سره بهتر وی خوبیا هم انسان دخطا او هیری ګوډاګی دی نوکه چیری دتقــــریر څه نقص دقاری په نظرازغن شی نو عام لوستونکی دی عموماً اودعلم حدیث طـــــــالبان د ِخصوصاً دادنواقصوتنقید احقر بنده ته وکړی نه استادګرامی ته.

پاتی زه دمولویصاحب نوراحمد<صدیقی> نه ډیره ډیره مننه کوم  چی ماسره دتقریر په هر بخش کی پوره پوره مرسته کـــړیده الله ۚ  دِخپل دربارنه مکافات ورکړی او زما مشرورورنه هم مننه کـوم چی دډیزایننګ په څانگه اودکمپیوتر چاری په غـــــاړه واخست اوطبع ته ئی آسانه کــــــړترڅوهر څوک وکـــــــولی شی په اسانه توگه يي ولولی اونـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــفعه ترلاسه کړی. 

والسلام مع الاحترام اُلفت غفرله الاحــــــد

فرهنگ اسلامي

مقدمه

الحمد لله و صلوة على النبى صلى الله عليه و اله و صحبه و سَلم
بسم الله الر حمن الحيم
عام طور مُصنيفين  عبادات مخكى  ذکـــــــر کوی او بیا ورپسی هغه ذکر کوی چه مِن وجهٍ عبادات دی اومِن و جهٍ معاملات دی اوبیا دینه وروسته معاملات محضه ذکر کــــــــوی نو امام مُسلم رحمهُ الله هم د ایما نیاتو شاته عبادات محضه ذکر کړل چه صلاة ذکــــاة صوم او حج دی بیا شاته ددینه هغه امورچه مِن وجهٍ معاملات او مِن وجــــــــــهٍ عبادات دی لکه نکــــاح او دهغه توابع دریم نمبرکښی معاملات محضه راوړی چه بیوع دی د معامــــــلات محضه ځانته اقسام دی – یو پکی بیعَ ده یعنی مبادلة المال بالمـال بالتراضی دویم اجارات دی چه تملیک المنافع باالـــعوض ته ویلی شی یو سړی ته کور ورکړی یاځمکه دکروندی دپاره یا سوارلی درکـــــــــوب لپاره ورکړی او پیسی ځنی واخــــــــــلی داهم معاملاتو کی راځی همدارنګه مزارعت شوچاته ځمکـــــــــــه په نیمه ورکـړی مساقات شو چاته باغ په نیــــــــــــمه ورکړی نو بیعَ ، اجارات ،مزارعت ، مساقات داټول معاملات دی لیکن بیعَ چه ده اکـــثر وقوعاَ ده دی وجی نه چه بیعَ اکثروقوعاَ ده او عظیمه فایده هم پکی ده نو ابتداﺀدکتـــــــاب کی ئي ذکــــــــر کړ بیعَ په لغت عربی کښی په دوه معانیو مشترکه ده چه معنی دشراء سره لکه بعتُ مِن زید هذالکـــتاب په معـــنی د خرڅولو بعتُ مِن زید هذالکـتاب یا لکه دی شعردفرزدق کی.
ان شباب لرابحُ من باعه                     لیس لبایعه تـــــــــــــــــجار
اوس دغه شعر کښی بیعَ په معنی دشراء سره او با یــــع نه مراد مشتری ده او هــــر څه بیــــــع  په اعتبار د عُرف د خرڅولو په معنی ده همدارنگـــــــــه شراء هم داخستلو او خرڅولو په معنی کی مـــــــــشترکه ده لـکه قران مجید فرمائى وشروه بثمنٍ بـخسٍ ---- یوسف علیه الســـــلام ورنړو خرڅ کـــــړو په ډیرو پیسونــو دلته شراء د خرڅولو په معنی شوه لیکن عُرف کی په معنــــــی داخستلو سره راځی – اوپه اصطلاح د شریعت کـــی بیعَ ویل کیږی مباد لة المال با لــــــــــــمال با لتراضی علی وجه الاکتـساب – دی قید سره بشرط العــــــــــــــوض ووتله مثال لکه دغه کتاب درکوم خو پدی شرط چه دا ټوپی بـه راکوی
دی صورت کی هم مبادلة المال بالمال ده خو دلته مقصود ګــــټه نده بلکه یوبل خوشحالول دی بهر حال بیعَ شریعت جایز کڕی خو ځینو بیعو باندی شریعت پابندی لـګولی دی اوس دلته په کتاب البیوع کی امام مُسلم رحمه الله هم اول هغه بیعَ ذکر کوی چه شریعت نا جایز کڕی.

فرهنگ اسلامي

باب ابطال بیع الملامسة و المنابذ ة

باب ابطال بیع الملامسة و المنابذ ة
عن ابی هریرة عن النبی صلی الله علیه وسلم نهی عن بیع الملامسة و المنابذة دغه دواڕی بیعـــی د جهالت د زمانی دی اوس ملامسة منابذة څه ته وایی هر څه ملامسة دی ددی دری تفسیرونه شوی دی مشهور تفســــــــیرونه – اول تفسیر ابو حنیفه رحمه الله کڕی ده هغه داده چه بعتُ مِنک هذاالمتاع بکذاالدراهِم فاذالمستُــکَ فقدوجب البیع شریعت دی معنی سره بیعی ملامسی نه منع کڕی ځکه دلته تراضی نشته اودقرآن حـــــــکم ده الاّان تــــــــــکون تجارة عن تراضٍ بینکم – دلــــــــته دی صورت کی که بایع مشتری لمس کڕی بیعَ واجب شی یا مشتری بایع لمس کـــڕی دی صورت کی که بایع خوشحاله وی یا خفه بیعَ لا زمه شی نو لهذا تراضی نشته نو دابیعَ نده جایز دویم تفــــــــــسیر د بیعــــی د ملامِسی امام شافعی رحمه الله کڕی ده بیعَ ثوب مطــــــــــــــــوّی اوفی ظلمة لیل بحیثُ اذالمستُه المشتری فقدوجب البیع بایع مشتری ته ووی که دی پدی پیچیده ټوپ کپڕه لاس وواهه بیعَ وشوه بیاتا تــــه دا خیـــار نشته چه کــــپڕه واپس کڕی بس هر رنګه کپڕه چه وه سـتا شوه دابیعَ هم شریعت ناجایز کڕی ځکه چی الاان تکـــون تجارة عن تراضٍ نشـــــــته دلته دی بیعَ کی د مشتری رضا نشته او بیعَ لازمه شوه دریم تفسیر ابو هریرة رضی الله عنه د ملامِسی کڕی هغه دا- فاذالمسـتُ ثوبک و لمستَ ثوبی فقد وجب البیع دا صــورت هم ناجایز ده ځکه خیار رویت او تراضی نشته .
                               والمـــــــــــنابذة:-
داله نبذنه ده ویشتلوته وایی دجاهلــــــــیت په دورکــــــی چه تابه بل ته کــــــــپڕه ګـــزاره کڕه اوهغه به تاته کپڕه ګـــــــــزاره کړه خیار رویت به نه ووبیعَ به وشوه فاذانبذتُ الیک ثوبـی ونبذت الـــیّ ثوبک فقد وجب البــــیع پدی بیعَ هم شریعت پاپندی لګولی ځکه دی صورت کی هم په مشتری داســـــــی شی لازم شو چــه مشــتری پری خفه او ناراض دی دلته کی اوس کلام پدی کی ده چه بیعَ یا شــــراء دی غیر مرئی جا یزده کنه مـثا ل په طــــــورتاته ووایـــــــــم ځما چه کومه توره غواده هغه می په تاپه زر (۱۰٠۰ ) روپی درخرڅه کـڕه او تا لاغوانده لیدلـــی یا دارنــــګه ځـــــمـــکه په چاخرڅه کـــڕی- دامام شافعـــی رحمه الله مسلک دادی چه دابیعَ دغیرمرئـــی یا به الفاظ دیــــــــگر بــیعَ دغائب ناجایزباطل ده خومشتری لــــره خیار رویت شته چه کــــله یــــــی مبیعه ولیدله مشتری ته خیارده که یــــی اخـــــــلی یائــــی نه اخلی د امام احمد بــن حنــــــــــبل صاحب مسلک دادی کــــــــــه چیری بیعَ دغیرمرئی او غایب موصـــــــــــــــــــــــوف بصــفت ووبیعَ جایز او لازم ده مثــــــــال په طــــــــورسـتاغواده بل ته دی وویل ځماتوره غواده په ورځ کی څلورسِــیره شیدی کوی هغه می په تا په څلورزره در خرڅه کـــڕه اوس مشتری چه کـــــــــله دامبیعه ولیدلــــه اوهغه دی صفــــــــــاتو باندی مشـــتمِله وه بیعَ لازمه شوه او خیار د واپس کــــــــولویی مشتری ته نشته اوکه مبیعه په هــــــــغه صفاتونوه کـــــوم چه بایع ذکـــر کڕی وو بیا مــــــــــشتری لره خیارده اوس امام شافعی صاحب لـــــــــــپاره دلیل داحدیث دباب دی چـــه نهی رسول الله صلی الله علیه وسلم عن بیع الملامسة والمنابذة ترڅــــــــو مبیعه لیدلی شوی نوی داحــــنافوکـــــرامــــــودپاره دلیل روایت دابو هریرة رضی الله عنه دی امام احـــــمد صاحب خپل مسند کی ذکرکڕی او صاحب هدایة هـــــــم ذکــــــــر کـــــــڕی- من إشترای شیاً لم یره فـله خیارٌ اذا راهُ دویم دلیل احنافودپاره هغه روایت دطـــحاوی چه د حضرت عُــــثمان صاحب ځمکه وه په کـــوفه کی هغه یی حضرت طلحه صاحب ته ورکڕه اودحضرت طلحه صاحب خپله ځمـکه وه مدینه کـــــی هغه یــــی حــــــــــضرت عثمان صاحب ته ورکــــــــــڕه اوس حضـــــرت عُـــثمان صاحب د مـــــــد ینی ځمــــــکه لیدلی وه او حضرت طلحه صاحب دکوفی ځمکه نوه لیدلـــی دی تبادلـــی نه بعد چاحضرت عُثمــــــــان صاحب ته ووی چه تاکــــــــومه ځمکه کوفـــــه کی ورکڕی ده هغه ځمـــکـــه غوره او بهـــــــتره ده ددی ځمکی نه حضرت عثمان صاحب ووی چه ماته خیارشـــــته بل خوا حضرت طلــــحه صاحب ته چاووی کومه ځمکـــــه تامدیــنه کی ورکڕی ده دا اعلی ده دکوفــی له ځمکی نه دکوفی ځمکی ادنی ده حضرت طلحه صاحب ووی ماچه کومه ځمکه نده لیدلی ماته خیـار شته حضرت عـثمان صاحب بایـــع وو اوطلحه صاحب مشتری وو ددوی په منځ کـــــــــــی فیصل حضرت جُبَیر بن مُطـــعِم شوده ووی چه طلحه صاحب لره خیارشته ځکه ده چه کومه ځمــــکه اخستــــــــی ده هغه یی نده لیدلی او حضرت عثمان صاحب چه کومـــــه ځمکـــــــــــه اخستی ده هغه یی لیدلی او کــــــومه ځمکه یــی چه په بدل کی ورکڕی ده هغه یــــــــی نده لـــــــیـدلی او خیار مشتری لره وی جُبیر صاحب چه کــومه فیصله کڕی وه په حضورد صُحابه چه خیاریی مشتری لـــــره ورکـــڕی وو نو معـلومــه شوه چه غیر مرئی ولیدلی شی خیار شته اودامام شافـــــــعی صاحب دلیل نه ځــــــواب چه ملامسَت نه نبی کریم صلی الله علیه وسَلم منعَ کڕی ده دا دی وجی نه چه غیر مرئــــی ده بلکـه خیار رویت نشته یعنی علت دعدم جــــواز هغه عدم د خیاررویت ده مشتری لره اوکه مشتری ته خیار وی مونږهم وایوچه دابیعَ جایزه ده .

فرهنگ اسلامي

باب بطلان عن بیع الحصات وبیع الغرروباب تحریم حبل الحبلة

باب بطلان عن بیع الحصات وبیع الغرروباب تحریم حبل الحبلة
صورت بیع الحصات دوه دی
صورت الاولی بعتک من المتاع الذی تقعُ علیه حصاتُک
صورة الثانية بعتك من الارض الي حيث ينتهي حصاتك
فهذاالبيع ممنوع باطل لاَن في هذاالبيع جهالة المبيعة ---- ولها خمسة صوراَ
بیعَ معدومه                          اول:–
 لکه – ماددی اُوښه دبچی دبچی بچی درخرڅ کـڕومطلب داځما اُوښه چه حامله شی اوبـچی یی وشی بیادهغی بچی وشی بیاهغه حمل واخلی اودهغی بچی چه وشی هغه می در خرڅ کـــڕو دلته کی مبیعه معدومه ده ځکه د اُوښه پته نشته حاملیږی به کنه اوکه حامله شی پته نــــشته مذکر به وی اوکـــــه مؤنث وی که موًنث وی هغه به حمل واخلی که نه اوکه حمل واخلی مولودبه یی مذکروی که مؤنث نو لهذامبیعه معدومه ده دابیع باالاتفاق باطله ده.
دویم:- مبیعه مترددالوجود
 لکه چاته ووای ځمادغوا په غولانځه کی شیدی می درخرڅی کڕی دلته اوس پته نشته چه دغواپه غولانځه کــــــی شیدی شته کنه اوکه وی څومره به وی.
 دریم :- مبیعه موجوده غیر مملوکه                                                    
مثال په طور –دسمندر ماهیان په چاخرڅ کڕی
څلورم:- مبیعه موجوده مملوکه غیر مقدورالتسلِیم لکـــــه- ســتارِزق وی په ځمکه توی شی په چایـی خـرڅ کڕی. پنځم:- مبیعه موجوده مملوکه مقدورالتسلیم لیکن جهالت پکــی وی که جهالت یســــــــیروی په بیعَ کـــی جایز دی لــــکه دبازاربیت الخلاته ورشی پیـسی درنه اخلـــــی خوستا ددرنگ (وخت) پته نه لگـــی نوداجهالت یســـــیردی اوکه جهالت کثیروی بیادابیعَ نده جایز.

فرهنگ اسلامي

باب تحریم بیع الرُجل علی بیعِ اخیه وسَومه علی سومه وتحریم النجش وتحریم التصرّیة

باب تحریم بیع الرُجل علی بیعِ اخیه وسَومه علی سومه وتحریم النجش وتحریم التصرّیة
عن ابن عُمر ان رسول الله صلی الله علیه وسَلم لایبیع بعضکم علی بیعِ بعضٍ.
 مخکی تیرشوی چه بیعَ دوه معانیوسَره راځی. 

     ۱ اخستل                                                                                                                                  ۲- خرڅول                                                                                                                           اوس دلته دغه حدیث کی دغه دواڕه معانی موجود کیــدی شی که چیری په معنی دخرڅولو شی صـــورت به داوی د مثال په طور ماته یو من غنم په پنځه سوه ۰۰ە روپی راکڕه ماته به خـیارشرط هم وی یعــــنی مشتری خیارشرط کیږدی دی نه بعد بل سڕی راشی مشتری ته ووایی دغه بیعَ فســخه کڕه ځکه تا لره خیارشته زه به درباندی دغسی غنم په څلور سوه او اتیا ۴۸۰ روپی درخرڅ کـــــــڕم نودا صورت نده جایز ځکه بایع اول ته ضررده اوکـــه دابیعَ داخستلو په معنی واخلی نو صورت د مسئلى بياداده یوسڕی یومن غنم په پنـــځه سوه ۵۰۰ واخلی اوبیابایع مشترى ته ووایی چه ماته به خیاروى  دی نه بعدبل سڕی ورشی بایع ته ووایی چه دابیعَ فسخه كـــــــڕه ځكه تالره خيارشته اوزه به داغنم درنه په پنځه سوه او څلویــښت ۵۴۰ روپی درنه واخلم نودغه صورت هم ناجایزده ځکــــــه مشتری اول ته ضررده اوس یوه مسئله ده یوکافربـــــــــیعَ وکڕی دی دپاسه شراء جایزده کنه دی مسئله کی دوه مذهبه دى.

 ۱- امام اوزاعی صاحب وایی جایز ده جمهور علمـاء وای نده جایز دلایل دهرفریق اوځــــــــــــــواب دمخالفونه – دجمهورودلیل اول حدیث دباب ده لایبیعُ بعضکم علی بیع بعضٍ داحدیث مطلق ده فرق دکافِرمُـــــــــــسلم نشته دامام اوزاعی صاحب دلیل دویم حدیث باب ده لایـــــــــــــبع الرجل علی بیع اخیه دلته اَخ ذکرده اوکــافردمُسلمان اَخ نشی جوڕیدی دی نه جمهورځواب داکوی چه داد اَخ قید احــــــــترازی نه بلکه اتفاقی ده مرادترینه مطلقه مسئـــــــــله ده دامام اوزاعی رحمه الله دپاره دریم حدیث باب ده لايسم المُسلم علی سوم اخیه دی نه ځواب داده چه د لته ذکرد مُسلم دزیادت تقبیح دپاره دی ورنه بیـــعَ مطلقه ده مطلــــــــــــب داده چه مُسلم هم وی اودمُسلم دبیعی دپاسه بیعَ کـــوی – لایسم المُسلم علی سوم اخیه سَوم – نرخ ته وایی صورت دمــــــسئلى یوسڕی دکـــــــاندارته ووایی چه داشی په لس ۱۰ روپی راکڕه اودکاندارورسره راضـــــــی شی متصل بل سڕی ورته ووایی ماته ئى په پنځلس ۱۵ روپی راکڕه داناروا ده ځکه اول نرخ کـــــوونکی ته ضــررده اوس بله مسئله ده رابه شودی ته چه بیعَ دمن یزید جائز ده کنه په دغه مسئله کی دری مذهبه دی.                                 ۱- ابراهیم نخعی صاحب فرمائى چه مطلقاً ناجایزدی.                                                                            ۲- مذهب إمام اسحاق اواوزاعی صاحب دوی وایی صرف دوه صورتونوکی جایزدی ۱-مال غنیمت۲- مال میراث کی جایز دی نه بیغیر نده جایز.
 ۳- مذهب دجمهوروائمة دی چه هرشی کــــــــی بیع دمن یزید جایزده مطلقاً دابراهیم نخعی صــاحـب دلیل داحدیث  لایسم المُسلم علی سوم اخیه اودلته نـرخ دپاسه نرخ منع شوی اوبیع دمـن یزید همدارنګه وی نولهذا نا جایزده دوهم دلیل دابراهیم صا حب دپـــــاره روایت دسفیان بن وهب عن سفیان سمعتُ النبی صلی الله علیه وسلــــم نهی عن بیع المزید داول دلیل نه ځواب داده چه دحدیث محمل داده چه مشتری اوبایع دواڕه موافق شی په یو نـــــــــــــرخ باندی اودویم سڕی راشی چه ماته یی لدی نه ګرانه راکڕه دی صورت نه نبی کریم صـلی الله علیه وسلم منعَ کــڕیده ځکه مشتری اول ته ضررده او هرڅه بيعَ دمن یزید ده پدی کی موافقت نده راغلی اوچـــــه دبا یع مشتری موافقت راشی بیا جائزده اوځواب ددلیل ثانی نه چه داحدیث ضعیف ده ځکه په سند که یئ ابن لهیعه راغـلی اوداضعیف دی اوکه اُمنوضعیف ندی نودغه حد یث کی مرادنجش ده فرق دنجش اود بیع دمن یزیدداده – بــــــــــــــــیع دمن یزید د یته وایی الزیادة علی ثمن الاول علی قصد شراء – اونجش ویلی کــــــــیږی الزیادة علی ثمن الاول لأعلي قصد شراء بالنجش    بلكه مقصديي خلك تيزول وي په شراء باندي دامام اسحاق اواوزاعي رحمهـــــــــماالله دليل روايت دابن عمررضي الله عنهما قال ان رسول الله صلي الله عليه وسلم نهي ان يبيع بعضكم علي بعض الاالغــــنائم والمواريث دي حديث نه ځواب داده چه داحديث ضعيف ده سند كي ئي ابن لهيعة راغلي اوكه اُمنوچه صــــــحي ده نوداحديث كي ذكردخاص ده چه غنائم اومواريث دي اومراد ترينه عام ده إلابيـع دمن يزيد اوس علت د تخــصيص چه غنائم او مواريث دي ويل شوي په ذكرسره دا دي وجي نه چيپه زمانه د نبی کریم (ص)کی بیع د من یزید کـــــیده نوځکه نبی کریم علیه السلام تخصیص کړی- هرڅه نورو اشـــــیاءُ کی هم بیع دمن یزید جایزده دجمهورو علــــــماءُ دپاره دلیل یوسړی نبی کریم علیه السلام ته راغی او سوال یی وکــړو نبی کریم علیه السلام ورته ووی کورکـــی څه شی لری ده سړی ووی یوه کمبله او یوه پیاله لرم نبی کــریم (ص) ورته ووی ورشه دواړه راوړه ده دواړه راوړل نبـــــی کریــــم (ص) آوازوکړو داکمبله پیاله به څوک وا خلی یو صحابــــی پورته شو وی زه یی په یو درهم اخلم نبی کــریم (ص) ووی من یزید بل صحابی ووی زه یی په دودرهمـــــــــــواخلم نبی کریم (ص) داشیان په دو درهمو خرڅ کړل بیا نبی کــریم (ص) دی سړی ته ووی په یوه روپی خپلوبچیانوته دوډی واخـله اوپه یوه روپی تبر واخله ځنگل ته لاړشه لرگی ماتوه بازار ته یی راوړه خرڅوه یی بیا نبی کریم (ص) ورته ووی
پنځــــلس ورځی دلته رانشی داکار کوه پنځلس ورځی بعد دا سړی راغی نبی کـریم (ص) ورته ووی گټه دِوکړه ده وویل اُو(بلی-جی) الــــــــــــفاظ د حدیث دادی ان رسول الله صـــلی الله علـیه وسلم باعَ حِلـــــــسة وقِدح وقا ل من اشتراءهذاحلسة وقدح قال رجُل یا رســــــول الله اخذتُهمابدرهمٍ قال من یزیــــــد فاتی بدرهمین فباع هُمـاعـــــــــلی هذارجل اوکماقال علیه السلام – دی حدیث نه جـــــــــــــــوَته شــــــوه چی پخپله نبی کریم (ص) بیعَ دمن یزیدکړی ده نو بهرحال بیع دمن یزید جایزده.

فرهنگ اسلامي

ولاتناجشوا

ولاتناجشوا
 تیزول مکــــوی زیاتـی مکوی دلته کی چند ابحاث دی دنجش لغوی معنی اصطـــلاحی معنی حُکم دنجش اوکومه بیعه چی په طریقه دنجش وشی- نجش په لغت کــی تنفرالصید ته وایی اونجش دوکــــــــی ته ویلی شی اونجش په معنی د مدحی سره هـــم راځــــی نجشتُ" مدحتُ" اوپه اصطلاح دشرعـــی کـــــی نجش ویلی کـــــــیږی ان یزید الرجــــــل فی ثمن السلعة اویَمدحُها لا لاجل شراء بل یرغب غیرهُ فیهابان یشتـــری بثمن الغالــی ای په ډیروپیسو- حکــــم د نجــش- نجش بالإاتفاق حرام ده اوکـــومه بیعه چی په طریقـــــــه دنجش وشی دامام اعظم او امام شافعی صاحبا په نزدصـــحی ده د امام مالک احمـد صاحبااواهـــل ظــــواهــــروپه نزد غیرصحـــــی ده. ددوی دلیل داده ولاتناجشوانهی راغــلی ده دی نه مونږ ځواب داکــــوو چـــی دانهی بیعی ته نه بلکه ناجـش ته متوجه ده اوزمونږ دپاره د لیل داصولومشهوره قاعده ده چــی هــــر هغه فعل شرعــــی نه چی منعَ وشی کول یی بیا صحی ده بنفسه امّافاعل یی گنهگارده مثال په طور دجـــــــــُمعی باره کـــــــــی فاسعــــواالی ذکرالله وذرواالبیع بیاهم که چادیوقت کی بیعَ وکړه بیعَ صحی ده امّا فاعــــل یـــی گنهگارده داســـی   لکه داخترپه ورځ روژه نیول بــــــذات صحی ده لیکنفاعل یی عاصـــی ده ولاتناجشواهم لـــــدغـــی جملی نه ده- نو بیــعََ صحی ده فاعل یی عاصی ده والحاظرُلباد سیاتی.

فرهنگ اسلامي

ولاتصرواالابل:

ولاتصرواالابل:
تاسی مه بندوی شیدی په غولانځودحیوان کـی عن ابی هریره ان رسول الله صلی الله علیه وسلم نهی عن التلقی وان یبیع حاضرلبادٍ وان تسال المرءةطلاق اُخته و عن النجش والتصریه وان یتام الرجل علی سوم اخیه- چی نرخ وکړی یو کس په نـــرخ د ورور خپل یا ان تسأل المرءة الــــخ چــــی ته خپلـــی ته ښځـی طــــلاق ورکــــړه زه بیا تاته په نکــــــاح درځم لدغــوټولوافعالونه حدیث کی منعَ راغلی ده ځکه غیر ته پکی اِذاء ده بعضــــی صورتونه مخکــــی تفصیلی تیر شو څه وروستهَ تفصیلی روان دی                   

فرهنگ اسلامي

باب تلقی الجلب

باب تلقی الجلب
عن ابن عُمران رسول الله صلی الله علیه وسلم نهی ان یتلقی السِّلَع حتی تبلُغ الاسواق بل روایت نهی عــــن التلقــــی بل روایت نهی عن تلقی البیوع- نهی ان یتلقی الجلب بل روایت لاتَلَقُّواالجَلَب فمن تلقی فاشترا منه فاذا اتی ســــــیــده السوق فهوباالخیار-تشریحی استاذ محترم راشد صاحب دامت فیوضــــــــاته- تلقی الجلب –جلب جمع دجالب ده کش کـونکی دمال ته ویلی شــــــــی له یوځای نه بل ځای ته اوس تلقی الجلب څه ده اوحکم یی څه ده او حکـــــمت پکی څه ده صورت یی داده دتاجر یوه قافله مال یوکلی ته راشی مخکی لدی چی کلی ته ورسیږی یوکـــــس لدی کـــــلی قافلی مخی ته ورشی اوټول د تاجر نه واخلی اوبیایی په خـپل طبیعت خرڅوی دیکی دوه صورتونه دی اوس کـــــه چیری داکار دده سړی تجارته هم ضرراوکلی ته هم ضرر وو دارنگه چی له تاجر نه مال ارزانه واخـــــلی اوبیایی گـــــــران خرڅوی مطلب تاجر ته دوکه ورکړی پدی شان چی کلی کی یوبوری غنم په سل ۱۰۰ روپـــــی وی دی تاجر ته ووایـی چی یو بوری غنم په کلی کی په اتیا۸۰ روپی ده اوله تاجرنه یی په ۷۰ روپی واخلی دی صـــورت کی تاجر ته ضرر ده ځکـــه که تاجر مال کلی ته راوړی وای لږڅه گــــران به یی خرڅ کړی وایی اوداکار دسړی کلی ته هم ضررده ځکه تاجر چی کله مال کلی ته راوړی گټه کمه کوی عاجل خپل مال خرڅوی او کلـــیوال خویی بیاپه طبیعت سره گــــــران خرڅوی دی صورت کی بیاتلقی منعَ ده اوکه نه کــــــــــلی ته اونه تجار ته ضرر ووبیا جایزده داسی چی په لږه گــــټه یی واخلی اوپه لـــــــــــــږه گټه یی خرڅوی – خوداکار نکوی خامخا ډیره گټه کوی بل صورت داده که چیری بیعه وشی په دوکی سره اوس مـــتلقی لره خیار شته کنه- د دوکــــی صورت داده چی له تاجرنه مال ډیر په ارزان قیمت واخلی اوس خیارکی دری صــورتونه دی اوس که دامال یی د شهر په نرخ یاگـران خرڅ کړی وو او مشتری اخستی وو بیا بایع لره خیار نشته اوکه یی مال ارزان اخـستی وو له تاجرنه عندالأحتنا ف والشوافع بیاهم خیار نشته په نزد دامام ما لک او احمد صاحـــــب خیار بایع ته شته داحد یث دلیل نیسی فاذااتی سیده السوق فهو بالخیـاردی نه احناف داځواب کوی چی داخیار با یع لره شرعاً نه بلکه سیا ستاً ده چی آینده کی دامکروه فعل څوک ونکړی ځکه دی کار کی عام ضررده.   

فرهنگ اسلامي

باب تحریم بیع الحاضرللباد

باب تحریم بیع الحاضرللباد

عن ابی هریرة یبلغ به النبی صلی الله علیه وسلم قال لایبـــــــــیعُ حاضرلباد وفی روایةِ قال طاوس لأبن عباس مقوله حاضرلباد قال لایکن له سمساراً ای دلال قال استاذنا المکــــــرم فی تفسیر هذاالحدیث فی الدرس یوم الاثنین من سنه ۲۸/۳/۱۴۲۳هه-ق فی الجامعه کاهی    لایبیع حاضرلباد – ندی خرڅوی مال شِهری دبانډه چی دپاره دلته کــی دوه مباحث دی یو تفسیر دبیع حاضرلباد دوهم حکم دبیع حا ضرلباد ددی بیعی دوه تفسیرونه شوی یو صــــــاحب هدایه شریفه کړی ده هغه دا ان یلتزمَ الحــاضر البلد علی نفسه ان یبیعَه متاعه علی اهل البلد طمع فی ثمن الغـــالی – اوس که چیری دی کار سره اهل بلده ته ضرر وو بیاداکار منعَ ده اوس که داشهری داسی شی له بانډه چی نه واخـلی چی شهرکی نوی اوبیایی په خپل طبیعت داشی گران خرڅوی بیاد شهر سره سره بانډی واله ته هم ضررده- داځکـــــــه بانډی واله چی کوم شی شهر ته راوړی په روزمره بیعَ یی خرڅوی او واپس شپه کــــــــــــور ته رسـوی اوس چی ښارواله دغه مال واخلی دیکی دوه ضرره دی بانډی واله به ده ته انتظاروی ترڅو پیسی ورکـــړی اوکه بانډی واله پخپله دامال خرڅ کړی نقدی پیسی به واخلی اوصبا به بیانور مال راوړی دده کــار کی به وقفه نه راځی دویم اهل بلده ته هم ضررده دامال به دکاندار په صبر صبر خرڅوی اوډیره گټه به پری اخلی دی صورت کـــی دکاندار بایع او بانډی واله مشتری ده دوهم تفسیر ددی حدیث جمهورفقهاء محدثینوکــــړی ده بان یقول الحاضر البلدللبادی لاتبیعُ متاعَک بنفسِک ولــــــــــکن ابیعهُ لک دی صورت کی بایع بادی شو اوحاضر وکـــیل اوسمسار یعنی دلال شواوس داحدیث معلول بعلةٍده علت پکـــــــــی دفعالضــــــــررعن اهل البلد ده اوس مونږه دفقهاءُ تفسیر ته په تفسیر د هدایه باندی ترجیح ورکوو. په نظر سره الفاظ د حدیث لره ځکه د بیعی صـــــــله چی لام راشی په معنی دخرڅولو راځی که صله مِن راشی په معنی داخستلو راځی حدیث کی صله ل= ده اوس کـه چیری شهری خــــــــیر خواهی غواړی دبانډه چی واله چی ورته ووایی نن یی مه خرڅوه ارزانی ده صبایی خرڅ کـړه دابیا باک نلری ځکه نبی کریم علیه السلام فرمایی الدین النصیحة خو داخیر خواهی بایدشهری په هغه صورت کــی وکړی چی په شهر کی قحطی نوی که ښارکی قحطی وه بیا داخیر خواهی نده روا بله مسئله پیدا شوه هغه داچی دبــیع الحاضر للحاضر څه حُکم ده دی صـــورت کی هم که اهل بلد ته ضرر وو ناجایز کنه وو جایز ده اوس که چیری دقــــــــحط اوعدم قحط په صورت کــــــــــی دابیعَ منعقده شی څه حکم یی ده جمهور عُلماء شوافع اوروایت د احمد بن حنــــــبل صاحب په نزد دابیعه صحــــــی ده او ابن حَزم اویو روایت د احمد صاحب داده چی دابیع نده صحی خو د قحــــــــــط په صورت کـــی د جمهورو دپاره دلیل دابیعه فعل شرعی ده اوداُصولو قاعده ده چی فعل شرعی نه منعَ وشی فعل بـیا په اعتبار د ذات سره مشروع او صحی وی لکه لمونځ په اوقاتو مکروهه کی په اعتبار دذات سره بیا صحی ده آخـــــــری ښه خبره بهتره داده چی دبایع اومشتری ترمنځ واسطه نوی دواسطی سره مبیعه گرانه شی اوکه دضرورت په بنا واسطه وی باک نشته .

فرهنگ اسلامي

باب حکم بیع المصّراة

باب حکم بیع المصّراة

عن ابی هریرة رضی الله عنه قال قال رسول الله صلی الله علیه وسلم من اشــترای شاة مُصّراة فینقلب بِهافلیحلبهافان رضی حلابها اَمسکهاوالا ردّهاومعها صاعًامِن تَمر فی روایة فهوبالخیار قال استاذناالمُحترم *فی تفسیــــروتوضــیح هذاالحدیث* اوس تصریه لغت کی څه ته وایی اصطــــلاح دشریعت کی څه ته وایی اوحکم دبیعی د مصراة څه ده- تصریه په لغت کی حَبس ته ویلی شی لکه صریتُ الماء ای حَبستُه اوپه اصطلاح دفقهاءُ کی تصریه ویلی کــــــیږی حبس اللبن فی الزروع الحیوانات لیظنّهُ المشتری کثرة اللبن فاشتربهِ بثمن الغالی دحکـــم متعلِق دایمة فقهاءُ اخـتلاف دی ایمة الثلاثة او قاضی ابویوسف صاحب وایی چه مشتری د مصّری لره خیار شته په عیب د مصّری لکه یو بیزه چاواخسته په اوله ورځ یی دری کیلو شیدی وکړی اوپه دویمه ورځ یوه کیلو او دلبن محلوبه به عوض ورکـــړی په وخت د رَد کښی اوس عوض به څه ورکړی ددوی خپل منځ کـــــــی اختلاف ده امام شافعی صاحب فرمایی که لبن محلوبه قلیل وی یاکثیر عوض به یو صاع کجوری ورکــړی امام مالک صاحب فرمایی عِوض دیو صاع دِورکړی ماغالب قُوت البلدکـــــــوم شی چی عام روزی وی قاضی ابویوسف صاحب فرمایی دعوض قیمت به ورکړی بالغَةً مابَلَغَت څومره شیدی وی هغومره قیمت به ورکړی طرفین مبارکــین فرمایی په شاة مصّراة کی مشتری ته نه خیار دواپسی شته اونه دلبن محلوبه عوض- مشتری صرف رجوع بنقصان کــــولی شی مثلاً یوه غواچاواخسته مُصّراةپه اوله ورځ یی دری کیلو شیدی وکړی او په دویمه ورځ یوه کیلو اوس مشتری غواواپس کولی نشی پوښتنه به وکړی چی یوه کیلو واله شیدی کونکی غواپه څوده اوچی ورځ کی دری کیلو شیدی کوی هغه څوده که یوه کیلو شــــــیدی واله په ۱۰۰۰ روپی او دری کیلو واله په ۴۰۰۰ وی اوس رجوع بنقصـــــان مشتری کوی شی له بایـــع نه ۳۰۰۰ روپی واخلی اوس دایمه ثلاثه دپاره دلیل حدیث باب دی- دی حد یث کــــــی دوه جزءُنه دی یو خیــار دویم تــــاوان دمحلوبی امام شافعی صاحب بحسب الظاهر په دواړه جزءُ نوعمل کـــوی امام مالـــک قاضی ابو یوسف صاحب په یو جزء بحسب الظاهر عَمل کوی چی خیار ده اوپه جزء ثانی د حدیث کی تأویل کوی امام مالک صاحب صاع تمر نه قوت البلد ته اعتبارورکوی اوصاع من تمرنه داځواب کوی چی د نبی کریـــــــــــم (ص) په زمانه کی عامه روزی کجوری وی نو غــالباً داحکم د کجوری کړی دی امام ابویوسف جز ثانی کی تأویل کــــــوی فرمایی هغه وخت کی یوصاع کــجوری د محِلب اندازه وه اوس طرفین صاحبا امـــام اعظم او امام محّمد رحمهــــما الله ظاهراً د حدیث په یوجُزهم عمل نده کړی لدی وجی نه په امام صاحب اعتـــــــراضات شوی دی چی حدیث نه مــنی قیاس نه کـــــــار اخلی چونکه حقیقت داسی نده احنافوچی کوم حقیقت داحادیثویی رااخستی ساره یی چرته هم نشته که یــــــی نه منی اوس د حد یث نه ځوابو اوتأویلــو ته گوره یوځواب دی حدیث نه علاّمه طحاوی صاحب کړی چی داحد یث منسوخ ده ځکــــــه چی مشتری چی د لبن محلوبه تاوان صاع کجوری ورکوی دادکوم لبن عوض ورکوی که دشِراء نه بعد کوم لبن چی په زرع د حیوان کی پیدا شوی دهغه عوض وی داخوبیا دی حدیث نه خلاف ده چی اَلخــراج بالضمان گټه په بدله دتاوان ده یاداځواب چی بعدالشراءدلبن خو په ملکیت دمشتری کی ده اوس که دادقبل البیع شیـــدی تاوان وی داجِوَته ده چـــــــــــی دانده صحی اوکـــه دوقت البیع دشیدی تاوان وی دهغه اندازه نده معلومه چی وقت البیـــع غولانځه کی څومره شیدی وی او دادبعد البیع دلبنو تاوان وی دانده صحی ځکه داخو په ملـــکیت دمشتری کی دی- دی وجی نه کـــــــه وزی یابزی ته څه نقصان دی وخت کی ورسیږی یا مړه شی تاوان په مـــــشتری ده مــاشاءالله دی حدیث نه دویم ځواب عام علماء احناف کړی دی چی داحدیث بحسب الظاهر د قران اجماع الامـــــــة اوقیاس نه خلاف ده قران کــــــــــی راځی جزاء السیئةِ مِثلها – دلته ضمان د متلفاتو په مثل ده او حدیث مبارک کی کـــجوری مثل دلبنوگرځیدلی اوس که مشتری له شاة مصّراة نه یوه پیاله شیدی خوړلی وی بیا یو صاع کجوری په ضمان کی ورکول ظلم ده اوکــــــه مشتری شیدی ډیری خوړلی وی اویو صاع کجوری کــــــــم شی دابیا بائـــع سره ظلم ده –داحدیث اجماع د اُمت نه هم خلاف ده- اجماع داده چی دمتلفاتو به یا مِثل ورکړی اویا به قیمت ورکـــــــــوی اودلته کــــجوری د لبن نه مثل صوری دی نه معنوی – ځکه که شیدی ډیری وی کجوری به کـــــــــــــم شی یا عکــس – اوداحدیث قیاس نه هم خِلاف ده دلبن محلوبه دوی حصی وی قبل البیع بعد البیع څه مملوک البایـــع شوه څه مملوک المشتری اوس یو صاع کــــجوری نه قبل البیع صحی ده نه بعد اوس که تاوان نه ورکـړی با یع ته ضررده اوتاوان ورکړی مشتری ته ضررده څه به کوی – فکـرمکوه احناف یی محمل یی صحیحه راباسی لــــــکه جمعَ صوری یو حدیث کی راځی چی نبی کریم صلی الله علیه وسلم دماسپښین اومازدیگــرلمونځونه یو وخت کـــی کړی او داحدیث ظاهراً د قران خِلاف ده چی ان الصلوة کانت علی المؤمنین کـتاباموقتا په خپل خپل وقت – پدی حد یث چا عمل نـده کړی غیرله احنافو – احنافو دالمونځو نه په جمعَ صـــــوری حمل کـــــوی چی یو لمونځ آخروقت کی بل لمونځ  په ابتدا دوقت کــــی- اوشمس الائمه دی حدیث متعلق وائـــــی چی دی حدیث تعلق خیار عیب سره نه بلکه خیار شرط سره ده اوصاع کــجوری مصالحه ده چی نزاع ونشی- دویم مَحمل صحیحه حضـــرت مولانا شاه انورشاه کشمیری صاحب باسلی ده چی دبزی واپس کول حدیث کـــــی قانوناًنه بلکه دیانتاًده ځکه بائع دوکـــه کــــړی ده لکه داحدیث من قتل قتیلاً فله سَلبه داحُـــــکم خـــــــوترقیامــــــته نده بلکــــه په ابتدا داسلام داحد یث حمل ده اوصاع کـــــجوری مصالحه ده اودویم داچی مشتری له گناه نه بچ شی کــــــوم چی شیدی ئــی خوړلی دریم دحدیث هذا محمل صحیحه علاّمه عثمانی صاحب ایستلی ده چی داخیار سیاسی حکــم ده نبی کریم علیه الســـــلام یوطرف ته نبی بل طرف ته بادشاه اوخلیفه هم وو اوداحکم سلطــانی ده لکه من قتلَ قتیلاً چی سلطــــانی حکم ده هر څوک دا اجازت نشی کولی غیرله بادشاه نه بادشاه لره خیار شته بل داحدیث کـی اضطراب ده یو روایت کی لاسمراءبل کی بُرّراغلی نو علاّمه ابن حجر صاحب ویلی دی روایت بالمعنی شوی.

فرهنگ اسلامي

باب بطلان بیع المبیع قبل القبض

باب بطلان بیع المبیع قبل القبض
عن ابن عباس ان رسول الله صلی الله علیه وسلم قال من ابتاعا طعامًافلایبعُه حتی یســــتوفیه قال ابن عباس و احسبُ کلَ شی مثله  *
دبیع دمبیعی قبل القبض څه حکم ده پدیکی دعلماءُ اختلاف ده عُثمان بتّی وائی مطلقاجائزده مطلقا دامعنی که منقولی وی اویا غیر منقولی دده داقول داحادیثو صَحیحه خلاف ده حدیث کــــی راځی حتی یستوفیه حتی یقبضه دده داقـول مردود ده- ممکن ده داقول قـــبل درسیدلودحدیث نه کړی وی امام شافعی محمّدصاحبا مطلقا ناجائز وائی که منقولی وی یاغیر منقولی حتی یقبضه په صحابه کی دابن عـباس صاحب هم دارایه ده امام احمد صاحب وائــــی هره مبیعه بعد البیع قبل القبض بیعه ئی جائزه ده غیرله طعام نه امام مالک صاحب فـــــرمائی لایجوزفی المکـــیل ویجوز فیما سِواه امام اعظم اوقاضی ابویوسف رحمهماالله فرمائی چی بیعه دمبیعی قبل القبض که منقولی وه نا جائـز اوکـه غیر منقولی وه لکه ځمکه وغیره بیا جائزده حدیث باب د احمدصاحب دپاره دلیل ده چی هرشی کی جائز غیر له طعـــام نه دویم دلیل د امام احمد صاحب د پاره حدیث د ابن عُمر صاحب دی کنتُ ابیعُ الابل فی البقیع بالــــــــــدنانیر و آخذ مکـانه الورق الخ بیاماله نبی کریم ۖ  نه پوښتنه وکړه مبارک وفرمائـــــــل لابأس به طـریقه داستد لال داده چــــی په سپین زربه ئی اس خرڅ کړواوزربه ئی نوو قبض کړی په سرو زروبدل کــــړل دریم دلیل امام احمد صاحب دپاره حدیث دجابر صاحب دلیلةالبعیرواقعه ده جابر صاحب وائــــــی مونږه له یوی غزانه واپس مدینی ته راتلوزما اُوښه سمه نه تله نبی کــریم ۖ یوسپیړی وواهــه بیا ډیره تیزه شوه نبی کـریم ۖ ماته ووی دا اُوښه ماته نه راکــــــوی ماورته ووی جی بیا نبی کریم ۖ اُوښه واپس جابرصاحب ته ورکـــــړه نو گـــوره نبی کریم ۖ اُوښه قبض نکــــړه اوبیعَ وشوه هبه جائز اوبیعَ قبل القبض جائز- د امام احمد بن حنبل صاحب د لائلونه ځـــــــــــوابونه دادی حدیث باب نه ځواب- تصریح په طعام نفی دماعدانکوی دوهم حدیث ابن عُمر صاحب نه ځــواب هلته استفدال الـــدَین بالدَین بغیرالدَین وو مشتری به وی ماسره دنانیر نشته ابن عُمر صاحب ورته ویل څه ورق راوړه او حدیث جـــابر صاحب نه ځــــواب داده چی هلته حقیقت کی هبة الثمن شوی ده ځکه له بائــــع نه اُوښه واخسته اوبائع ته ئی وبښله دا په حقیقت کــــــی بخښل دثمـــن وو امام شـــــافعی امام محمّد صاحبامدعی داده چی بیع المبیع قــــــبل القبض مطلقا نا جائزه ده ددوی دلائـــــل اول حدیث د زید بن ثابت صاحب لاتباعُ السِلع حیث تُبتَع حتی چی بل ځائـــی ته لاړشی یعنی قبض وکړی ځکه عام طـــور چی یوشی قبض شـــی بیائی له یو ځائی نه بل ځای ته نقل کړی  دویـــــم دلیل حدیث دحکـــــیم بن حزام لاتبتعهن الشـــی حتی تقبضه شی عام ده دریم دلیل حدیث عبدالله بن عمرو بن العاص تــرمذی کــــی به راشی ولاربعَ مالا یضمن ای مالا یقبضه – د امام اعظم صاحب هم دغه احاد یث دلائل دی خو جـــــناب امام صاحب دغه احادیث معلول بعلة بولی دامام صاحب مدعیٰ هیره نکـړی چی منقولی کی نا جائز غیرمنقولـی کی جائز اوس راشه علت دلته خوف الهلاک ده کـــه خوف الهـــــــلاک وی قبل القبض بیعَ ناجائزه اوکه خـــــوف الهــــــــلاک نوی بیعَ قبل القبض جــــــائزه اوس منقولی اشیاءُکی لکه کتابونه ساعتونه فرشونه خــــــوف الهلاک شته بیعَ ناجایــــــزه قبل القبض اوغیر منقولی لکه ځمکه کور و غیره خوف الهلاک نشته دا بیا قبل القبض هم دابیعَ جائزه ده ماشاءالله دیته د مدعی ثابتول وائــــــی = اوس حکــمت په بیعَ د مبیعی قبل القبض کی څه ده ابن عباس رضی الله عنه وائی احتمال درِباده یو صورت ئی داده نن صبا یو کس داُوړه میل ته تلیفون وکړی چی ۱۰۰ بوجی اوړه هرواحد په ۱۰۰۰ ځما شوی دااوړه میل کــی وی څـــــه وخت بعدئـــــی په بل چا په۱۲۰۰ سوه فی بوجی خرڅ کړی –اوس دغه مال میل کی ده – ده دامال نه لیدلی او نه ئــــی قبــــــــض کړی وچ په وچه ئی دوه سوه روپی بوجی کی گټه وکړه لکن زه شخصاً دی صــورت کــی یوه –خو- لـــرم چی دابه سودنوی هغه داکه دابوجی په ۱۲۰۰ سوه خرڅی نشی په ۸۰۰ خرڅ شی بیا خو تاوان ده او سود کی تاوان نوی – نو اعتراض مـــــی مطلب نده استاذ گــــرامی دغه صورت ماته جوړکړی زه به حقیقت ته نیم رسیدلی دویم حکمت علاّمه ابن القیوم داسی فرمائی چی دلته خــوف المخاصمه ده لنډ صورة ئی داده چی مشتری گونی په ۱۰٠۰ واخلی اوفوراً دتلیفون له لــیاری دا گونی په ۱۵۰۰ ســوه خرڅی کړی دی قصه باندی که بائع اول خبر شی هغه سره خو تیاری د گونی پرتی دی دابه وائی چه بیعَ فسخـه ده اوزړه کی به ئی داوی چی زه به ئی په ۱۵۰۰ سوه دگونی خرڅی کړم دغه کاربه باعث په مناقــــــــــــشه اومخاصمه بـین البائع والمشتری شی دریم حکمت علماءُ داذکر کړی چی دی کار سره داشیاءُ نرخ لوړ کیږی لکه دتلیفون صــورت داسی یو تاجر له یو ملک نه مال بارکړی کراچی ته راوړی هغه ملک کی ئــی لکه یو یخچال په ۱۰۰ روپی واخلـی مال لاکراچی ته نوی رسیدلی تاجر ته فون وشی ماته ئی په ۱۵۰ فی دانه پریږده بل فون وشی ماته ئـــــی په ۲۰۰ سوه پریږده کراچی ته چی رسیږی هریو یخچال په ٣۰۰ سوه تمام شی اویوڅو خودکانداران هم گټی ۳۵۰ روپــــی تمام شو اوس که پخپله داتاجر مال کراچی ته راوړی وائی چی ډیر ظلم ئی کـــــــړی وائـــی فی دانه یخچال به ئــــی په ۱۸۰ خرڅ کړی وائی یا۲۰۰ سوه نن صبادغه حالت دی چی هرشی گران دی بل درس. عن ابــی هــــریرة انه قال لمروان احللتَ بیع الربا فقال مروان مافعلتُ فقال ابی هریرة احللتَ بیعَ العکاک وقد نهی رسول الله صلــــی الله علیه وســـــــــــلم عن بیع الطعام حتــــــی یستوفی فخطــــب مروان النــاس فنهـا عن بیعِها قال سلیمان فنظرتُ الی حُرسٍ (چوکیدار)یأخذونه من ایدی الناس مروان دامیر معاویه صاحب لخوا په مدینه منوره کــــی گـــــورنر یعنی والی وو مروان به چی خپلو عاملینوته فوځ ته اودحکومت کسانوته تنخواه په کال کـــــی ورکـــــول اوماهانه خرچه به ئی یا مطلقی خرچه به ئی دپارچی په ذریعه له گودام نه ورکول افغانستان کی کوفون ورته وائی عاملین د حکـــــومت به داپارچی خرڅولی ابو هریرة صاحب دغه وقت مدینه کی وو- دی چی کله خبر شو چی مروان فتواپه جــواز دبیعی دصک ورکړی ده مروان ته راغی اوورته ووی چی احللتَ بیع الصکاک وقدنهی الخ  د صک لغــــــوی معنـــــــی اصطلائی معنی اوحکم دبیعی دصک-صکاک جمعَ دصک ده اوصک معرب ده له چِک نه په اصــــل کی چک وو چونکه عرب چی نشی ادا کولی او د چ په ځای ص وائی نو له چک نه ئی صک جوړکړو لغت کی صـــــک ویلی کیږی ورقة کُتب فیها الوعُد بالمال اوالدین یاکُتب فیها آعطیات الثمن وارزاقِهم من جانب الحکومت دادوئم تعــــریف اصطلاحی ده لکه مثال په مادیو چایو من غنم وی اوزه هغه ته چک ورکړم چی فلانی وخت ستـــاداغنم درکــــــوم دمروان په وخت کی عاملین د حکومت د اچک قبل دوصول مال نه خرڅ کړل اوثمن به ئی دچک په خــــرڅـــولـو حاصل کړل دی کار نه نبی کریم ۖ منعَ فرمائلی ده له چند وجوهونه یوه داده چی پدی بیعه کی غرر ده دوکه ده دویم دابیعه دمبیعی قبل القبض ده اوس ددغی بیعی څه حکم ده احناف وائی چک خرڅول حـــــرام دی دلیل ده چی اصل کی داکاغذ خرڅول ندی بلکه بیعَ دمافی الکاغذده او دابیعه دمبیعی قبل القبض ده اودی نه حدیث کی منــعَ راغلی ده بله وجه ابو هریرة صاحب ذکر کړی چی احتمال دَرباء ده دریم دابیعه دغیرمملوک ده ستاپه ملک کی لادامـال ندی راغلی اوته ئی خرڅوی ممکن حکومت دامال بیا ورنکړی څلورم دابیعه ددَین بغیر من علیه الدَین ده پارچه چـــــی حکومت درکړی ستادغه مال په حکومت دَین شو اوس دا پارچه خرڅوی دَین دی خرڅ شو بیغیر من چه ثانی کـس ده علیه دَین چی دهغه په حکومت دَین نشته دی بیع کی هم غررده ممکن حکومت دادَین ورنکړی اوس فقهاء دبیعی د حقوق مجردهءُذکر کوی مع الحکم نن صبا شائع هم ده اوډیره اهمه مسئله ده تفصیل داده چی حقوق په څلور قسمه دی یو حقوق شرعیه دی داهغه دی چی ثابت وی صاحب ته په شرعی سره اوقیاس لره پکی دخل نوی داحـقوق من له الحق ته نه په مال نه بدون مال نقل کیږی لکه حق الشفعه یالکه نسب دبچی بچی په پلار داحق لری چـــــی ورته ووائی زه ستاځوی یم دائی شرعی حق دی دوهم قسم له حقوق شرعیه نه استفاء المـــــال ده داهغـــه دی ثـــابت وی شخص لره په زریعی دعقدسره لکه قسم استفاء الثمن ستاکوروی په چائی خرڅ کړی اوس ســـتا ثمن په مشـــــتری واوښت داثمن ستاشرعی حق دی دیته استفاء الثمن ویلی شی یا چاته قرض پیسی ورکړی بیا اخسـتل ئی ستا شرعی حق دی دی ته استفاءالدَین ویلی شی بل قسم استفاءالأجرت دی هغه دیته ویلـــی شـــــی ستا په چا ۱۰۰۰ زر روپی وی ته دپیسی دوصول کولو لپاره په اُجرت یووکیل ونیسی داهم ستا شرعی حق دی څـــلورم قسم استفاء الاجاره ده داهغـه ته ویلی شی مثال په طور ستا گاډی دی بل ئی درته په اُجرت چلوی تاته چک درکړی چی زه به تاته کـــال کـی یو لک روپی درکوم نوره ځما خپل کارده ته داچک خرڅ کړی یا پدی څلورو صورتوکی تاته چک درکړی ته داچـک خرڅ کړی ددغه چک خرڅول بالأتفاق حرام ده له وجی د چندوجوهونه تفصیل تیرشـــوی دی یو پکی داده چی دابیعَ دَ مبیعی قبل القبض ده- موجوده دورکی دناروا طریقه یو صورت چی ډیر رائج هم دی هـغه دادی چی یو کـــــــــس یوگاډی خپل په ثمن مؤجل په دوه لکه خرڅ کړی په افغانستان کی ورته نیټه وائی بیا مشتری بائع تــه یو خط ولیکــی چی زه به داپیسی په آینده کال په دغه میاشت دغه ورځ درکړم اوس ددغــــــی نیټی دپـــوره کـــــــیدو قبل قبل بائع ته دپیسوضرورت شی بائع لاړشی بینگ ته بینگ واله دغه چک لده نه په شل زره کـم دوه لکه واخلی اوپیسی بائع ته ورکړی اوبینگ واله بیا دغه پیسی د چک نه په خپله نیټه وصول کوی دابیع داستفاء الثمن ده دالــــه چنـــــد وجــوهــو لَه وَجِی حرام دی اول- بیع دشی قبل القبض ده دوهم داوصول ددین بیغر من علیـه الدَین ده دریم دا مبادلة النقد بالنقود المفاضله ده اوتفاضـــل سود ده حرام ده خو مولاناتقی عُثمانــــــــی صــاحب طالت حَـــــیاته د استفاءالدَین دجوازیو صورت داسی جوړوی چی داچک په بینگ والــــــه باندی خرڅــــــــوی بینگ واله چی وکیل جوړکــــړی اوداورته ووائــی چی شل زره روپی به زه تاله په اُجرت درکړم ته داپیسی ماله وصول کـــړه دا اوس استقراض الدَین بدون الشرط المفـــــاضله شوه داجائز ده خو دا څوک نکوی اوځکه ئی نکـــــوی چی د طا لب جان کوتک نشته اوبس داخبری دی هرڅـــــــه الله کوی بس ته لمــــونځ مکوه زنا غلاوی کوه یا دا اډی چی د سل قسمه فتنو دپاره نن صبا کولاودی دوی ته څـه مه وایه ځکه هرڅه الله کوی <توبه>بهرحال دریــم قسم له حقوقو مجردهءُ نه داده چی دشخص منافع مقصوده وی حـــق تسیل الماء حق المرورعلی الطریق حق التعلــی هر واحد کی دوه دوه صورتونه ده اول حق تسیل الماء یو صـــــورت داده چی ته حـــــــق د مرورالماء لـــــــــری علی الارض فی ملک الغیرستاکورنه چی اوبه وځـــــی په ملــــک غیردِ ورځی داستا شرعی حق دی  اوکه ستا دکـــورله سقف نه دبل چا سقف ته داُبو لار غواړی داستا شرعـــــی حــــق ندی دویـــم حق المرورعلی الطریق حق شرعیه دی اوکــه هواکی لارغواړی داستا شرعی حق ندی. صاحب هدایه فرمائی په حــــق المرورکی که تعلق ئـــی عین باقیه سره وی ددی خرڅول جائز اوکــــه تعلق ئــــــی عین باقیه سره نوه لکـــه مرور علی الهواءددی خرڅول ناجائز بل حق التعلی ده لکه بنگله ده که هرکورهر منزل مستقل مستقل خرڅوی جائزده ځکــــه تعلق ئی عین باقیه سره ده اوکه له بنگلی نه پورته هواخرڅه کړی دانده صحی ځکه عین باقیه نشته لکه یورپ کی مسلمانان دمسجد دپاره مخ په پورته ۲۰ کزه هوا واخــسته هلته ارتفاع هوائی خرڅیږی – دی نه وروسته پورته هـــوا یهودو واخسته  چــــــــــــی پاس له مسجد نه درمسال جوړکـــړی مسلـمانان حیــران وو بیائی وکیل ونیوه وکــــیل ووی تاسی په ۱۹ کزه هواکی پورته مسجد جوړکړی اویوه کزه هوا پاس پریږدی له یوه کزه دپاس بیا یهود درمسال جــــــوړ کړی بس یهودوته ممکن کارغیر ممکن شو څلورم قسم له حقوق شرعیه نه هغه حقوق المتعلقة بلأجازات المــکتوبه ده لکه دډاکخانی ټکـــټ خرڅول جأئـــــزدی ځکــــه عین دی چی مقصود ئی استعمـــال البرید وی بیائی تعلـــق خط سره ده همدارنگه دگــاډی ټکټ که نام پی نوی جأئزده که دبل چانام وی اوته ئی استعمالوی حرام ده همدارنگـــــه دتجارت پرمټ مستحب داده چی پرمټ نوی ځکــــــه تجارت حق شرعیه دی خو نن صبا ټول کــــارونه په پرمټوکیږی لهذا جأئزده کنه بیا مشکلات ایجادکیږی.

فرهنگ اسلامي

باب تحریم بیع صُبرة التمرالمجهولة القدربالتمر

باب تحریم بیع صُبرة التمرالمجهولة القدربالتمر


جابر بن عبدالله صاحب یقول نهی رسول الله صـــلی الله عـلـــیه وسلم عن بیع الصبرة من التمر لایعلم مکیلها بالکیل المسمی من التمر*
صُبرة یوه کوټه مال(ریشه) مثال په طـور ځما یوه کوټه (ریشه) ښی کجوری دی داندازه پته ئی نشته اوبل چانه دی په عوض دپیمانی په اندازه کجوری واخلی اوس که دلته علم بالمماثلة نووبیا داکارحرام ده ځکه امـــــوال ربوی کی زیادت حرام ده مذکوره داپورته حدیث ورباندی دال ده.
   
فرهنگ اسلامي

باب ثبوت خیارالمجلس للمتبایعین

باب ثبوت خیارالمجلس للمتبایعین
عن ابن عمر ان رسول الله صلی الله علیه وسلم قال البیّـــــــعان کل واحد منهما بالخیارعلی صاحبه مالم یتفرقا الابیع الخیار*
 دخیارمجلس متعلق دفقهاءُ اختـــــــلاف دی دامام اعظم اوامام مالک صاحبا ددی دواړومسلک دادی چه کلـــه بایــع اومشتری ایجاب اوقبول وکړی اوس پدغه مجلس کی بایع ته داخیار شته چه عقد قطع کړی بغیردرضاءدمشتری نـه اونه مشتری ته داحق شته چه بیعه قطعه کــړی بغیر درضاءدبایع نه دامام شافعــــــی او امام احمد بن حنبل صاحـبا مسلک دادی چه کله بایع اومشتری دواړه ایجاب قبول وکړی تر اختتام مجلس پوری با یع ته خیار دی دفسخی دشی بغیر درضاء مشتری نه او مشـتری ته خیار دی دفسخــــی دبیعی بغیر د رضاء دبایع نه کلــــــه چه مجلس ختم شی اودواړه بدناً جُداشی بیا خیار یولره هم نشته مگریوصورت دی چه اختتام مجلس نه قــبل هــــم خیار مجلس ختم شی لکه بایع مشتری ایجاب قبول وکړی دی نه بعد بایع مشتری ته ووائــــــــــی اخترتَ هذالشی مشتری ووائـی اخترتُ یامشتری بایع ته ووائی اخترتَ یعنی ته خوښ ئی په دی بیعه بایع ووائی اخترت دی صورت کی خیار مجلـس خـتم شو دوهم خیار مجلس تفرق بلأبدان سره ختمیږی لکه بایع لاړشی او مشتری یواځی شی – دشوافعــوحـــنابله دپاره دلیل زمونږدلیل اوددوی له دلیل نه ځواب ددوی دلیل حدیث د ابن عمر صاحب*قال رسول الله صلی الله علـیه وسلم اذاتبایـع الرجلان فکل واحد منهما الخ*مافوق الذکرپه حدیث مذکوره کښی دوی تفرق بالأبدان اخلی –اِلاّبـــیع الخیار ددی جملی تشریح داده بایع مشتری ایجاب قبول وکړی ستادامال خوښ دی مشتری ووائی اُو(بلی،جی) دی صورت کی اگر که بدناً نه ئی جُداشوی معنی به داشی اِلّلّبیعَ الذی یجری فیه تخائر بیا اگـر که بدناً جُداشی خیار شته داددوی دلایل شو احناف موالک د پاره دلیل اول قران ده یاایها الذین امنو اَوفو بالعقود-عقود نه مراد ایجاب قـــــبول دی دی کی به وفاء وی دی آیت کـــی امر وجوب دپاره دی اوس په خیار مجلس کی یو پورته شی بل خفه کـړی بیعه فسخه کـــــړی داخو خلاف وفاء ده دوهم دلیل هم قران ده – واشهدوا اذاتبایعتم- تبایعتم نه مــراد ایجاب قبول دی اوس چه یوووای زه نه درکوم بل بل څه  ووائی داخو بیا شهادت څه ضـــــــرورت دی چه بیعه فســـــــخه شی- بل دلــــــیل داحنــافـــو موالکــــو دپاره هم قران کریم دی لکه (یاایهاالذین امنولاتأکــلوااموالکـــــــــــم بینکم بالباطل الاان تکون تجـارة عن تراضٍ ) اوس الا ان تکون تجارة عبارة ده له ایجاب قبول نه بایع اومشتری چه عـــــن تراض شی خبره فیصله شی اوس که چیری خیار مجلس شی بیاخومشتری ته خوراک نده جاـئز ځکه مال به پردی وی – مال به ئی اخستی وی اوتصرف به نشی کولی نو معلومه شوه چه ایجاب قبول وشی بس فیصله وشی
څلورم دلیل زمونږدپاره روایت د ابن عباس صــــاحب من ابتاعَ شئاً فلایبـعُ حتی یستوفیه – داحدیث دال ده پدی چه شی بعد القبض که مجلس وی یانه داشی بیا خرڅوی شی اوس که هریولره خیارمجلس وی نو بعدالقبض به هم نشی خرڅــوی بل دلیل روایت د عبدالله بن عمروبن العاص دی وروسته به راشی چه المتبایعان بالخیار مالم یتقرقا الا ان تکون که خیار شرط کیږدی له دغو دلایلو نه معلمومه شوه چه ایجاب قبول وشی عقد تام دی مجلس غیر مجلــس ته اعتبار نشته حدیث باب د احنافوموالک لخوا څلورځوابونه شوی ځواب اول ابراهیم نخعی صاحب کــړی چه حدیث کی خیارنه مرادخیارقبول دی اوتفرق نه مراد تفرق بالأقوال دی معنـی به د حد یث داسی شی البیعان کل واحدمنهما بالخیار مثال لکه بایع مشتری ته ووائی چه بعُتـک هذاه الدار بألفٍ اوس مشتری لره خیار ده اوکـــــــه مشتری قبلتُ ووی بیا خیار نشته اوکه قبلت ونه وائی بایع لره خیار ده که بیعه فسخه کوی یانه نوکــــل واحدمنهمابالخیار شو مالم یتفرقا معنی قولاً بایع ووائی بعتُ مشتری ووائی اشتریتُ دویم ځواب قاضی ابویوسف صاحب کـــــړی چه خیار نه مراد خیار قبول دی اوتفرق نه مراد تفرق بالأبدان دی معنی داشوه چه خیار نه مراد خیار قبول دی لکـه بایع ووائی بعت هذاه الدار مشتری لره خیار شته چه اخلی ئی یانه او بایع لره هم خیـار شته مالم یتفرقا تفرق بالأبدان نه ئـــــــی شوی دریم ځواب شاه انورشاه کشمیری صاحب کړی خیار نه مراد خیار قبول اوتفـــرق بالابدان خو دلته ذکــرلازم دی چه مطلق تفرق ده مراد ترینه ملـــــــزوم دی چه تفرق اقوال دی یعنــی مالم یتفرغا چــــــه ایجاب قبول نه فارغ شی څلورم ځواب شیخ المهند محمود الحسن دیو بندی صاحب کړی چه خـــــیار نه مراد خیارمجلـس ده خو برضاء الاخــَر اصل کی خیار کی دری صورته دی یو هغه چـه ته عقد ختم کولی شی بغیر رضاء العاقد تاکــــــــور خر څ کــــــړاوتاخیار شرط کیخود ثلاثه ایام دایو صورت دوهم خیار رویت تا نالیدلی شی واخست دلیدلوپه صورت تا لـه خیار دی اگر بایع نوی خوښ دریم خیار عیب تا یوشی واخست اوعیبجن وو تاله خیار دی اگــــــــــرکه با یع خوښ  نوی دادری صورتونه هغه دی چه صاحب خیار عقد ختم کولی شی بغیررضــاء الاخرنه بل هم هغه چه عقـــد ختم برضاءالبایع بالخیارمالم یتفرقا په خیار مجلس کی بایع لره هم خیارشته په رضاءدمشتری اوهمدارنگــه مشتری لره خیارده په رضاءدبایع-اوقید د مالم یتفرقا لپاره داشد استجاباًده- الاّ بیع الخیــــار دااستثنی عن المقدردی مالم یتفـرقا- فاذاتفرق فلاخیارلهما الاّبیع الخیار معنی به ئی داسی شی.

فرهنگ اسلامي

باب من تخدع فی البیع

باب من تخدع فی البیع
عن عبدالله بن دینار انه سمِع ابن عمریقول ذکرلـرسول الله صلـــی الله علیه وسلم انه یخدع فی البیوع فقال رسول الله صلی الله علیه وسلم من بایعتَ فقل لاخلابة فکان اذابا یع یقول لاخیابة*
دحدیث مذکورپه باره کی مثال یو سړی ده د مبیعی قیمت نه پیږنی ارزان شی گران خرڅوی اوگـــران ارزان اوس ددی بیعی څه حکم ده حدیث کی ذکـــرده چه انهُ یخدع فی البیعوع داسړی دوکه کوی شی په بیعوع کی مطلب دوکه کیږی اوس دارجل څوک وو بعضی روایاتوکی راځی چه داحبان بن منقذ وو اوبعضی روایاتو کـــی چه دامنقــذ بن حبان وو مشهور قول اول قول ده داحبان صحابی ددی<۱۳۰ >کاله عمروو دده په سرباندی یـــوه ضربه لگیدلی وه دغی وجی نه دده عقل کمزوری شوی وو اوژبه کـــی ئی لُکنت پیداشوی وو صحیح حرف به ئی نشو اداء کـــــولی اودی تاجرهم وو کله چه ئی د ضربی له وجی عقل کمزوری شو ده به شی گــران واخست ارزان به ئی خرڅ کړاو ارزان به ئی گران خرڅ کـــــــړ کور ورسره ډیر پریشان وو بیا دده بی بی پیغمبر صلی الله علیه وسلم ته راغله او ورته ئــی ووی چه ته ده ته ووایه ددی بیعی نه منعه شی پیغمبر صلی الله علیه وسلم ووی خو ده ورته ووی چه زه دی نه نشم منعه کیدی لکه یو سړی چه دیو شی عادت ونیسی بیائی نه پریږدی بیا نبی علیه الســلام ورته و فرمائـل چه ته په چایو شی خرڅوی بیا ورته ووایه چه لاخلابة یعنی ماسره دوکه ونکړی اوکه دوکه دِ کړم ماسره به خیــار وی دی طریقی سره به تاوان نه بچ شی اوس خلابه په کسری دخی سره دوکـی ته وائی لکــــــه خَلَبتِ الــــمرء قلبَ الّرجل یعنی دی ښځی د سړی زړه دوکه کړ اوس ددی خبر محذوف دی ای لاخــــلابة فی الدین یا لا خلابة فی هـذه الَمعمَله فکان اذابایع یقول لاخیابة – چونکه هغه ضربی له وجی لکــــنت په ژبه کی پیدا شوی وو نوحروف به ســم نشو اداء کولی لاخلابه به ئی نشوویلی لاخیابه به ئی ویلی او داڅه معنی نه ورکوی اوس دی کـــــــــی مسئله ده یو سړی بل نه یو شی واخست او تاوانی شو پکی با یع شی پی گـــــران خـــرڅ کــــــړی اوس دی مغبون مشتری ته خیارشته کنه خـیار غبن یا با یع نه گـــــران قیمته شی ارزان لاړ اوس ده لره خیار شته کنه دغبن له وجـــــی د امام احمدبن حنبل اوبعضی موالـــــکومسلک دادی چه خیار غبن شته اوس څو مـــره اندازه غبن وی چـه دثلث قیمت په اندازه درباندی گران خرڅ کړی یوشی په ۸ روپی وی تاته په ۱۲ درکړی اوس څـلور روپی درباندی گــران خرڅ کړ اوس ۴ د ۱۲ ثلث دی – دامام اعظم ابوحنیفه رحمه الله امام شافعـــی صاحب او داکثرو موالکو مسلک دادی چه خیارغبن نشته پورته عام ددی خبری نه چـه دغه مشتری ښه اوبد پیژنـــــی قیمت دمبیعی پیژنـی یانه خــــــیار غبن نشته ځکه بایع اومشتری دواړه عاقلان دی مقدار دمبیعی ثمن هم معلوم وی مـــــبادله دمال په مال په رضـاشی پس بیعه لازم شی امام احمــــد بن حنبل صاحب حد یث باب سره استدلال کـــــوی فــــــکان اذابایع فقال لا خلابه اونور روایاتو کـی راځی ولیَ الخیـــــار دلته مراد خیار غبن ده علماء احــــــــــــــــــناف اوشوافع دی حدیث نه دوه ځوابه کوی یو ځواب داده چه دی صحـابی چه شی واپس کول په خیار غبن نه بلکه په خــــیار شـرط سره دلیل پدی باندی روایت دابن ماجــــه ده الفاظ دادی من بایعتَ فقول لاخلابه ولیَ الخیارثلاثه ایام طریقه داستدلال داده دی حــــبان بن منقذ ته نبی کریم ۖ دری ورځی خیار ورکـــــړی وو اودادری ورځــــــــــــی مده خیار خیار دشرط ده اوهــرڅه مده دخیار غبن حنابله په نزد دری ورځی پوری خاص نده زیات ده دویم ځواب داده چه که ومنم چه داخیار غــبن ده بیا ځواب داده چه داحکـــــم مختص ده حبان پوری دا دده خصوصیت دی اودلیل دادی د حضرت عثـــــــــمان صاحب دورکی پاتی شوی دی به چه کــوم شی واخست بیا به با یع سره په جنجال وو د حبان روایت بیهقی نقل کــړی الفاظ دادی جعلنی رســـول الله ۖ من بایعتُ الخیار نودادده خصوصیت وو دوهمه مســـئله داوه چه تمام فقهاء پدی متفق دی چه خیار شـرط بایع اومشتری دواړوته جائز دی اوس مده دخیار شرط کی اختلاف ده دامام اعــــــظم اوامام شافعی صاحب په نزد خیار شــــــرط دری ورځـــی ده او دامام ابویوسف امام محمد امام احمــد صاحب په نزد خیار شرط څه حد مقرره نشته په نزد د امام مالک صاحب مده خیار شرط مختلف کــــیږی په اختلاف دمبیعی سره کــــه مبیعه ځمکه یاکوروی ۳۶ ورځی خیار ده کــه غلام وی بیا ۱۰ لس ورځی ده که کپړه یا حــــــیوانات ووبیادوه ورځی ده – دصاحبین احمد صاحب سره دی باب کـــــی حد یث مرفوع نشته دوی وائـــی چه بیعه کی تأجیل الثمن دحاجت له وجی ده اوخیار شرط هم دحاجت له وجی نه ده یا مشتری سره پیسی نوی یاسوچ وکـړی چه دابیعه گټه ده که تاوان نو اوس چه تأجیل الثمن کــــی حد مقرره نشته دکال په نیټه هم مال ورکوی شی نو خیار شرط کـــــی هم حد مقرره نشته امام مالک صاحب سره څه مرفوع حدیث نشته قیاس سره استدلال نیسی چه خیارلــــه وجـــی دسوچ ده په گټه تاوان کی حاجت ده نولدی وجی مختلف وی ځنی مبیعی قیمت اوچت خیار ورلــره ډیر ده۳۶ ورځی یامتوسط یاکمه وی بیا خیار هم کم وی دوه ورځی وی متوسط لس ورځی  دامام اعظم امام شـــــــــــــــافعی صاحبا دپاره اول دلیل روایت دانس صاحب په صحی سند سره حاکم نقل کــړی اِن رجلً اشتری بعیراً من رجلٍ واشترت الخیار اربعة ایام بأبطل نبی کریم علیه السلام البیع و قال الخیار ثلاثـه ایام دوهم دلیل روایت د ابن عمر بیهقی نقل کړی عن ابن عمر ان النبی صلی الله علیه وسلم قال الخیار ثلاثة ایام دریم دلیل روایت حبان په ابن ماجه کـی الفاظ دادی من بایعتَ فقل لاخلابة ولیَ الخیار ثلاثة ایام اوکوم حکم چه ثابت شی خلاف القیاس هغه خپل مورد پوری خاص وی په بیعـــه کی خیار شرط کول خلاف القیاس دی قانون داده نهی عن بیع بشرط شی ځنی ئی جائز کړی خلاف قانون ده.

فرهنگ اسلامي

باب النهی عن بیع الثمارقبل بدوصلاحها بغیرشرط القطع

باب النهی عن بیع الثمارقبل بدوصلاحها بغیرشرط القطع

 *عن ابن عمر ان رسول الله صلی الله علیه وسلم نهــــی عن بیع الثمارحتی یبدو صلاحها نهی البائع والمبتاع*
بدو مصدر ده بدایبدو بدووابمعنــی الظهور دی حدیث کــــــی چندمباحث دی – صلاح ویل کیږی روغ والی ته ضد دفساد دی معنی صلح الشئ اوس مرادلـــــه بدو الصلاح نه دلیل څه شی دی علمـــــــاء احناف په نزد بدوو الصلاح دمیوی چه له خرابی نه محفوظ وی میوه چه کلـه وړه وړه وی مختلف بیماری پی راشـی راتوئی شی اوکله چه غټه شی بیماری نه محفوظ شی نو مرادله بدووالصلاح نه حتی یأمن العاهة چه بیماری نه محفوظ شی داداحنافو مــسلک ده دشوافعو په نزد مراد له بدوو الصلاح نـه داده چه په میوه کی علامات د پخید لو څرګند شی لـکه کجوری زیـړی شی یا سره شی وغیره میوه جات دایو مبحث دوهم مبحث په حکـــم دبیع الثمار قبل بدووالصلاح کی دی لـــــکه حد یث کی نهی بیع الثمار حتی یبدو صلاحُها ددی متــعلق تفصیل دادی یو بیـع الثمار ده قبل الظهور چه په ونه مــــیوه نه ئی ښکاره شوی او باغ خرڅ کړی دابیعه په اتفاق د اُمت ناجائز ده ولی ځکـــــه دابیعه د معدوم ده اودی بیعی نه منعه راغلی ده دویم بیع الثمار بعد الظهور قبل  بدوو الصلاح میوه ښکاره شی  لکـــن هغه حد ته نه ئی رسیدلی چه بیماری نه محفوظ شی به الفاظ دیګر دغه میوه له فسادله خثی کیدلونه ئی محفوظ دامـــیوه اوس خرڅه کړی دی کی دری صورته دی اول دامیوه خرڅه کړی پدی شرط چه کټ یعنی پری کوی به ئی ځکــــــه کلـــه کلــــه شنــه میوه تجارواخلی اووړی ئی دوایانــــــی بیاتری جــــــوړوی داپه اتفاق دامت جائـــــــــز دی دویــــــــم صورت بیــــــــع الثماربعدالظـــــــــهورقبل بدووالصـلاح بشرط الابقاء علی الاشجار با یع باغ خرڅ کړی اومشتری ووائـــــی چه تر پخیدو دمیوی به مــیوه نه کـــــټ کوی داپه اتفاق دایمة اربعه په نزد ناجائز ده صرف علاّمه ابن تیمیه ئــی په جواز قأیل دی دریم صــورت دادی بیع الثماربعد الظهور قبل بدووالصلاح مطلقا-مطلقا دامعنی نه قطع شرط کـــــــړی نه ابقاءدی صورت ایمة ثلاثــــــه په نزد بیعه ناجائز ده اوعلماء احناف په نزد جائز پدی دری صورتونوکــــــی بشرط القطع بالأتفاق جائز مطلقا علماء احنـــاف په نزدجائز ایمة ثلاثه په نزد ناجائــــــــــــــز اوبشرط ابقاء دایمة اربعه په نزدناجائز دایمةثلاثه دپاره دلیل داحدیث دبــاب چه حتی یبدو صلاحها تر څوچی پخی شوی نـــوی . دلته نهی مطلق راغلی نو بشرط الابقاء علی الاشــــــــجارهم ناجائز بشرط القطع جائز ځکه دابیا داســــی ده له کـــټ شوی میوه یو صورت مثتثنی یو نهی لاندی راغلی علماء احناف دپاره دلیل بعدالبدوقبل الصلاح مطلقاجائـــــز نه قطـــــع شرط نه عدم قطع دلیل دجواز حد یث د ابن عمر دی دی مسلم کـــی به غا لب راشی چه من باعَ نخلاقد اُبِّرت چــــــــه دهغه تعــــــبیر شوی وی تعبیردیته وائی چه دمذکرګل دمؤنث سره میلاوکړی میلاوکیدونه وروسته وړه کجـوری پیداشی فثمرتها للبائـــع میوه به د مشتری وی اشجار به دبا یع وی الا ان یشتریَ المتباع کـه و نه سره دمیوی خرڅه کړه بیا سره دمیوی ده طــــــریقه د استدلال داده دی حدیث نه معلومه شوه که یو څــــــــــوک ونی سره دمیوی خرڅه کړی خرڅوی ئی شی- چه میوه ښکاره شی اوله آفتونه نه ئی محفوظ نو معلومه شوه چه دمـــــیوی خرڅـــــول قبل بدوو الصلاح نه جائز ده که بشرط القطـــــع وی یا ابقاء علی الاشجارخو د ابقاء په صورت چه دونو سره ئــــــی خرڅی کړی یو حدیث ترمذی کی دی دویم حـــدیـث مسلم د سمری  بنت عبدالرحمن یو سړی باغ کی مــــیوه اخستی وه او قبل بدوو الصلاح ئی اخستی وه اوبه ئی ورکــــولی خدمتونه ئی کـــــول وروسته میوه خرابه او ضایع شوه مشتری پوی شو چه تاوان می وکړ بیا مشتری بایع ته وویــــل چه ماته داپیسی کم کړه یا اِقاله وکړه با یع قسم وکــــړ چه یو هم نه کووم بیا دمشتری مور نبی کریم صلی الله علیه وسلــم  ته ورغله چـــه ځـــما ځوی باغ اخستی بیا مـــــــــیوه ضایع شوه اوس بایع نه پیسی کموی نه اقاله کوی بیا نبی علیه السلام بایـع ته وویل چه تاقسم کــــړی چــــــه لایفعل المعروف اقاله نیکی ده بیا سړی ووی چه په دو- کی دمشتری کوم یو خوښ ئی زه به ئی وکـــړم دی کی خـــبره ده دلته دغه شخص میوه قبل بدووالصلاح اخستی وه نبی کریم ۖ  دابیعه باطله نکړه بلکه امرئــــــــــــی په نیکـــی ورته وکـــړو نو معلومه شوه چه بیع الثمار قبل بدوو الصلاح جائزه ده د حدیث باب نه شیخ ابن الهمام ځواب داکړی نهی عن بیع الثمــــــــارحتی بدو صلاحها داحدیث په هغه صورت حمل دی چه بشرط الابقاء علــی الاشجاروی داحدیث محمول دی پدی یو صـورت بل داده چه کله بایع مشتری ووائی چه دامیوه کټ کړه په مشتری واجــــــبه ده چه کټ کوی به ئی ځکه شغل په مِلـــــک غیر ناجائز ده اوس واجب القطع په مقطوع کــی دی نو مونږ وایــو پدی حدیث د عموم ایمة الثلاثه عمل دی هغــــــــــوی صورت اولی مثتثنی کوی مونږه دویم صورت مثتثنی کووبل صورت داده بیع الثمار بعد بدوالصـــــلاح قبل التناهی میوه له بیماریو نه محفوظه شوی لکن غټ والی کی آخر حدته نده رسیدلی هره میوه له حدنه وروســــــــــته پخیږی حلاوت پیداکوی دی صورت کی بیا دری صورته دی بشرط القطع بشرط الابقاء علی الاشجار بل مطلقاً ایمــة ثلاثه په نزد په دری واړو سره بیعه جائزه علماء احناف په نزد بـــــشرط القطع اومطلقا جائز بشرط ابقاء ناجائز پدی حــدیث نه په بل مشهورحدیث نهی عن بیعٍ وشرطٍ ایمة ددی حد یث پــه مفهوم مخالف استدلال نسی حتی یبدو صـــــلاحها چه صلاحیت ئــــــی معلوم شی میوه پخه شی نو معلومه شوه کـــــه قبل بدووالصلاح وه بیا ناجائزه ده یو بل صـــورت دادی بیع الثمار بعد التــــــناهی خو پخه نوی آخر حد ته رسیدلی وی پخه نوی حلوة نوی پسته وی کلکه نوی قبل النـــزه وی پخه نوی دی کی دری صورتونه دی مطلقا بـــــشرط القطع اوبشرط الابقاء پدی دو صورتونو بالأتفاق جائز بشـــرط ابقاء د شیخین په نزد ناجــــــــــائز په حدیث نــهی عن بیع و شرط دامام محمد په نزد جائز دلیل ئی حد یث چه نهــی عــــــن بیع و شرط مطلقا شرط ندی بلکه هغه شرط چــه دامت تعامِل پی نوی په کم شرط د امت تعامل وی هغه جائــز دی تاسو ته تیر شوی هــــــدایه کی یوسړی موچی ته لاړشی چه ماله موزه جوړه کړه خو شرط داچه ځما له خــــــــپو ســـــره برابره وی داشرط دی امّا تعامل امت پدی راغلی جائز ده اوس پدی شرط چه میوه پخه شوی پدی تعامل امت ده ټـــــــــول باغــــــوانان دغسی کوی ټوټل دوه صورتونه ناجائز ووتل بیع الثمار قبل بدوالصلاح بعد الظهــــــــور بشرط ابقاء علی الاشـــجار – بیع الثمار بعد بدو الصلاح قبل التناهی بشرط ابقاءنن صبا بیعَ همدغه دو طریقو سره ده چه میوه ښـــکاره قدرته شی په ټیکدار ئــــــی خرڅه کړی اوشرط به داوی چه کټ کوی به ئی نه قبل بدو الصلاح یا بعد بدوالصــلاح قبل التـــــناهی وی اوس که دابیع ناجائز شی نو بیا خو حرام ده بیا دابازارونوکی داټوله میوه حرامه ده خـوراک ئی ناجائز ده لهذاتقی عثـــمانی صاحب ویلی دی دی صورت بیعه جائز ده ځکه چی بیع الثمار بعد التناهـــــــــی قبل النزه بشرط ابقاءعلی الاشجار دامام محمد صاحب په نز د جائز ده ځکه تعامل امت ده نودی دوصورتوکــــی هم تعــــــامل امت ده جائز ده نومیوه چه ښکاره قدرته شوه که بشرط قطـــع وی یا ابقاء وی یا مطلقا ټولو صورتوکی جائز ده نــو اوس خو دی حدیث په تعامل امت منسوخ کــــــــــــړ ځواب داده داحدیث حمل ده په نهی تنزیهی باندی تحریمی نده وجه داده طلحاوی کی به راشی چه خلکوبه میوه په مطلق ښکاره کــــــیدو سره به خرڅه کـــــړه بیا به ضایع شوه بیا جګړه دبایع مشتری تر منځ بیا نبی علیه السلام منعه وکړه لدی بیعی نه دانهی ارشادی وه چه خلک جګړه ونکــــــړی نو تعامــــل ناسخ الحدیث نده نهی نهی تنزیهی ده – تفصیل ختم داباقی احادیثو دبعضوالفاظُ تشریح نهی عن بیع النخل حتی تزهـــو بل روایت کـــی حتی نرهویعنی چه رنګ واړوی نو شوافعوپه نزد چه علامات دپخیدلو څرګندشی داحدیث ئی د لیل ده وعن النبل حتی یبض له شنو غنمونه نهی ده حتی یبض تر څو چی وګـــــی سپین شی ځـــــکه چی کله سپین شی بیا بیماری نه اخلی ویأمن العاهه بیماری نه محفوظ شی دی حدیث نه احناف ځواب داکوی چه اصل ثمار چه بیمارو نه محفوظ کیږی په اختلاف دثمارو کله کـــجوری چه سره شی یا زیړه و غیره بیا بیماری نه محفوظ شی اوحتی یزهو تزهو کنایه ده له نأ من العاهه نه حدیث دابن عمر چه لاتبتا عوالثمر حتی یبدو صلاحُها و تذهب عنه الافةداحنافو مو ید دی- بل حدیث باب کی حتی یوذن قال فقلت مایوذن پاس په ونه کی شی نه ټول کــــــیږی مراد داده چه په تخمین سره ئی وزن کړی چه ۱۰ یا۱۵ منه ده یعنی حتی یُحزر چه اټکل کړی شی تخمین کـــــــړلی شی – بس دی په دی ځای هذا آخر کلام الشیخ فی الدرس یوم الثلاث الاسبوعی مِن سنه.
۱۴۲۲ ربیع الثانی پردیس الفت
فرهنگ اسلامي

باب تحریم بیع الرطب بالتمرالافی العرایا

باب تحریم بیع الرطب بالتمرالافی العرایا
*عن ابن عمر عن النبی صلی الله علیه وسلم نهی عن بیع الثمرحتی یبدو صلاحه و عـــــــن بیع الثمر بالتمر قال ابن عمروحد ثنا زید بن ثابت ان رسول الله ۖ  رخص فی العرایا –
 د حدیث داول جز تحقیق تیر شوی دی دجز ثانی تحقیق داده حد یث کــــی ثمر نه مراد تازه کجـــوری دی یعــنی رُطب او تمرنه مــــراد وچه کجــــوره ده اوس خـــرڅـول دتازه کجوری په وچه باندی ددی دوه صورتونه دی یو صورت داده چه تازه کجوری په ونه کی وی دا ورکړی اوددی په بدله کی وچه کجوری ورکــړی خوپاس په ونه کی کجوری کیل تخمیناً وشی لکه لس صاعه به وی اولاندی کـجوری کیـل حقیقتا وشــــــی چه ۱۰ صاعه ده دایو صورت  دوهم صورت دادی چه بیع الـرطب فی روس النخیل با لتمرٍمَجذوز تمر مجذوز وچــه پری شده کجوری مثل کیله خَرصا – مثل کیله چه وچه ده خرصا په اټکــلی دونی کجـوری واخلی پدی ایمة متـــفق دی چه داناجائز ده ځکه دابیعه مزابنه ده شاته راځی نهی عن بیع المزابنه دوهم صورت دادی چه تازه کجـــــــوره په وچه کجوره بدل کړی بر په برابرئی بدل کړی لکه صاع تازه  کجوری ورکړی اوصاع وچه واخـلی صـورت داده بیع الرطب مجذوزٍ بالتمر مجذوزٍ مثل کیله جواز عدم جواز کی اختلاف ده ایمة ثلاثه اوزمونږ صاحبین وائی داناجائزده دامام اعظم صاحب په نزد جائزده اوس دایمة ثلاثه صـــا حبین دلیل زمونږدلیل اوددوی له دلیل نه ځواب دایمة ثلاث او صا حبین دلیل یو حد یث باب نهی عن بیع الثمر با لتمر حدیث مطلق دی که تازه په ونه کــی وی اووچه لاندی او یادواړه پری شده وی یوه وچه کجــــوری بله لمــــده دوهم دلیل حد یث د سعد بن ابـی وقاص رضـی الله عنه سُئِل رسول الله صلی الله علیه وسلم عن اشتراء التمربالرطب چه وچه کجــــوری ورکړم اوتازه پی واخلم فقال رســـول الله صلی الله عیله وسلم اَوَینقُصُ الرطب اذایَبِسَه قالَ نعم فنها هم عن ذلک دَامام اعظـم ابو حنیفه رحمه الله تعــــالی علیه وعلی اتباعه اجمعین دپاره دلیل حد یث د ابی هریرة رضی الله عنه ابو داودوغیره کـی به راشی نبی کـــریم ۖ په خیبرباندی یوعامل مقررکړی ووخلکو نه ئی زکاتونه اخستل کله چی واپس مدینــی طیبی ته راغی اعلی بُرمی کجوری ئـی راوړی برمی خاصی کجــــوری دی نبی کــریم علیه السلام له عامل نه پوښتنه وکړه اَوَکُلُ التمرِخیبر هکذا آیا ټولی کجوری دخیبرداسی دی عامل نه داسی نده دا اعلی بُرمی کجـــوری دی مونږه له ردی یعنی بیکاره کجوری نه دوصاعه ورکړو او دا یوصاع پی واخلو په هر صورت اوس دلــــته نبی کریم ۖ په تازه برمی کجوری د تمر اطـــلاق وکړاو رطب هم تمر دی دی نه معلومــه شوه چه د تمر خرڅول په تمر بر په برابر خرڅول جائز دی -التمر با لتمر مثلً بمثلٍ یداً بیدٍ نو دحد یث مشهورپه بنا په تمرباندی درطب اطــــلاق خپله نبی کـــریم ۖ کــړی داتحقیقی دلیل دامــــام صاحب مبارک ده دوهم دلیل الزامی ده خپله نقل کړی هـدایه را اخستی یو ځل امام صاحب بغداد ته لاړ اوهلته ده تازه فتوی ورکـــړی وه چه تازه کجـــوری په وچه کجـــوری لاس په لاس سر په سربدلول جائز دی- دی وخت کی خلق دی فتوی سره شدید خلاف وو ځکه چه حد یث نه خلاف ده په مذکوره دوه مشهورو احادیث چه نهی عن بیع الرطب بالتمر او دسعد صاحب حد یث بیا چه سره کینا ست اوله امام صاحب نه ئی ددلیل پوښتنه وکـــړه امام صاحب ورته وویل اول زه ستا سونه پوښتنه کــوم چه تازه کجــوره تمر دی کنه دی اوس دوه احتماله دی چه تازه کـجوری ته تمرویلی شی کنه اوس که تازه کجوری تمر شی بیا تازه کجوری په وچه کجوری په اول حد یث سره جائز دی. التمر با لتمر مثلاً بمثل یداً بیدٍ باب د رباکـــی به داحـــد یث راشی اوکــه رطب تازه کجوری تمر نوی ځانته جداشی وی بیا داددغه حدیث مشهورآخر- بدلــــول جائز دی ددغه حدیث مشهور آخر کی راځی و اذااختلف النوعان فبیعُ کیـــف شئتم بعد ان کانَ یداً بیدٍ لکه اوربشه نقد ورکوه غنم نقداخله تفاضل بیا جائز دی – دی ځواباتو سره خلک خاموش شول هغوی بیاورته د سعد بن ابی وقاص حد یث پیش کــړ اوینقص الرطب قال نعم فنهاهم عن ذلک – ای امام صاحب دی حدیث نه څه ځـواب کـوی ده ورته وویلی چه ددی حـــدیث په سند کـــی زید بن عیاش راغلی او دامجهول دی حدیث قابل استدلال ندی دی ځـواب سره علماء وائی چه بعضی خلک په امام صاحب داتنقید کــوی چه امام صاحب فن رجا ل کی نا واقف وود رجالو حــالات ده ته معلــــــــــوم نه وو نو مونږ وایو چه داهم درجالُ مسئله وه دیو چا جهالت معلومول داهـم دال ده پدی چـــی امام صا حب درجالـــو له مسئلی نه ناواقف نوو- نودحد یث سعد صاحب نه یو ځـواب امام صاحب وکـــــړچه سنداً ضعیف دی. دویم ځواب زمونږ علماء داکــوی چه دغه حد یث کی په بعضی طروقو چه بیهقی نقل کــــړی الفاظ داسی دی چه نهی رسول الله صلــــی الله علیه وسلم عن بیع الرطب بالتمر نسیئه نومونږه خو بر پــه برابر جائـــز بولو خو اموال ربوی که مونږهم وایو چه زیادت حرام ده اوس که ته وائی چه تازه کجوره په وچه دنسیه دوجــی ناجائز شی یونقد بل نسیه دی وجی نه ناجائز نو بیا نبی کریم ۖ داتپوس صحابۀ ُنه کــاوه چه اَوَینقص الـرطب اذایَبسه ځـواب داده چه داتپوس چه نبی کـــریم ۖ کــــړی چه بالجفاف سره نقصان راځی کنه دادی وجی نه چه وچه کجــوره په تازه کجوره بدلول ناجائز دی ځکه تازه بیاکمیږی بلکه دادی وجی چـــی چه ته تازه په وچه بدلوی فائده څه بله ورځ به دالمدهم وچه شی یوشرعا ښه ندی بل فائده نشته دحد یث باب ځواب داده چه عن بیع الثمربالتمر تمـــرنه مراد تازه کجوری دی چه ونه کـی ده دلیل چی شاته الفاظ راروان دی نو لهذا مونږهم پدی قائل یو چه بیعه دهغه کجوری چه په ونه کی وی ناجائز ده ځکه بیعه مزابنه ده داحدیث باب  عام ندی بلکه په باره دهغه کجــــوری کی دی چه په ونه کی وی انتقی ان رســــول الله  صلی الله علیه وسلم رخص فی بیع العرایا – عرایا نه معلومیږی چـه التمر بالتمر خاص ده اوعرایا هغه ته وائی چه وجه کــجوره په لمده کجوره چه ونه کی وی بدل کړی اود عرایاتفصیل وروسته راروان دی – داتفصیل تیر شو- دبل حدیث تشریح داده عن سعید بن المسیب ان رســـول الله صلی الله علیه وسلم نهی عن المزابنة- مزابنه چه ده داله زبن را اخستلی شوی اوزبن ټیل وهلو ته ویل کیږی دی وجی نه جنګ  ته زبون ویلی شی  ځــکه جنګ کی هم یوبل ټیل وهی تیکه کــــــوی ســــــره اوس مزابنه په اصطلاح د شریعت کی ویل کیږی بیع الثمر برؤس النخیل بالتمرمجذوز مثل کیله خرصا تفصیل تیر شوی اوس دیته مزابنه ولی وائی وجه د مناسبت دمعنی لغـــوی او اصطلاحی کــه څه ده هغه داچه کله بایع دونی کجــــوری په ۱۰ پیمانه وچه کجـــوری ورکړی تخمیناً اونقصان پوی شی چه تاوان می وکړبیا مشتری ټیل وهی چه بیعه ختصه کــړی همدارنګـه یامشتری تاوان وکــــړی وچه کجوری ئی ډیره ورکړی وی غواړی بیعه فسخه کـــــړی- او دابیعه ځکـــــه نارواده ځکه پدی کی احتمال درباء ده ممکن وچه کجــــوره کمه وی ممکن پاس په ونه کی تازه کجوری کمه شی ځـــکه تخمینی اټکلی کاردی نو اموال ربوی کی چه حقیقتا زیادت رباء حرامه احتمالاً هم حرام ده ځکــه اموال ربوی کی احتمال درباء هم حرام ده لکه غنم بدلــــوی که کمه هم ناجائز اوکه احتمال دزیادت هـــم ناجائز والمُحاقلة – داله حقل نه اخستل شوی – اوحقل لغت عربی کی دومعانی سره راځی حقــل فصل ته هم وائـــی اوځائی د فصل ته هم وائی به الفاظ دیګر حرث اوموضع حرث او په اصطلاح دشریعت کی محاقله ویلی کـیږی – دری تفسیرونه علمـــــاءُکــــــــړی اول دابیع الحنطة فی سنابِلهافی حنطةٍ صافیة مثل کیله خرصا مثا ل لکـــــه ته شنه ولاړغنم په ۱۰ پیمانه صــا ف پاک غنم ورکـــړی دی تفسیر سره د محاقله اومزانبه دومره فـــرق شو چه مزانبه په ثماروکـــــی وی او محاقـــله په زرُع یعنی فصلونوکی وی دی نه چه شریعت منعه کــــړی احتمال درباء ده اوشریعت حتـــی الوسع تا تاوان نه بچ کـــــوی دویم تفسیر داده اعطاء الارض للزراعة بنصف اوالثلث اَوِربع اوغیر ذالک مثل ذالــــک لکــــه یو چا ته ځمکه ورکړی چه داوکـــره نیم ستا نیم ځما همدارنګه ثلث یاربع یعنی هغه حاصل دفصل نیم کـــړی دی کــــی مستقل باب راروان باب المزارعت دجمهورعلـماء په نزد دامزارعت جایز ده اودامام اعظم صاحب په نزد ناجائز اوس فتوی په قول دجمهورو ده دریم تفسیردمحاقلی دادی اعطاء الارض للـــــزراعة بکیلٍ مُسَّماً من جنس الخارج – ځمکه چاته ورکــړی چه دی کی غنم وکره څومره غنم چه وشو ۲۰ منه به ځــماوی باقی به ستاشــــــی مطلب بایع ځان مقرر معین معلوم کړی- پدی تقدیر باندی بالأتفاق ممنوع دی ځکه چـه باالفرض که داځمکه ۲۰ منه غنم وکړی اوهغه بایع ته ورکړی دهقان ددُمـره خدمتو سره سره بیا خاوره وخـــوری دهقان ته بیا خو هـــیڅ نشو پاتی یو داجاری صــــورت دی ځمکه چاته ورکړی چه هرشی کری ماله به ۵۰ منه غنم راکــــړی داجائزده- دلته غنم ورسره وکـــړی اوغنم وکــــــری داصورت ناجائزواستکراء الارض چه ورکـــــړی ځمکه بالقمح په غنم سره چه غنم وکره حد معین ځمــا باقی ستا دعرایاتحقیق وروسته راځی دی باب کی دغه تحقیق وو---- الافـــــی العرایافیه حدیث ابن عمران رسول الله صلی الله علیه وسلم نهی عن التمربالتمرورخص فی بیع العـرایاوفی روایة رخص فی بیع العریة بالرطب اوبا لتمرولم یرخص فی غیر ذالک وفی روایة رخص لصاحب العــــریة ان یبعیها بخرصهامن التمر – وروایاة اُخری- پدی بیعه دعــــری پنځه اقـــوال ذ فقــهاء دی اول قول دامام شافعــــی رحمه الله ده – دی وائی دابیعی دعاریه بیعینه بیع دمزابنی ده دی تفسیر دعاریة داسی کـوی بیع التمر فی روس النخل بالتمر المجذوز مثله کیله خرصاً فیما دونَ خمسة اوسق لکن فرق دُمره ده کوم چی په تعریف کی ذکرده چه خمسة اوسق ده مطلب اوحاصل داده چه بیع العرایا په نزد دهمه جائز خوپه تفسیرکـی ئی اختلاف ده امام شافعی صاحب چه کوم تعریف وکړ مطلب ئی داشوه چه کــــه له پنځه وسق نه زیات وی دابیعه بیا ناجائزده ځکه دابعینه بیعی دمزابنی شوه اوکه له پنځه وسق نه کم وی بیا داجائزدی اوکه پنځه وسقه وی پدی کی دامام شافعی صاحب دوه قـوله دی یو دجوازبل دعدم جوازاصح قول (جائز) ده دوهم قول دامام احمد صاحب دی – ده تفسیردعــا ریه داسی کوی ان یهِب الرجل نخلة اونخلتین اواکثر لرجلٍ ثم یبـــع الموهب له من غیرالواهب بتمرٍ مجذوزٍ داهم بعیــنه مزابنه شوه لکــــن دومره فرق ده چه مــوهـــوب به داموهـــوبة په واهب خرڅوی اوپه بیع مزابنه کی تعیمم ده شرط نشته. دریم قول په بیع دعرایا کی دامام مالک رحمه الله ده دی تفسیر داسی کوی ان یهب الــرجل نخلة اونخلتین اواکــــثر ماحائطه لرجل ثم یتأذالواهب بذ لک الرجل فشیتری الواهب من الموهوب لــه ذالک التمربتمرمجذوزمثل کیله خرصاً فرق دمذهب مالکـیه اوحنا بله داشوه – په نزد دحنابله موهوب له کــــــه داتمر په بل خرڅ کړی جائزده او دامام مالک صاحب په نزد داتمر به په واهب خرڅوی شـــی نه په غیرمطلب دابیعه دعندالایــــــمة ثلاثه جائزده او په نزد دامام مالک دغه بیعه جائزه ده خومشروط په شروط اربعه سـره اول – متحدالجنس به وی دویـم بعد بدووالصلاح به وی دریم نقد په نقد به وی نسیئه به نه وی ځکه نسیه حـــرامه ده څلورم مادون د خمـسة اوسق به وی – اوسُق چه ده ستون صاعً ده – نوپنځه وسق ثلاث مأته۳۰۰ صاع کــیږی داحنافوپه نزد تفسیر ددغی بیعی بعینه دامام مالـــک صاحب تفسیر ده لکـن داحنافــوپه نزدتفسیر دعاریه داسی ده استبدال الموهوب بموهوب آخر قبل القبض دی تفسیر سره په احنافو څلور اشکـالات واردیږی دابه وروسته ذکـــر کـــړواوس فرق د مذهبینوداشوه عند الاحناف دابیعه نده بلکه هبه ده اوعندمالک صاحب داهبــــه نشوه بلکـــه بیعه شوه- علـــیک با لتّدبر پنځم قول دابو عبیده قاسم ابن الصلاح ده ان یبع المـالک البستان کلاً من الثمر رطباً الاالبعض لعیاله ثم اشتهاء الفقیر الی الثمر غیر یابسه معه تمر ثم باعَ المالک المتثی علی الفقیر بدل تمر- وبهذاالتفسیرالبیع جـــائز عند قاسم صاحب – لکن راجـــح مسلک حنفیه دی له دری وجی نه لغتاً روایة اودرایة- لغتاً ځکه راحج ده چه دعـــاریة تفسیرداهل لغتُ په نزد په هبی کیږی لکه اَعراه النخلَ بمعنی وهبت له ثمرة سنةً اوروایة هم راحج ده لکه روایة زیــــد بن ثابت – رخص فی العـرایا ان یأخذ اهل البیت ای مالک البستان آه دریم درایة هم راحــج دی دی هغه دایمة الـثلاثه چه کـوم تعر یفونه کړی هغه په مزابنه حمل دی اوبیعه مزابنه کی احتمال الربوا ده او داحنافو قــــول دی نه پاک ده اوس احنافو چه کوم تعریف کړی وو چه العاریه استبدال الموهوب بموهوب آخـــــرقـــبل القبض – دی تعــــریف باندی څلور اشکالات دی اول داده چه په حدیث کی لفظ درخص راغلی ده دا دا مطلب چـــــی داشـــی مخکی جائز نووخوپه رخص سره جائز شوی دی او حالانکه استبدال الموهوب بموهوب آخرقبل القبض مطـلقاً جائز دی- دی نه ځـــــواب داده چه استبدال الموهوب بموهوب آخر قبل القبض خلاف وعده ده اومکـــــروه ده لیکن ضرورت په بنا جائـــزدی دویم اشکال داده چه پدی اطلاق دبیعی شـوی رخص فی بیع العریة حالانــــکه تاسو وائـــــی چه داستبدال المــــوهـــــوب دی ځــــواب داده چه استبدال المـوهوب باندی دبیعی اطلاق صــــورتاً شوی دی - دریم اعتراض داده چه دعرایا استثنای له بیعی نه شوی دی نه معلــومه شوه چه داهــــم بیعه ده ځـــــواب داده چه دا استثناء متصل نه بلکه منقـــطع ده دی صـورت کــــی مراد بیعه نده څلــــورم اشکال داده چه تاسوپه نزد کله چـــی عــرایا استبدال الموهــــوب شو نودی صورت کی قلیل اوکثیرفرق نشته بلکه مطلقا جائزدی ځـــــواب شاه صاحب کــــړی چه داقید احترازی نه بلکه واقعــــی دی عام عــــرب به دابیعه کوله چه پنځه اوسق نه زیاته وه

فرهنگ  اسلامي

باب من باعَ نخلاً عَلیهاتمر

                        باب من باعَ نخلاً عَلیهاتمر

*عن ابن عمر رضی الله عنهما ان رسول الله صلی الله علیه وسلم قال مـــن باع نخلاً قداُبِرَّت فثمرهاللـــــــبایع الاان یشترط المبتاع * چاچی ونه خرڅه کړه قدابرت چه دهغی تعبیر شوی وه یعنی دمذکر اومؤنث غوټـــی ئـــــی میلاو شوی وی په هـر شی مذکرمؤنث شته لکه حیوانات ُکی همدارنګه نباتاتوکی هم شته دعربو دادستور ووچه کومه نـر کجوره به وه مذکردهغی دغوټی دننه چه کوم زرات وو هغه به ئی واخست اودمؤنث ګل غوټی به ئی خلاص کړ او دابه ئی پکی واچول داپه منزله دحمل وو بیا داکجوری غټی غټی راتلـــی عام طور د مطلق میلاوکیدو سره به میوه ښکاره شـــــوه فثمرهاللبایع میوه به بایع لره وی اوونه به پکی داخل نوی الاان یشتری المبتاع اوکه مشتری داشرط لګولی ووبیابه میوه اوونه دواړه دمشتری وی ددی نه فقهاء یوه ظابطه ایستلی ده چه دکوم شی دبل شی سره اتصال وی لیکــن دااتصال ددوام نوی بلکه یو ورځ جداکیږی دادبل په بیعه کی نه داخلیږی څو چی تسیلــم نـــشی لکه دلته میوه شوه دمیوی دبوټــــی سره اتصال شته لیکن اتصال ددوام ندی څـــه وخت بعد دامیوه کټ کیږی اوس چه تادغه میوه خــرڅه کړه ونه پکــی داخل نده حدیث کی راځی فثمرتها للبایع یالکه کـــــور خرڅ کـړو په کورکــی قالینو نه وی نور اسباب وی – داسبابـــو اتصال کور سره شته اما اتصال دوام نشته نو دکـوم شی چه اتصال دداتصــال دوام نوی دبل په بیعه کی نه داخلیږی – اوس که دکـــوم شی دبل شی سره اتصال دوام وی بیا داخلــیږی پورته دااتصال عرفی وی یا شرعی- لـــــکه یو ســړی یوه ځمکه خرڅه کړی ونی پکی ولاړی وی یاکورونه ولاړوو اوس دکــور یاونی اتصال دوامـــی ده ځـــــکه داکور چی جوړوی مطلب دائی چه همیشه دپاره یاونــی دی دپاره چه همیشه وی دادفقهاوءُ ظابطه شوه مع امثال اوغیـــــــر ته قیاسوه- الاان یشتری المبتاع هر شرط مفسد دعقد نـــــوی لـــــکه دلته بلکه دادپاره د زیادة فی المبیعه ده اوشرط دبیعـی سره مناسب ده بعضی داسی شروط وی چــه بیعی ســــره مناسب نوی هغه بیا مفِسد دعقد دی – ومن ابتاعَ عبداً فماله للذی باعه الاان یشتری المبتاع- چاچه غلام واخست هـــغه سره جیب کی روپی وی غاړه کی کپړی دی یا مرکـــــوبه ده ورسره یانورڅه داټول به دبایع وی اوکــــــه مشتری شرط ولګاوه بیا ټول دمشتری ده- ددی حدیث متعلق دوه مسئلــــی دی یو داده چه مولاخپل عبد ته مال ورکـړی چه دامال ستا اوس عبد ددی مال مالک دی یانه جمهور علمآء پدی دی چه عبد مالک دمال ندی امام مالک صاحب وائــی چه مالک دمال دی – امام مالک صاحب دغه لفظ سره استــــدلال نسی من ابتاعَ عبداً فمالـــــه داضمیر عبد ته راجع ده دلته مال مضاف الیه اودااضافت برای تملیک دی للذی باعه بایع لره ده جمهــــــورعلـماء په نزدعبد مالـــــک دمال نه ګرځی ځکه عبد په خپله مملوک دی په قران کریم کی ثابت دی عــبداَ مملوکاً.
دی چه خپله مملوک شو دده په لاس شی په طریق اولی مملوک دی اودلته اضافت تملیکی ندی دااضافت مصـاحبت دی لکه الجُلّ للفرس دلته اضافت ده اما جُل ستاده که داَس معلومه ده چه ستاده امااضافت دلته دمصاحـبت دی یعنـی اضافت دملګرتیاده دوهمه مسئله داده لکه یوسړی عبد خرڅ کړو اوعبد سره مال وو مولا ووائــی چه داعبدمی سره ددی مال په تا خرڅ کړواوس دابیعه مطلقاً صحیح ده اوکه بعضی صورتونوکی صحیح ده امام مالک وائــــی مطلقاً صحی ده. مطلقاً دامعنی دی عبد سره چه کوم مال دی داجنس دثمووی یاله جنسه دثمـــنونه وی مثلا دعبد په جـــیب  کی روپی دی تاووی داعبد سره دی مال په دومره روپی اوس عبداومال دواړه ثمن دی یا عبد سره مال لــــه جنسه دثمن نـــــوی لکه کوروی اس وی مالک ووائی داعبد سره دمال په ۱۰۰۰ روپـــــــی درخرڅ شواوس دامام مالک صــــــاحب په نزد مطلقاً داشوکه عبد سره مال له جنسه دثمن وی یاله جنسه دثمن نوی بیا عام لدی چه مال العـبد له جنسه دثمن ده دغه مال العبدکه دثمنو سره برابروی که زیات وی که کــــم وی دبرابر مثال غـلام په ۱۰۰۰ اوجیب کی هم زر۱۰۰۰ دی له یوه جنسه دی نورهذالقیاس پدی ټولوصورکوکی جائزدی نوټوټل څــــلورصــــورتونه شول دامام اعظم صاحب امــــام شافعی صاحب اوجمهورو علماءُ په نزد عبد سره دماله جائــــــز دی خوچی رباء رانشی کنــــه بیا حرام ده نو اوس دجمهوروپه نزد صرف دوه صورتونوکی جائز دی یو صـــــورت داچــه مال العبداوثمن مختلف الجنس وی لکه عبد سره داسباب البیت خـرڅ کړی داجائزدی صورت کـــــی رباء نه پیـــــداکیـــــږی دوهم صورت چه مــــال العبد اوثمن متحد الجنس وی چه مال العبدکم وی اوثمن ډیروی لکه عبدسره دی ۲۵۰ روپــــــی په پنـځه سوه یی خرڅ کړی داجائز دی ځکـه ۲۵۰ روپو به ۲۵۰ مقابل شی او۲۵۰ دعبد ممــــلوک دمالــــــک دی دالاړی اوبله کی دوه نیم راغلی اوعبد بدله ددوه نیم سوه شوباقی دوه صورته سود پکی جــــوړیږی لـــکه مال العبد اوثمن متحدالجنس وی لکه عبد په جیبکی ۱۰۰۰ روپـــــی دی داعبد دی د۱۰۰۰ په زرو۱۰۰۰ خرڅ کړودا۱۰۰۰ دمولامملوک دی کنه دا۱۰۰۰ په ۱۰۰۰ بدل شو مشــــتری عبدزیاتی واخست اوداسود دی دوهـــم صورت چه مال العبد اوثمن متحدالجنس وی خومال العبدزیات وی مثـــــال په طور غلام په جیب کـی ۲۰۰۰ روپی دی اوپه ۱۰۰۰ دی خرڅ کړو زرپه زرو بدل شــــــــو مشتری ته یو غـلام او ۱۰۰۰ زیاتی لاړی داسود دی نودامام مالک صاحب په نزد په ټولوصورتوکــــی جائز دجمهوروپه نزد دســــــــود په صــــــورت ناجائز اودعـــــدم سود په صـــــورت جائزدی.دمالک صاحب دپاره دلیل حدیث باب اوجمهورودلیل احادیث دحُرمت درباء شاته مستــقل باب راروان دی اوقرانکریم سره حُرمت رباءثابت دی لهذا آیات احادیث متواتره چه په حُــرمت د رباء کی راغلـی نوهغه دی حدیث دپاره دی نوحــــدیث کـــی دومره تعــیم نــکوی چه سود پـــی حلال کـــړی بلکـــــــه پداسی به ئی حمل کړی چـــه سود نه راځی.

فرهنگ اسلامي

باب النهی عن المحاقله والمزابنه وعن المخابرة وبیع الثمرة قبل بدو صلاحهاوعن بیع المعاومة وبیع السنین

باب النهی عن المحاقله والمزابنه وعن المخابرة وبیع الثمرة قبل بدو صلاحهاوعن بیع المعاومة وبیع السنین*

دمحاقلی اومزابنی تحقیق اوتفصیل تیرشوی دی علیک بتجدیدالنظروالمخابرة –مخــــابره اومزارعت هــــوبه هــــو یوشــــی دی مترافین دی مخابرة ویلی کــــیږی اعطاء الارض للزراعة بنصف اوالثلث اولــربع اونحو ذالک تحقیق دمـــزارعت په باب کی راروان دی دجمهورپه نزدجائزمفتی به قــــول دادی امام اعظم صاحب په نزد ناجــــائزدی مخـــابری وجه تسمیه څه ده بعضی وائی مخابرة له خیبر نه اخستل شوی اونبــی کریم ۖ دامعامله اول خیبرکی کړی کله چـــی خـــیبر فتحه شو نوورته ئی ووی چه تاسی داځمکه کــــری نیم پیداوارستاسی نیم دمسلمانانـــــومسلمـانان مالکان اویهــود دهقانان وو زه وایم چه نن عکس خبره ده نن یهــــودمالـــکان دی اومسلمان نامـــی دهقانان نه بلکه غلامان دی لکه د پاکـــــــستان-  اودافغان واکثراسلامــی ممالــــک د افسوس خبره ده چه په مسلمان کــــی نن صبا معنوی  جذبه ختـــم حتی دزنده باد مرده باد نعره پاتــــی ده که داحال وی بیا به داهـم نوی صرف به زنده بادوی به هر صورت نومخابره څـوک وائـــی دی وجی نه ورته ووائی بعضی وائی مخابره له خُبرَةٌ نه اخستل شوی او خُبره حصی ته وائی مالک چه ځمکـــــــه ورکـــوی نوپه حصه ئـــی ورکـــوی چه داحصه ستا اودغــه ځما بعضی وائی مخابرة له خبارنه اخستل شوی خبار نرمـی ځمکی ته وائــی لکه عرب وائـــی والله انت ثلجتـه فـــــی خبارة وایـــی ستاداسی مثال دی لکه واوره نرمــه ئی اودلــــته دهقان دنرمی ځمکی په جوړلو مستحق دحصی ګــــــرځی بعضی وائی داله خبر نه اخستل شوی فتحی دفی سره دهقان ته وائــی نو مخابرة ځکه ورته وائی ځکـــه داځمکه هم دهقان ته ورکولی شی به هر صورت ولایباعُ الابالدیناروالدرهم الاالعرایا- میوه به نشی خـرڅوی تازه په ونه کی اِلا دینار یا درهم باندی داحص حقیقی ندی بلکه حص اضـــــافی دی لکه تازه په ونه وچـــه په ځمکه داناجائز اوکه په دراهم یادناینر ئی خرڅ کړی جائزدی عرایا جائزدی له فیقــــــر نه مالک تنگ شی په خپله ورکــړه پیشمانه وی نووچــــه کجوری فقیر ته ورکړی اوتازه واپس مالک واخلی داجــائزدی ځکه داداحنافو په نزد استبدال الموهــــوب بموهوب قبل القبض ده. والمعاومه – داله عامٌ نه اخستل شوی لکه مشـاهره له شهرنه-کال ته وائــی په اصطلاح بیع مایتحملُ الشجر من الثمر من عام اوعامین اواکثر ذالک لکه چاته ووائــــــی داځما باغ دسږکـــال میـــوه دآینده کال اوبل کال داټول درخـرڅه ده- اومـــیوه فی الحـــــال نوی داپه اتفــــاق دامت ناجائـــــزدی ځـــــکه دابیـــــعه دمعــــــــدوم ده.
وعن الثُنیا- ثنیا اواستثنی متراد فین دی – ثنیا نه مراد دلته استثنی حصةٍ مجهولة من المبیع داده یو صورت ئـی داده بعتک هذه الصبرة اِلاّ بعضها- دادډوډی یو ګوټه می در خرڅه کړه مګر بعضی نه بعضی اوس مجهوله ده دلتــــــه مبیعه مجهوله سوه داپه اتفاق ناجائز دی خوترمذی کی به راشی چه بیعه داستثنی منعه ده مګـــر که مستثنی معلومه وه بیا جائزده لکه بعتک هذه اشیاة اِلاّ هذه – دلته حدیث کی مراد حصه مجهوله ده.

فرهنگ اسلامي

بــــــاب کـــــــــــــــــــــــِراء الارض

بــــــاب کـــــــــــــــــــــــِراء الارض
*عن جابر بن عبدالله قال نهی رسول الله صلی الله علیه وسلم عن کِراء الارض وعن بیعِهاالسنین وعن بیع الثمر حتی یطیب............... لدی باب نه واخله وروسته باب فضل الغرسَ پوری دی مسائل باب کی ذکـر کیږی اوله مسئله داده چه مالک دځمکی عامل ته اودهقان ته ځمکه کروندی دپاره ورکړی ورسره دپیداواریوه معـــــــــینه حصه ځان ته مقررکړی مثال په طور ربُّ الارض دهقان ته ووائی داځمکه وکره اوغنم وکره پدی غنمـــــوکی ۲۰ منه غنم ځما باقی ټول ستاځان معینه حصه مقرره کړی چه هغه ۲۰ منه دی داپه اتفاق دامت سره ناجائــــز ده اوپه حکم ددی کی داصورت هم دی لکه رب الارض دهقان ته ووائی داځمکه ده ســــل جریبه داوکـــره دی یـــــو جانب ۵۰ جریبه ځمکه چه فصل وشی داځما دابل جانب چه ۵۰ جریبه ده فصـــــــــل پیداشی داســتا دیو معینــی حصی پیداوار ځان ته شرط کړی اودیو معینی حصی دهقان ته داهم په اتفاق دامت ناجائز دی صـورت اولـــــی داده اعطاء الارض للزراعــــــة بجزءٍ مُعّینٍ من الخـــارج اوپه حـــــکم ددی کـــی داصــــورت هم دی اعــــــــــطاء الارض للزراعة بمایخرج من هذاه الحصة المعینه اوداځکه ممنوع دی ځکه پدی کـــــــی دوکه ده ممـــکن داشل منه چه مالک ځان معنی کړی دغه فصل وشی اودهقان هیڅ پاتی نشی نو دټول کـــــال خـــواری به ئــــی عبس لاړی شی اوداصورت چه دیو پټی پیداوار ستا اودبل پټــــی پیداوارځما دی کی هم غرراودوکــه ده کیدیشی چـــه ددهقان په ځمکه فصل وشی اودربّ الرض حصه کـــی فصل ونشی اوس دربّ الارض ځمکه استعمال شوه بی فائده یا عکس وشو- شاته باب کی چه کوم حدیث راځی نهی عن المزارعـة نهــی عن المخابرة نهـــــــی کراء الارض دا احادیث النهی په دغه معین صورت حمـــــــل دی دوهم صورت دادی چه یوکس خپله ځمکه دهقان ته په اُجرت معینه باندی ورکــــړی لــــکه داځمکه وکره ماله کـــال کی ۱۰۰۰ روپی راکړه اوس ځمکه ورکول په اجاری باندی داجائز دی کنه دی ایمة اربعــه جمهورپدی متفق دی چــــه ځمـــــکه په اجـــاره ورکـــــــول جائز دی پورته برابره ده کــــــــه دا اُجرت روپی وی یا دا اُجرت ثیاب وی اُجرت حـــیوان وی یا اُجرت غــــله وی چه داځمکه وکـــره ماله کــــال کی دومره غله راکړه اوته چی هرشی کری درته اجازت دی – یاحد معینه طــــــعام وی خو دومره ده حد معینه له پیداوار زمین نه نوی بلــــکه غیر وی علاّمــــــه ابن حزم صاحب رایه داده چه داجــــــائز ندی دده پاره دلیل حدیث باب نهـــــی رسول الله صلی الله علـــیه وسلم عـــــــن کراء الارض دی وائی چه مرادلــــه کرائ الارض دغه ځمکی ورکــول دی په اُجرت باندی اعطـــــاء الارض للزراعة للأجرةٍ معلومةٍ جمهورودپاره دلـیل شاته باب کی دلیل راروان دی له رافع ابن خدیجه نه تـــپوس وشـو چه نهی رسول الله صلی الله علیه وسلم عن کـــــــراءالارض قال فقلت اَبذهب اوالـــورق فقال اَمّا بذهب والورق فلابأسَ به یعنی که ځمکه په روپو ورکــــړی پدی کـی هیڅ حرج نشته – نو ځمکــه په اجـــاره ورکول په اتفاق امت جائزدی صرف علاّمه ابن حزم ددی په حُـــــــــرمت قایل دی اواستدلال ئـــــی داحدیث نهی عن کــــــراء الارض دی حدیث نه جمهور داځواب کــــــوی چه داپه هغه معین صــــــورت حمل دی چه اول تیر شـــــو چه داځمکه وکره ماله پکی ۲۰ منه راکړه یا داځمکه وکــره یو جانب پیداوار سـتا دیو جانب جانب پیداوارځما دریم صـورت دادی یو سړی خپله ځمکه دهقان ته ورکـــــــړی په یوی حصی شـــایعــــــــی دپیداوار په یوه مشترکه دپیداوارچه داځمکه وکره نیمه ستا نیمه ځما دی ته ویلی کـــیږی مزارعت یعنی اعطاء الارض للزراعة بحصة شائعةٍ من الخارج کنصف والثلث وربع – دی کــــــی دعلـــماءُ اختلاف ده دامـــــام قاضـــــی ابویوسف اومحمد صاحبا امام احمد جمهورصحابه تابعین په نزد باندی داجائز دی دامــــام اعظــم ابو حنیفه صـاحب په نزد باندی مزارعت مطلقاً نا جائز دی – مطلقاً دامعنی داکومه ځمکه په نیمه ورکوی دی کی میــــوه داری ونــی وی اوکه نوی دامام شافعی امام مالک صاحب په نزد مزارعت بذات ناجائز دی او په طبعی دمســــــــاقات جائز دی مثلاً یوه ځمکــــه ده په هغــــی باندی باغ دی- اودی باغ کـــی ځــای په ځای شاړی ځمکـــــی دی مالــــک دځمکی دهقان ته ووائی چه داځمکه کــــره دمیوو خدمت کـــــوه میوه نیمه ستانیمه ځـــــــما اوپیداوار غلــــه نیـــــــــمه اوپیداوارغله نیمه ستا نیمه ځما په طبعی دمساقات اوکــــــه ځمکه کـــــــی میوه داری ونی نوی اوشل ډاګ وی اودهقان ووایی داوکره نیم پیداوارستانیم ځما ددوی دپاره دلیل یعنی امام مالک امام شافعی امام اعظم رحمهم الله شاته باب کــــــــی چه روایات النهی راروان دی نهی عن المزارعة نهی عن المحاقله نهــــــی عن المـــخابرة یا نهی عن کــراء الارض جمهورو دپاره دلیل شاته باب کی اولنی حدیث دکتاب المساقات اولنی حدیث هلته راځی د ابن عمــــر رض الله عنهما روایت دی – عن ابن عمر ان رسول الله صلی علیه وسلم عامــل اهل خیبربشطـر مایخرج منهامن ثمرٍ اوزرعٍ – دی نه امام اعظم صاحب له طرف نه دری ځوابه شوی ځواب اول دادی چه نبی اکرم ۖ خیـبر والاونه چه نیم آمدن اخست داد دی وجی نه چه مزارعت ده دهقانـــی ده دا خراج مخـــــــاصمه وه خــراج دوه قسمه دی خراج معـــذبه اوخراج مخاصمه مسلمان بادشاه چه کــله کفارو باندی غالب شی بادشاه ته اختــــیــار دی – یا خراج معذبه واخلی لکه دی جریب ځمکه کــــی به ۵۰ روپــــــی حکومت اخلی – اوخراج مخاصمه داځمکه کره نیمائی پیداوار به حکومت له ورکوی یا دریمه یاڅلورمـــه نبی کـــــــــریم علیه الســــلام خیبر والاونه نیمه داپه طوردمزارعت نه بلکه په طوردخراج اخست داځواب امام صاحب کـــــړی لیکن تحقیق دادی داځواب مـــــــردود دی ځکه خراج مقاسمه یامـــــؤضف داپه هغه ځمـــــکه ایښودی شی چه ممـــــــلوک الکـــــــــافروی کومه ځمکه چه ممـلوک المُسلم وی دهغی عشرده اودادخیبر ځمکـــــــه دادمسلمانانو ممــــلوک وو شاته دَ ابن عمـر"رض" روایت راروان دی وکانت الارض حین ظُهر علیها لِله ولرسولهِ وللمسلمین چه کلـه نبی کــــریم"ص" په خیبر غالب شو ځمکه دنبی کریم"ص" اودمسلمانانو شوه نبی کریم علیه الســــــلام ځــانته حصه وه اودصحابه ځانته حصــه وه داځواب چه داخراج مخاصــــمه وه – داخراج مخاصـــمه نوه دمسلمان په مملوک خـــراج نشی ایښودی دانیمائــی حصه چه نبی کریم ۖ اخست داپه طور دمزارعت وو دوهم ځـواب دامام صاحب طرف نه داشوی چی دانهی عــــــن المــخابرة نهی عن المزارعة دااحادیث قولــــــیه دی اومعامله دنبی کریم الیه السلام دخیبر والاءُ سره هغه دنبـــی کـــــــریم ۖ فعل دی او عمل دی اودحدیث فعلی اوقولی په منځ کی چی مقابله راشی تر جیح قولی ته ورکــــولـــــــــی شی – خوتحقیق دادی چه داځواب هم ضعیف دی- دی قولی اوفعلی په منځ کـی چی  مقابله راشی ترجیح قولی ته هله ورکوی شی چه فعلی مقرون بدوام وی په فعل اوعمل دنبی کـــریم ۖ جواز نه ثابتږی یووختی عمل کړی وی اوبل طرف ته قـــــول دی قول ته به ترجیح ورکـــــــولی شی یو داســـــــــی عمل دی چه نبی کریم علیه السلام دی تروخته دوفاته پوری کړی وی بیا چه دفعلی قـــــولی منځ کی مقابله راغله ترجیح قولی ته نشی ورکولـــی دالله درســـول ۖ شان سره مناسب نده چه په خــــوله یـو څه ووائی اوعمل ئی بل څه ئی بیا عمل ته ترجیح ورکولـــــی شی دامعامــــــله دخیبر چـه نبی کریم علیه السلام په نیمه ورکړی وه تر وفاته پوری دامعامــــله جــــــــــاری وه بیا دابابکرصاحب دعمر فاروق صاحب خلافــــــته پوری دامعامله جاری وه بیا حضرت عمررضـــــــی الله عنه یهود وشړل اوځمکه ئـی ټوله قبضه کړه – تحقیق داده چه کوم احادیث راغلی نهی عن المخابره نهــــی عن المزارعة داپه خاص صورت حمل دی اوباقی دهقانی باندی تعامل دامت راغلی – ددی باب تفصیلـــــی تحقیق خلاص شو باقی دی باب کی دنورواحادیثـــــــودبعضو الفاظو تشریح—من کانت له فضل ارض فلیـــــــــزرعَها  دځینو صحابه ډیری ډیری ځمـــکی وی څه بی ئــــی ځان ته کـــرلی څه به زیاتی پاتی شوی اولیمنحُها مــراد تری اعاره ده بل ته ئی ورکـــــــړه فان ابـــی فلیمسک ارضه خپله ځمکه واپس کـــړه ځنی جماعت نن صبا مسلــمانانوکــــــی داسی پیداشوی دی چه هغه د روسانونه متأثردی اوله شیوعیّن نه متأثره دی شیوعین وائی چه ځمکه کــی د چا ملکیت شخصی نشته ځمـــــکه ممــلوک الحکومت ده هغه ته پکـــــاردی چه چاته ئـــی ورکوی که دچازیاته ځمـکه وه حکومت ئی په زوره اخستی شی خلکوته ئی تقسیم کــړی دانظریه داسلام خلاف ده اسلام چرته دچا ملکیت شخصــــــــــی نده اخستـــــی – اوپه رضا باندی خلکوسره امدادکوه غریب بیچاره سره دا اسلام وائی اودوی دا حدیث بقیددااســتدلال نسی چـــه دلته نبی کریم علیه السلام ویلی چاســره چی زیاتی ځمـــــکه وی خپله دی وکــری کنه بل چــــاته دی مفت ورکړی نومعلومه شوه چه ملکیت شخصــــــی نشته که ملکیت شخصی وائی دمالک به اختیار وو کـــه شـــاړه ئــــــــی پریږدی اوکه ئی چاته په دهقانی ورکـــــوی اودلته نبی کریم علیه السلام ویلی قدر حاجت د خپله اوباقـی دی بل ته ورکړی مفت اوکه ئی ورنکــــــــړی حکومت به ئی په زوره اخلی او خلکوته به ئی ورکوی ددی نه ځـواب داده چه مونږ وایو حدیث دباب داپه نفی د ملکیت شخصی دلالت نکوی بلکه په ثبوت دملکیت شخصـــی دلالت کـوی دری وجونه من کــــانت له فضلُ ارض- لام لغت عربی کی دا دال علی الملک وی لکه الدارُلغــیر الغُلام لغیــر معنی داده ممـــلوک دی دالفظ من کانت له فضل ارض چا سره زیاتی ځمکه مملوک وی نـــــو لام دلالت علی الملک کوی نو فلیزرعَها خپله دی وکـــــری اولیمنحُها  دلالت په ملکیت شخصـــی باندی کــــــوی منـــحه لغــــــــــت عربــــــی کی دوه معانیو ســـره راځی مَنحه   په معنی دهبی سره هم راځی لکه منحَهُ ای وهَـــــــبه اومنــــــــحه په معنی دعاری سره هم را ځــی دی وجی نه رابشی حدیث المنحةُ مَردُودَة- منحــــــه هغـــــه بزه اولنګــــه اُوښی ته وائــی چه دشیدو دپاره ئی غریب ته ورکړی اوچی وچه شی واپس ئی تری واخلی – مطلب کـــه حدیث کـــی منحه په معنی دهبی سره مطلب بل ته ئی زیاتی ځمکه وبښه ځــــــکه هبه تملیک العـین بدون العوض ته ویلی شـــی اوبل ته ئی هله ورکـــوی شی چه دستا ملکیت شخصی وی په هغی ځمکی اوبل منحه په معنی دعاری- اعاره ویل کـیږی تملیک المنافع بدون العوض مثال لکه چاته کورورکړی چه ته پـــکی اوسیږی کور خوستادی موجود ملک خــــو دهغه دی نو اوس دلته منحه په کومه معنــــــی  شــــــی ملکیت نه ثابتږی – داوروسته جمله فان ابی فلیمسک ارضـه – نو معــــــــنی فلیمسک ارضه غیرُ مزروعةٍ – دلته فــــــی لپــــــاره دَاضافت دی تملیک پیداکـــــوی – نن صبا چی کــومه ډله پیداده دوی دادلیل وائی ان الارض لِله ځمکه مملوک دالله ده اوبادشاه چه ده دالله جاه نشین دی په ځمـــــــکه کــی دابیا دهغه مملوک دی چاله ئی چه ورکـــــوی ئــی شی مونږ ورته وایو چه ان الارض لله ته ګـــــــوری لږ شاته پسی لاړشه کنه ان الارض لِله ځمــکه حقیقت کی دالله مملوک ده یُریثُها من عباده  من یشاء – اوپه ملکــیت ئــــــی ورکوی چاله ئـــی چه خوښه شی ولایواجِر ها ایاه – دانهی تحریم دپاره نه بلکه شفقت دپاره ده چه کــــــه چاسره له حاجت نه زیاته ځمــــکه وی بل ته دی په عاری  ورکـــړی چه مفت ئی وکــــــــری مستحب هم داسـی دی ولاتبعوها یعنی الکــــرآء قال نعم دانهــــی هم بنابر اولیت ده – عن جابر قال کنــــا نخابر علی عهد رسول الله صلی علیه وسلم فَنُصیبُ من القِـــصری – جابر صاحب وائی مونږ ځمکه په مـــــزارعت ورکــــــــــاوه – فنصیب من القصری قصری ویل کیږی  گــونډی ته کله چه غنم شو یا اوربشی شوی غوایان پی وگرځـــــــی دانه ئی وځی خوڅه وګـــی پاتی شی شینی رنګی دانه تری ونه وځی نوهغه زمانه کی چه مالک به ځمکه ورکـــــوله دهقان ته ورته به ویلی چه کوم گونډی پاتی شی هغه به ځــــماوی بل به داورته ویل چه کله ځمکه کــــــری ددی نهرونو په کناره باندی به فصــــــل ځمـــا وی نورباقی به ستاوی – نهر له غاړی به دوی دهقان ته نه ورکـــوله ځکه هلته به هر وخت اوبه وی اونوره ځمکه کله به وچه پاتی شوه داخاص قسم مزارعت وو دی نه نبی کـــریم علیه السلام منعه وکـړه والا فلیدعهاکه څوک نه پیداکیده ځــــمکه شاړه پریږده – بالمازیانات – دمازین جمع ده غټ لښتی ته وائــــی – اقبال الجداول دجدول جمعه ده لښتی ته وائی.
•   
•   
•   
•   
•   
فرهنگ اسلامي

کتاب المساقاة والمزارعة

کتاب المساقاة والمزارعة

*عن ابن عمر قال اعطی رسول الله صلی الله علیه وسلم خیبر بشطر مایـــــــــخرج منها من ثمراو زرعٍ فـــــــــکان یُعطی ازواجه کل سنته مأة وَسق ثمانین وسقامن تمر وعشرین وسقاً من شعیر فلمّا ولی عمر قســـم خیبر خیَّر ازواج النبی صلی الله علیه وسلم ان یقطع لهنَّ الارض والـــماء اویضمن لهنَّ الاوساق کل عام فاختلفن فمینـــــهنَّ مِنَ اختار الارض والماء ومنهنَّ مَن الاوساق کل عامٍ فکانت عأشته وحفصة ممن اختارتا الارض والماءَ –
 مساقات له سقی نه ده او سقی ابو کولو خړوبولو ته وائی په اصطلاح دشریعت کی مساقاة ویل کــــــــــیږی اعطاء الاشجار الی رجلٍ بنصف اوثلث اورَّبع او نحو ذالک دمساقات اومزارعت منځ کـــی صرف دومره فرق دی مساقاة په ونواشجاروکی وی اومزارعت په ځمکه کی وی فصل کی کروندی کی دی مساقات اومزارعـت دجـمهوروعلماءُ په نزد جائز دی اودلیل الجواز عن ابن عمر ان رسول الله علیه وسلم عامل اهل خیبر بشطرما یَخرج منها من ثــــمرٍ اوزرعٍ نبی کریم علیه السلام په اوم کال دهجرت خیبرفتحه کړ دخیبر ځمکه دمسلمانانو شوه بیا یهودورته ویل چـی تاسوپه کرونده نه پوهیږی په باغبانی نه پوهیږی دامونږ له په نیمه راکړی نبی کـریم ۖ ورته خیبر په نیمه ورکړه نو میوه نیمه دهغوی نیمه دمسلمانو شوه دامساقاة شوه اوپیداوارنیمه ددوی نیمه دمســلمانانو وو نو دامزارعت شو خیبر کی باغات هم وواوشل ډاګونه هم وو دادجمهور دلیل دی چه مساقاة اومزارعت جائز دی چونکه امام اعظم صاحب د مزارعت اومساقات په عــــدم جواز قائل دی او دی حدیث نه تیر شوی وو تیردرس کـــــی دری ځوابه شوی اول داخراج مقاسمه وه دویم داحدیث فعلی دی دریم دااحادیث مبیح دی دامام صــــاحب احادیث مُحرِم دی – محرم ته په مبیح ترجیح ورکوی شی ځوابات تیر شوی اعادی ته ضرورت نشته – اوس مساقاة چه جائزدی په کـــومو میووکی جائز دی بعضی علماء وائی صرف کجوری په نیمه ورکوی شی بعضی وائی کجورواوانګوروکی مساقاة جائز دی جمهور پدی دی چه هر باغ په نمیه ورکوی شی دلیل داحدیث بشطرمایخرج منهامِن ثمر- ثمر مطلق هری میوی ته شامل دی – فکان یعطی کل ازواجه کل سنته مائة وسق نبی کریم علیه السـلام چه کله خیبر فتحه کړونوخیبر کــــی دوه حصی جوړی شوی نیم یوطرف نیم بل طرف بیا دانیم خیبر چی وو دائی اتلس ځایه تقسیم کـــــړو اتلس توکړی ئی کړی مجاهدین تعداد اتلس سوو ته رسیدل بیائی یو یو حصه په سلو ورکړه اونیم خیبر پاتی شو دانبی کـریم علیه السلام پریښوده ددی آمدن چه وو هغه به ئی مجاهدینوته وسله اخسته اومرکوبی به ئی رااخستل دغه شان مسکینـانو امدادکی به ئی ورکولی میلمنو امداد به ئی کول اودازواج مطهرات نفقه به ئی هم له همدی نه ورکــوله – مأة وسـق یعنی ۶۰ صاعَ سل څټی دی به ۸۰ څټی کجوره وه شل څټی به کجوره وه نبی کریم علیه السلام به دټول کـال دپاره خرڅه ورکړه دی نه معلومه شوه یو سړی ځان ته کور دپاره اسباب دحاجت ساتی دادتوکل خلاف نده دنبی کــــریم ۖ نه لـــوی متوکل څوک وو اَزواج مطهرات ته به دټول کال خرچه ورکوله هر څه یو سړی ځان نه متوکــل جوړوی ځان له څه شی نه ساتی احتیاط کــــوی نبی کریم علیه السلام ځان له یوه روپی نه ساتله حدیث دمرض وفات کی به راشـی نبی کریم علیه السلام یوڅودرهم درلود بیا پوښتنه وکـــــــړه ځما هغه روپـــی څه شـوی بیا به بی هوشه سو بیا به په هوش شو بیا به ئی ویلی څه شـــــوی ځما روپی نو هغی ویلی زه ستا په خدمت مشغوله یم دلته پرتـــی دی وی ورشه رائی وړه لاس کی ئی واخست اووویلی څه خیال دی دَی چه دالله رسول مړشی اوکورکی ئی روپـی وی – اوازواج ته ئی دکال خرچه ورکوله دی وجی نه علماء فرمائی چه یو سړی حصارکـــــوی په ځان دی کوی نه په بچو– کورکی بچی وګی کړی اودهغوی ډوډی واخلی مسکین له ئی ورکړی داغلط کاردی دهغوی په تا نفـقه فرض ده اوس چه ته له هغوی نه اخلی اوبل ئی ورکوی په مستحبوراتلل کوی او فرض ترک کـــــــوی په بچی ظلم مکوه خپله خیــــټه باندی برداشت که فلمّا وَلِیَ عُمر کله چه واکدار شو حضرت عمر صاحب قَسَمَ خیبر ازواج مطـــهرات ته اخیتار ورکــــــړه چی که تاسی تیاره غله اخلی چه نبی کریم ۖ  دورکی درکوله تیاره غله به درکوم یا ستاسی حق ځمکه اُبو درکوم چه څه پی کوی داچی حضرت عمر صاحب ورکولی په طوردملک نه ځــــــــــکه د نبی کریم ۖ په میراث کی په مــــــــال کی تُورث نه جاری کیږی ماترگناه صدقه هر نبی نه چی کوم شی پاتی شی هغه به دټــــول امت وی دلته چه کومه ځمکـه ازواجوته ورکولی په طور دملک نه بلکه په طور داستغلاء چه تر څوتاســی ژوندی ئی داستاسی ازواج مطهــــرات کورکی مختلف شو حضرت عایشه حفصه"رض" ووی مونږه ځمــــکه اخلو اودی نورو وویل مونږله تیاره غله پکـــــارده بیا حضرت عمر صاحب نوروته غله ورکـــــوله اودوی ته هلته ځمـــــــکه ورکړه دوی په طبیعت ځمکــــــــه په مزارعت ورکاوه.

فرهنگ اسلامي

باب فضل الغرس والزرع

باب فضل الغرس والزرع

عن جابر قال قال رسول الله صلی الله عیله وسلم مامن مسلم یغرس غرساً الاکان ما اکل منه له صدقة وماســـرق منه له صدقة ومااکل السبُع فهوله صدقة واکلت الطیر فهوله صدقة ویِرزَءهُ احٌد الاکان له صدقة........... پدی با ب کـــی فضیلت داعمالو بیا نیږی اعمـــال په دوه قسمه یو اعمال اختیــاریه دی چه تعلق تر نیته پوری لری او په سبب ددی سره اجر میلاویږی دوهم قسم اعمال بالتسبیب دی لکه انسان ونه ښخه کــړی دخپلو اولادونودپاره اوس کـــه چیری لدغی ونی څخه نور خلـک هم استفاده کوی نو بهترین اجر ثواب صاحب الشجر ته رسیږی لدی نه معلومه شوه چه بهترین عمل کرونده ده لیـــــــکن اعمال بنادی تر خپل وقته پوری که چیری عام خلقوته غله جات ضرورت وی بیا بهترین عمل فصل ده چه دخلقو حاجات پوره شی قدر الامکــــــان اوکــه یو وقت نورو اسبابو ته ضرورت وی لکه مجاهدینو ته اسلحه وغیره شیان بیا بهترین عمل تجارت دی دغسی نورصورتونه خودااجر عظیم هله چـاته رسیږی چه مسلمان وی کافرلدی اجرنه محروم دی .

فرهنگ اسلامي

باب وضع الجَوائح

باب وضع الجَوائح

جوائح جمع دجائحی ده جائحه ویلی کیږی بیماری دمیووته- میوه جاتو باندی کله بیماری راشی بیا خثی شی اوتـوی شی – اوس یوکس میوه خرڅه کړی په ونه کی بیا بیماری پــی راشی داتاوان به دچاوی جابربن عبدالله یقــــول قال رسول الله صلی علیه وسلم لوبعتَ من اخیک ثمراً فاصابته جائحه فلایحل لک ان تأخذ منه شیا بم تاخذ مال اخیــــک بغیر حق اوس دیکی مسئله ده چه کله یوسړی بل باندی باغ دمیوو خرڅه کړه بیا په هغی باندی بیماری راشـــــــــی داتاوان دبایع دی که دمشتری دی کی چند صورتونه دی صورت اولی دادی یو سړی دباغ میوه خرڅه کړه خو قبـل الظهور مشتری قبوله کړه وروسته باغ کی میوه وشوه بیا په میوه بیماری راغله ضائع شوه دیکی دټولوفقهــاءُ اتفاق دی چه تاوان دبایع دی دمشتری تاوان نشته بایع مشتری نه تاوان نشی اخستی ځکه دابیعه دمعدوم ده اوبیعه دمعدوم باطل ده دوهم صورت دادی بیع الثماربعدالظهور قبل بدو الصلاح – میوه ښکاره شوی په ونه کــی خودخوراک نده – بایع دامیوه خرڅه کړی اومشتری باندی داشرط ولګوی چه تر میوی پخیدو پوری به باقی علــــی الاشجار وی – دی صورت کی اوس میوه ضائیع شوه بالا تفاق تاوان دبایع ده ځکه دابیعه فاسده ده اوبیعه فاسده کـی چه باغ هلاک شی تاوان دبائیع ده دریم صورت دادی بیع الثمار بعد الظهور قبل بدوالصلاح یا بعد بدو الصلاح بشرط القــــــطع – میوه دخوراک ده یا نده بایع میوه خرڅه کړی مشتری قبوله کړه خو بایع لاباغ مشتری ته حواله کــړی نوی چه باغ هلاک شی بالا تفاق تاوان دبایع ده څلورم صورت دادی بیع الثمار بعد الظهور قبل بدو الصلاح یا بعــد بدو الصلاح بشرط القطع – خو مشتری ته باغ تسلیم کړی دی صورت کی بالا تفاق تاوان دمشتری ده دا څلورصــورتونه اتفاقی دی. پنځم صورت دادی بیع الثمار بعد الظهور قبل بدو الصلاح یا بعد بدوالصلاح مطلقائی خرڅه کړی اومشتری ته ئی هم حواله کړی خو میوه شنه وی لاپخه نوی اوس باغ هلاک شی داتاوان به دچاوی دیکی اختلاف ده دامام اعظم ابو حنیفه او امام شافعی صاحبا مسلک دادی چه تاوان دمشتری ده بایع ته به خپل ثمن ورکـړی دامام مالک صاحب مسلک دادی چه که دامیوه دبیماری سره دثلث نه کم ضائع شوه لکه دری خرواره میوه کیږی یوه خــــــــروارنه کم ضایع شوه بیا تاوان دمشتری ده بایع ته خپل پوره ثمن ورکــــــــړی اوکه تاوان ثلث وشو یادپاسه بیا تاوان دبایع ده.
دامام احمد بن حنبل صاحب مسلک دادی چه دی صورت کی که میوه لږه هلاکه شوه که ډیره په هر حــال تــاوان دَ بایع ده نو دامام مالک صاحب او احمد صاحب په مسلک کی دافرق دی احمد صاحب په نزد میوه که ډیــــره هلاکه شوه که کمه تاوان دبایع ده مالک صاحب فرمائی که ثلث نه کمه هلاکه شوه تاوان دمشتری ده اوکه ثلث یادپاســــــه دثلث نه هلاکه شوه تاوان بیاد بایع ده دامام احمد صاحب اوامام مالک صاحب دپاره دلیل داحدیث دباب لـو بعـتَ من اخیک ثمراًفاصبته جائیحه اوس حدیث مطلق دی که ټوله میوه هلاکه شوه یا کمه هـــلاکه شوه ثلث نه کمـــــه هلاکه شوه یازیاته نو فلایحل لک" بایع" ان تأخذمنه" مشتری" شیئا امام مالک صاحب هم په دغــــه حدیث استدلال نیـسی دی وائی دلته حدیث مطلق دی چه فاصبته جائحیه که میویئ ته بیماری ورسیده لږه وی که ډیــره – خو دالږه چه ده په عُرف اوعادت کی تاوان دمشتری ده ځکه عام طـــــور چه څوک باغ واخلی څه ناڅه میوه ضائـــــــــــع شی څه میوه مرغی وخوری څه توی شی – دی ته اعتبار نشته اودالږه چه وی دادثلث نه کمه میوه ده او داپه عُــرف عادت کـــی مستثنی ده زمونږ دعلماء احناف او شوافعو دپاره دلیل دی باب کی دابو سعید خدری صاحب روایــت دی عن ابــــــــی سعید الخدری قال اُحیب رجلٌ فی عهد رسول الله ۖ فی ثمار ابتاعها – دلته حدیث کی اختصـــــاردی موطاء امام مـالک صاحب کی داحدیث مُفصل دی – حضرت معاذ بن جبل رضی الله عنه باغاتو کی په ونه کـــــــی میوی واخستی دمیوی دخدمت کولو نه وروسته بیماری پـی ولګیدی میوی ضائع شوی او دده نه دنیا پیسی پی لګیدلی وی بیا حضرت معاذ صاحب نبی کریم ۖ ځان سره کړچه قرض خواهانو معاف ئی کــــــړی قرض خواهان نورهم ګــرم شول بیا نبی کـریم ۖ  صُحابه ته وویل چه معاذ ته چنده وکړی هغه چنده ئی بیا په غُرماءُ" قرض خواهـــــانو" باندی تقسیم کړ بیا هم څه قرض خواهان پاتی شول هغوی ته وویل شو چه څه وخته ګـزاره وکړی چه معاذ صاحب پیسی پیداکړی بیا به ئـــــــــــــی درکړی- نو اوس داده که چیری میوه پاس په ونه کــــی هـــلاکه شی او بایع باندی تاوان نوی نونبی کریم ۖ  به غرماءُ ته ویلی وو چه ستاسی قرض نشته بیا معاذصاحب ته چنده ولی کوله سره لدی چه معاذ صاحب ته ئی چنده وکــــــــړه اومالکان دباغو ته ئی پیسی ورکـــــړی نو معلومه شوه چه باغ کله مشتری ته حواله شی او بیا میوه هلاکـــه شی تاوان دمشتری ده دویم دلیل علماء احنافودپاره دلته دباب حدیث انّ اُمهُ عمـــــــــرة بنت عبدالرحمن قالت سمعتُ عائشــــة تقول سَمع رسول الله صلی الله علیه وسلم صوت خصوم بالباب عالیةً اصواتهمــــا و اذااحدهما یستوضع ویستر فقه فی شی وهویقول والله لاافعل فخرج رسول الله ۖ علیهما فقال این المـتألّی علی الله ان لایفعل المعروف قال انا یارسول الله فلــه ای ذلک اَحَبَّ دلته حدیث مختصر دی – چه یو سړی بل نه باغ کـــی میوه واخیسته خدمت کــــــولونه وروسته په باغ بیماری راغله میوه ضائع شوه مشتری پوی شو چه تاوانـــی شوه بایع ته لاړشی چه ماته اِقاله وکړه یعنی بیعه فسخــه کړه بایع ویل نه مشتری ویل چه پیسی خو کمــی کـــــــړه بایع  نه منل ورسره بیا دمشتری مور نبی کریم ۖ ته راغله چه مونږ بایع ته وایو پیسی کمی کړه یا اقاله وکړه قسم ئی کــــړی چه یوهم نه کوم نبی کـــریم ۖ وفرمائل این المتألّی علـــی الله چیرته وی قسم کوونکی په خدای چه لایفعل بالمعروف دی یعنی اقاله وکړی یا نیکی وکړی میوه ضایع ده اوس راشه میوه په ونه کـی هلاکه وه که دادبایع دی نو نبی کریم ۖ به ورته ویلی چه تاوان ټول ستا دی اوحالانکه نبی کــــــــریم ورته ویل این المتألی ان لا یفعل المعروف- نو معلـــومه شوه چه تاوان په مشتری ده او ده ته پیسی پریښودل دادبایــــع نیکی وه دریم دلیل علماء احنافو دپاره امام احمد خپل کتاب الحُجت کــــی نقل کړی له سلیمان بن عطاء حضـــــرت عثمان د ور خلافت کی سعد بن ابی وقاص مدینه کی دانګورو باغ په عبدالرحمن بن عوف باندی خــــرڅ کړ باغ ئــی ورحواله کړه ملخان راغلل دانګورو دانی پاڼی هر څه ئی وخوړل سعد بن ابی وقاص له عبدالرحمن نه دخپل پیسی مطالبه وکـــــړه هغه ویلی چه میوه ملخانو وخوړله تاته څه درکړم فیصــــله یی حضرت عثمان صاحب ته یــــوړله حضرت عثمان صاحب وفرمایل چه حضــــــــرت عبدالرحمن دی پیسی ورکړی وی دادخدای مال دی هغه ته په انګــــورو فائیده ورکـــــړه اوته ئی پکی ګرفتارکړی هو مِن مال الله منّّ علی هذاوبتلاک به دافیصله حضرت عثمان دټولو صحــــابه پــه موجودګی کی وکړه نو معلومه شوه چه کومه میوه باغ کی خرڅه شوه اوباغ مشتری ته حـــــواله شی تاوان به د مشـــتری وی – شوافع دپاره دلیل قیاس ده – داحکم په هر شی کی ده چه کله شی مشتری ته حـــواله شی دهــلاکت په صـورت تاوان به دمشتری وی اوحدیث باب نه علماء احناف ځواب داکــــوی چه داحدیث محمول دی په قبل الظهور باندی چـه میوه له سره په ونه کی ښکاره نوی یا په دویم صورت حمل دی چه میوه بعدالظهور قبل الصلاح بشرط الابقاء عـلی الاشجاریا په دریم صورت حمل دی چه بیع الثمار بعد الظهور قبل بدو الصلاح یا بعد بدو الصلاح بشرط القطـع چه مشتری ته حــواله شوی نوی- حدیث په دغه دری صورتونو حمل دی پدی دری صورتو مـــــونږ هم قایل یو چه تــاوان دبایع دی عن جابر ان النبی صلی الله ۖ  امر بوضع الجوایح دادحنابله  دلیل دی آمر بایع ته امرده بوضع الـــــــجوائح یعنی بوضـع الثمن عــــــــــــن المشتری الجوایح په سبب دبیـــماری – دی حدیث نه شوافع احناف دری جـــــــوابه کــــــوی اول داامراستجابی دی مونږهم وایو چه ښه داده چه بایع تاوان وانخلی که ومنم چه امر وجوبی دی بیا دی بیا په مخکنـی ددی صورتونو حمل دی چه الظهور یا بعد الظهور بشرط الابقاء علی الاشجار یا بشرط القطع خو باغ حواله شــوی نوی دریم جواب بعضو داکړی چه دحدیث دامطلب امرَ بوضع الجوائح ای امربوضع الخراج  عن الارض ذِلجوائـح لکه کفاروته حکومت خراجی ځمکه ورکړه چه داځمکه وکـــری یادَ باغونو خدمت کوی قدرمعین ستا سو قدرمعین حکومت ته ورکوی اوس ناڅاپه بیماری راغله میوه هلاکه شوه خراج به نشی اخستـــــی یا مسلمان سره عشــــــری ځمکه ده فصل ده هلاک شو عُشربه نشی اخستی – نو معنی دا امر نبی کریم ۖ حکم کړی بوضع الجوائح معنـــــی بأ سقاط الخراج باالجوائح یعنی دکفارو په ځمکه بیماری راغله خراج به نشی اخستی.

فرهنگ اسلامي

باب استحباب الوضع من الدَین

باب استحباب الوضع من الدَین

خُذواماوجدتم دی نه معلومه شوه چه یوسړی باندی قرضه واوړی ده سره چه څه شی وی ټول به قرض خواهانو ته ورکوی شی صرف دغاړی جامه به ورته پاتی شی او دغه شان دسهار ماښام ډوډی به تری نشی اخستی بعضـــــی فقهاء وائی که دده په غاړه قیمتی جامه وه هغه به تری اُباسوخرڅه به ئی کړواوکم قیمته جامه به ورته واخلواوغاړه کی به ئی واچوو- په سندکی عن ابی الرجال دده نوم دی محمد بن عبدالرحمن  ابورجال دده لقب دی دده لس ځامــن وو دټولو غټی غټی ګیری وی – نوخلکو به ده ته ابوالرجال یعنی دنارینه سړی پلارویلــی – عمرة بنت عبدالرحمن بن سعد بن زراره داانصاری جنیی وه دادحضرت عائشی کورکی غټه شوی وه اودی ته الله تعالی لوی علم ورکړی وو دی ته اعلم الناس فی حدیث عائشه وائی دحضرت عائشی"رض" حدیث چه څــــومره دی عمرةته معـــــلوم وو دومره بل چاته معلوم نه وو ډیره ذهینه وه- بل دکعب اوداُبی حدردواقعه حدیث کــــــی چه نبی کریم ۖ ورته ووی ان ضــع ان شطر من دینک – دافیصله څه شرعی فیصله نوه ځــکه دادشرعی قانون نه وو – دنبی کریم ۖ حال صحابه سره دحاکم محــکوم نه وو ځنی احکام دنبی علیه السلام دقضاء احکام کول او ځنی ځای به ئی صلحه کــــــوله لکه شاگـــرد استاذ ته ووائی داکار داسی وکړم داقانونی نوی اوحدیث نبی کریم ۖ  ددوی منځ کـــــی مصلحت کــــــــړی وواودی نه معلومه شوه مسجد کی قرضه غوښتل منعه نده کشف سِجفه حجرته  سجف هغه پردی ته وائـــــی چـــــه ددروازی سرته خونیم یو طـــرف ته نیم بل طرف ته وی خو پرده دوی ټوټی وی دویم حدیث کـــی راځی فمر بهما رسول الله صلـــــــــی الله علیه وسلم – تعرض بین الحدثین نشته اول به نبی کریم ۖ تیر شوی کعب او ابـــی حدرد په مسجد کـــــــی به وو وروسته به ددوی آواز اُچت شوی وی نبی کریم ۖ له حجری څخه وتـــــی وو هکذا فی الحدثین
نـــــــــــــــوټ: دغلطی یادالفاظُ نواقص حقیر کاتب ته نسبت کوی نه استاذ محترم ته ځکه داستاذ گرامی په حــــــق دغلط فهمی سوال نه پیداکیږی حتی الأمکان.      

فرهنگ اسلامي

باب مَن ادرک ماباعه عندالمشتری وقدافلس فله رجوع فیه

باب مَن ادرک ماباعه عندالمشتری وقدافلس فله رجوع فیه
ابو هریرة یقول قال رسول الله صلـــــی الله علیه وسلم اوسمعتُ رســـول الله ۖ یقول من ادرک ماله بعینه عند رجل قد اُفلِس اوانسان قد اُفلس فهو احق به مِن غیره*
اوس دامسئله ده یو سړی بل باندی سامان خرڅ کړ بیا مشتری سامان قبض کړ مشتری بایع ته لاپیسی ندی ورکړی مشتری مفلِس شو بالکل فقیر شو څه شی نه ئی ورسره اوهغه مبیعه ئی چه له بائع نه اخستی ده هغه لاشـــــته اوس دغه مبیعه چی مشتری مفلس سره ده دادچاحق ده ایمة ثلاثه فرمائی چه دادبایع حق دی نور قرض خواهانوته حـــق نشته علماء احناف مسلک دادی چه دغه مبیعه چه په لاس دمشتری مُفلس کی ده دادبائع او دټولو قرض خواهانوحق دی دخپل خپل قرض مطابق به تقسیم تری واخلی یواځی دبائع حق ندی- صــــورت دمسئلی داسی دی یو ســړی په بل باندی سامان خرڅ کړو مشتری مبیعه قبض کړه بایع نه دی نه بعد مشتری بالــــــکل مفلس شو څه شــــــی نوی ورســـــره اودامبیعه مشتری سره موجوددی اوس دامبیعه دچاحق دی ایمة ثلاثه فرمائـــــی دادبایع حق دی بائع دی بیعه ختم کړی خپله مبیعه دی تری واپس کړی لکه یو سړی باندی دِ گــــاډی خرڅ کړی دی سړی مفلس ده گـــاډی ورسره ده گاډی تری واپس کـــړه نورو قرض خواهانو ته حق نشته امام اعظم صاحب فرمائــــی دامبیعه ددی ټولو قرض خواهانو حــق دی – په قرض خواهانودی مطابق دقرض دامبیعه تقسیم کــړی بایع لره داحق نشته چه یواځی ئی واخلـی دایمـــــــــة الثلاثه دلیل دعلماء احناف دلیل اودوی دلیل نه ځـــــواب دایمة ثلاثه دپاره دلیل داحدیث دباب دابو هریرة صـــــــــاحب روایت انه سمع اباهریرة  یقول قال رسول الله ۖ اوسمعت – اولپاره دشک عن الــراوی دی یعنی اوقال سمعت رســول لله ۖ من ادرک ماله – مال نه دوی مراد مبیعه اخلی بعینه عند رجلٍ چه مشتـــــری دی قد اُفلس چه مفلس شـــــوی وو – افلس یو فلس یُفلِس اِفلاساً باب افعال ده داد فَلسَ نه اخستی شوی فلس ټکــــــوته وائی مهرته وائی فلوس ئی جـمع راځی دلته باب افعال همزه لپاره دی سلب دی قد افلس یعنی سُلِبَ فلسه – ختم شوی دی پیسی دده یا همزه لپاره دصیرورة دی قد افلس یعنی صاردراهمه فلوس- مطلب قد افلس چه هغه فقـــیر شوی وی –اوانسان قد افلس شک الراوی دی فهـو دغه مالک مال چه بایع احق به من غیره چه هغه غُــرَماءدی دی حدیث سره ایمة ثلاثه استدلال نیسی زمونږد علمــاء احنافو لپاره دلیل اول اثر دحضرت علی رضی الله عنه دی اذامات الـرجُل وعلیه الدَین وعنده سلعة قائمة لــــــــرجل بعینها فهو فیه اُسوة للغرماء – دلته اثر دحضرت عــــــلی صاحب په باره دمَیت مفلـــس کـــــــی ده نو دلالت النص سره دامعلومه شوه یو سړی ژوندی دی خو مفلس دی حی مُفلـــــــس میت مفلس اوس چی میت مفلس سره دچا مبیعـه موجود ده او مړشو دادټولو قرض خواهانو حـــــق دی چه سړی ژوندی وی او ده سره دچا مبیعه موجود ده پدی کـی هم دټولو قرض خواهانو حـق دی دویم دلیل علماء احناف دپاره فیصله دعُمر بن الخطاب رضی الله عنهُ دَ حضرت عــمر صاحب دورکــی یو ځوان وو لوفر مزاجه اعلی اس اعلی اوښان به ئی کتل چی په منډه کــــی به تیز وو هغه به ئـــی اخسته بیا خلکو سره حج عمروته ته اومقابلی به ئی کولی لاره کی – چه ګــــران قیمت به ئی واخسته صبابه ئی ارزانه خرڅ کـړل سړی باندی قرضونه واوښتل ډیر زیات قرض دارشوحضرت عمـــــر صاحب اعلان وکه چی پدی ځوان دچا قرض وی حاضر دی شی غرماء راغلل دده ټولـــی ځمکی ټول مالونه یی راجمع کړل او خرڅی کړل اوپیسی ئی قرض خواهانو باندی مطابق دقرض تقسیم کړل اوس دغه ځوان سره دخلکومبیعـــــی وی چانه ئـــــی اوښان اخستــی وو چانه اسونه اخستـــی ووهغه اوښان او اســــونه غارمینوته واپس نکړ هغه یی په ټولو غرمــــــاءُ تقسیم کړل- دادلیل ددی دی چه مشتری سره دیو سړی سامـان وی مبیعه وی دابه دبائع حق نوی دادټولو غرماءُ حــــــق دی دریم دلیل داحنافو دپاره اُصول کُلیه دی یعنی دشـــــریعت قواعد باندی نو قوائد ثابته اصول کلیّه دشرعی ظــابطه داده چه کله بائع مشتری منځ کــــی ایجاب قبول وشی مبیعه دمالک بائع له ملک نه وځی اودمشتری ملک کی داخـــــل شی دادشریعت قاعده ده لکه داکتاب مــی درخرڅ کــړتا وویل وامی خستل بس کتاب ستادی اګـــر که ځما لاس کــی دی – دومره ده چی بایع ته حق الحبس شته تر څو چی مشتری پیسی نه ئی ورکړی اوچه کله مبیعه دمشتری ملک کـــــــی راغله بیا که هـــلاکه شوه تاوان په مشتری ده- اودغه مبیعه چی کله مشتری ته حواله شوه بعد التسلیم دادنورو املاکو غوندی یو ملک دی لـــــکه دمشتری چه نور املاک دی اودَ مشتری په ملک کی دی دغه رنګه دغه مبیعه هم دده ملـک دی بعد التسلم مبیعه په زمـــــــه واری د مشتری کی هم داخل شو اوس دغه مشتری مُفلس شو اوس دغه بائع لکه دنــــــورو املاکوحق دارندی ددغی مبیعی هم حق دار ندی ځکه هغه نور چه دده ملک دی دغه ئی هم مِلک دی دبائع له مِلــــــک نه وتی ده نو لهـــــــــذا بائع اوټول غرماء پدی مبیعه کی شریک دی دا زمونږه دری دلیلونه شو یو اَثر دحضرت علـــــی صاحب یوه فـــــیصله دحضرت عُمر صاحب دریم اُصول کلیّه- حدیث باب نه ځواب اول ځواب دادی چه داحـــــدیث چه باره دمبیعی کی ندی داحدیث په باره د مال مسرُوق مال مغصُوب کی دی لکه له تانه یو سړی مال پټ کــــړ یایـــــــی درنه په زور واخست صبا داسړی مفلس شودغه مال مسروق یامغصوب تاراټینګ کړ دادمالک دی دابیادقرض خـــــــواهانوندی ځکــــــــه په سَرَقی په غصب دهغه مِلک کی ندی داخل شوی – اوس دلیل پدی باندی چه دلته مال نه مراد مـــــــال مسروق مال مغصوب دی هغه روایت دسَمُرَة بن جُندُب دی عن سَمرة قال قال رسول الله ۖ اذاضـــــــاعَ لأحدکــــــــم المتاعَ *یعنی کله ستاسی نه سامان ضائع شو ورک شواوسرق له متاع فو جده فی یدرجل بعینه فهواحــــق به اوکــه دغه سارق دغه غــلا شوی مال په بل چا خرڅ کړی وو نبی کریم ۖ فرمائی فیر جعواالمشتری بثمن علـــــــــی البائع *مشتری دی خپلی پیسی له بائع نه واخلی مثال په طور تانه کتاب چاپټ کړو یاچاواخست غل په لاس ورغــــی خو دوآبه کی په چا خرڅ کړی وو ته دوآبی  ته(یوځای دی په پاکستان کی)لاړی دیو سړی لاس کی دی خپل غلا شوی شی ولید خپل شی تری واخلــــه داستا ملک دی مشتری چه پیسی پی ورکړی هغه دی له بایع نه خپلی پیسـی واخلی ځکه بایع پردی شی خرڅ کــــړی او پردی شی خونه خرڅیږی اوس داحدیث دسَمُرة بن جندب کــــــی راځــــی اذا ضاع – الی فیرجعوا الخ- اوس مونږ وایوهغه حدیث دسَمُرة مطول دی اوحدیث دابی هریرة فی الباب مختصـــردی اوس دامختصرپه هغه مطــول حمل که نو معنی به داشــــی من ادرک مــــاله- مال نه مراد مال مســــروق دی مال مغصوب دی بعینه عندرجلٍ مال نه مبیعه نده مراد دویم دلیل پــــــدی باندی چـــــه دلته مال نه مراد مــــال مسروق مغصـــــوب دی مبیعه نده – من ادرک ماله نه چی مال مسروق مغصوب واخلو نو لفظ نه به معنی حقیقی مـرادشی ماله مال خپل لکه مال دزید- اوکــــــه مال نه مرادمبیعه واخلو من ادرک مالـــــه چه مبیعه ده بعینـــــه دلته به معنی مجازی له ماله نه مرادشی ځکــه مبیعه چی په مشتری خرڅه شوه دااوس دمشتری مال ده که دبائع ده-دَ مشتری ده ځکه دهغه په ملک کی ده اوچـــی ځما مال یادیږی په اعتبار دماتقّدم سره- اوس ماله نه مراد کـــه مال مسروق شی داحقیقت او ماله نه که مراد مبیعه شی دامجاز – اوحمل دلفــظ په معنی حقیقی داولــــی دی له حمل دلفظ په معنــــی مجازی باندی لیکن دی ځواب باندی دومره اعتراض پیداکـــیږی چه لـــــږشاته دابن عُمر طریقه راروان ده دغــــه حدیث دابی هریرة امام مُسلم په اوه سندونو نقل کـــړی – او روایت دابن ابی عمر حدیث ابی هریرة عن النبـــــــــی صلی الله علیه وسلم فی الرجــل الذی یعدم اذاوجد عنده امتاع ولم یُفرقه انه لصاحبه الذی باعه – الذی باعه نه معلوم شــوه چه مراد مبیعه ده دلته په لفظ دبائع تصریح راغلی نو دلته حدیث دابو هریرة کی هـــم به مراد مبیــعه شی من ادرک ماله – چاچی ومونده مبیعه خپله دهغی ځواب داده چه داحدیث دابی هریرة دلــــته امام مُســــلم په اوه سندونو نقل کړی دی امام بخاری په دریو سندونو نقل کړی دامام بخاری په دری واړه سندوکـــی دالذی باعــــه لفظ نشته او دامام مُســـلم په اوه سندونو کی صرف دابن ابی عمر په سند کـی دالفظ دالذی باعه شته باقی شــــپږو سندوکی دالفظ نشته نو معلومه شوه چی راوی نه دی حدیث کی دنبی کریم ۖ الفاظ یادندی- دامام مُسلم یو خصوصیت دادی چه ده ته یو حدیث په څومره سندونو رسیدلـی وی هغه ټول نقل کـوی اوس ډیر روایان یو لفظ نقل بل روای بل لفظ نقل کوی پوی شه چه دی راوی نه دالفظ غیر محفوظ دی اوس دلته شپږ راویان دالفظ ندی نقل کــــــــړی او روایت دابن ابی عمر نقل کړی پوی شه چه دالفظ غیر محفوظ دی اوکه سترګی پټی کــــړو او وُمنوچی  دادنبی کریم ۖ لفـــــظ دی بیا دحدیث دامطلب الذی باعه ای ارادبیعه ددی صورت دادی ځما اراده ده چی داکتاب خـرڅ کړم اوستاهم اراده ده چه وایخلی زه درته ووایم داکتاب یوسه که خوښ دِشوبیا به ئی درخرڅ کړم اوس ناڅاپه ته مفلس شوی اوس کتـاب خو ماخرڅ کړی ندی بلکه اراده می دبیعی کـــــــړی دی اوتاهم شراء ندی اراده دِدَشراء کړی اوس قرض خــــــواهان داکتاب ویشی او حالانکه دادبائع حق دی نو الذی باعَه ای اَلذی اراد البیع – حدیث دابی هریرة عن النبی ۖ فی الرجل الذی یُعدم له اعدام نه دی چه فقیر شی اذاوجد عنده المتاع ولم یُفرقه- او ده له ځان نه جدا کړی نوی یعنی بل ځـــای ئی نه ئی خرڅ کړی – بل حدیث ابی هریرة اذاافلس الرجل فوجدالرجل متاعه بعینه فهواحق به – متاعه کــــــــــــی مســــــروق مغصوب دی حکم امانت په کرائی کور ګاډی داټول پدی حکــــــــم کی داخل دی داقرض خواهان نشی تقسیموی دادمالک حق دی. 

فرهنگ اسلامي

باب فضل انظارالمُعسر والتجاوزفی الاقتضاء مِن الموسِروالمعسر

باب فضل انظارالمُعسر والتجاوزفی الاقتضاء مِن الموسِروالمعسر

باب دی په دمه کول تنګ دست ته اوپه آسانی کول په طلب کول قرضی کی له مالدارنه تنګ دست نه.
لکه دتاپه چاقرض دی هغه تنګ دست دی دستادمه کول غوره دی اول د حدیث دالفاظُ تشــــــریح – اعملت منالخیر شیئــا – خیرنه مراددلته خیر مالی دی  – فتیانی – جمع دفتا نوکر یا غــلام ته وائی – ان ینظروالمعسر – تاسی دمه کوی تنـــګ دستی ته پیسی زرمه تری اخلی ویجوزواعن الموسر تاسی آسانی کوی مالدارته آسانی دامعنی که نوی لوټ نوو ورسره زاړه زاړه تری واخلی اوډیری ورسره نوی لــــږه وی هغه لږه تری واخلـــــــی دریم حدیث باب- ان رجلاً مــــــات فدخل الجنة- یوخودخول جنت ته دی جسم سره قیامت په ورځ کیــــــږی اوهر څه دځنــــــکدن نه وروسته روح پاس عیلین ته ځی هـــر چیرته تلی شی څه پابندی پی نشته نو جسمانی لحاظ سره ســــــــړی جنت ته قیامت کی ځی اوروحانی لحاظ بعدالمـــوت قال فاِمّاذُکر- راوی ته شک دی یا ده ته یادشو وامّاذُکر یامـــلائکو ورته یادکړ وتجّورفی السّکِّة- مابه آسانی کــــــــوله- فـی السکة سکه ویلی کیږی مهرداره اشرفو ته سکه اصلاً وسپنی ته وائی پخوادوسپنو ټاپی وی په هغی باندی به ئـــــی مهرولګولودلته مرادمهرداری اشرفی روپی دی اوفی النقد – نقد سکــــه یو شی دی – آخری حدیث باب ان اباقتا دة طلب غریما له فتوارای عنه ثم وحده الخ دلته حدیث مختــصردی نوروکـــــــتابو مسند احمد کی مطول دی. دابو قتادة رضی الله عنه په مدینه کــــــی په یو ســــړی ئــــــی قرضه وه روزانه به لاړ سړی به دننه پټ شو وړوته به ئی ویل چی ورته ووائی چه نشته- چه نشته واپس به لاړ بل ورځ ابو قتاده صاحب راغی چی ګوری دروازه کی یو وړکی ناست دی هغی نه ئی تپوس وکه چه پلاردی چیرته ده ماشوم وویـل چه دننه ناست دی ډوډی خوری واړه خـــــو دروغ نه وائی ابو قتاده آوازوکه چه سړیه دننه ناست ئــی ډوډی خوری ماته وړوکی ووی چه پټ نشـــــی راوځه هغه راووت وی ماتاله قرض روپی درکړی وی ولــی مانه پټیږی هغه ورته وویل زه پیسی نه لـرم مسکین یم ابـو قتاده ورته وویل ستادی په الله قسم وی چه ته فقیر ئی هغه ووی هو فقیر یم ابو قتاده  په ژړا شو وی مانبی کریم ۖ نه اوریدلی دی من ســّره چاله چه خوشحالوی ان یَنبحه الله چه خلاص کړی ده الله من کرب یوم القیامه – دغمونو دورځی دقیامت کرب جمع دکربه ده اوکربه هغه  غم ته وایی چـــه نفس ونیسی اوپه زړه ډیر سخت شی فلینفس – تنفس تأ خیر ته ویلی کــــــیږی اویضع عنه – اوس ستا دمــه کول  واجب دی قران مجید کی حکم دی اِن کانَ ذوعسرة که ستا مدیون تنګ دسته وو فنظرة الی میسرة بیا به دمه کوی مالداری پوری نوانظار المُعسر دافـرض واجب دی پدی دټولو علماء اتفاق دی چه مدیون دِمفلس وی وهلی یی نشــــــی جیل  کی ئی نشی اچوی کنه بیا ظلم ده ځکه تاباندی دمه فــــرض ده اویضع عنه خـــواسقاط قرض بیا مستحب دی یالږه قرضه ورته معــــــــاف کـــــړی یاټـــوله دامستحب دی علماء فرمائــــی چه فرض اویا درجــی له نفلونه غوره دی {روایاتوکی به راشی} یوطرف ته فرضی لمونـــځ ده بل طرف ته ۷۰ نفلی لمونځونه بیاهم فرض غــــوره دی یوه فرضی روزه ۷۰ نفلی روژیـی نه غوره دی یوه روپی زکاة له ۷۰ نفلی نه غوره دی عوام خیراتونه کـوی خو زکاة نه ورکوی خو ځنی نوافل داســــی دی له فرضونه غوره وی لکه دلته انظارالمُعسر فقیر ته دمه کــــــول فرض دی هغه قرض پردیښودل مستحب دی- دی مستحب کـــــی ٍثواب ډیری اودی فرضوکی کــــم دی دویم تقدیم الســلام بل باندی سلام کوی السلام علیکم دامسنون مستحب دی اوردالســــــلام فرض واجب دی اوس دامستحب سنت چه سلام ده ثواب ډیرده واجب فرض چه ردالسلام ده ثواب کم ده. دریم وضوء قبل دخــــــول الـــــــوقت مستحب دی آذان نه وروسته فرض عین دی ځکه لمــــونځ ورته فرض دی اوس اودس قبل الوقت مستحب بعد الوقت فــــــرض – اوس مستحبو کــی ثواب ډیردی فرضو کی کم دی حدیث کی هم دغه خبره ده ومن الله توفیق.

فرهنگ اسلامي

باب تحریم مطل الغنی وصحة الحوالة واستحباب قبولهااذااحیل علی مَلیّ

باب تحریم مطل الغنی وصحة الحوالة واستحباب قبولهااذااحیل علی مَلیّ

*عن ابی هریرة ان رسول الله صلی الله علیه وسلم قال مَطَلُ الغنی ظلم واذااتبع احدکم علی ملّیٍ فَلیتبع-
 اوس دلته لفظ دمطل راغلی مطل لغت عربی کی په معنی داوږدولوسره هم راځی یعنی مطلتُ الحدید ما اوسپـــــنه اوږده کړه لکه اُوسپنه چه اورګرمه کړی اوبیائی په څټکو ووهی اوږده شی مطل په معنی ددفعی سره هم راځـــــی مطلته ای دفعتُه مطل په معنی دتأخیر سره هم راځی مطـلته ای آخرته دلته حدیث کی له مطل نه مراد تأخیر مایجب اداءه من غیر عذرٍ تاباندی دیوشی اداءواجب دی اوته ئی بدون العذرمتأ خرکوی مثلا دکـاندار نه دی سوداء واخسته هغه وی رمضان میاشت کی به ځما پیسی راکوی رمضان میاشت کی په تا اداء ددغی پیسـی واجب دی اوس تاسره پیسی شته جیب کی پرتی دی اونه ئی ورکوی داسخته ګناه ده ځکه مطـــــل همدی ته وائی تأخیر مایجب ادءُه تأخیر دهغه شی چه اداء ئی په تا حالاً واجب دی اوته ئی ورسته کــوی من غیر عذرٍ – مطل الغنی ظلم کی دمطل اضافت وروسته غنی ته دااضافت المصدرالی الفاعـــــــل دی یا دااضافت المصدر الی المفعول دی اوغنی نه دلته مراد هغه څوک دی چه قادر وی په اداء دحق الغیر دلته غنــــــــی نه صاحب نصاب ندی مراد مثال په طور ستا په مالس ۱۰ روپی قرضه ده ما سره صرف لس روپی دی زه بس- غنی نه مراد هغه څوک دی چه قادروی په ادادحــــــق الغیر پورته بیاکه غنی نفس الامرکی وی اوکه نوی یم ځکه ستالس روپی خو راسره شته ستاحق اداء کوی شم اوس دلتــه مطل کی که اضافت المصدرالی الفاعل دی بیا به دحدیث معنی داشی مطل الغنی وروسته کـــــول دغنی قادر سړی قرض دغیر لره ظلمٌ یو سړی دی غنی قادردی په اداء ددَین الغیر اودی ئی بیانه ورکـوی چی نن به شی صبابه شی دربه کو پیدابه شی داظلم دی یادلته اضافت دمطل مفعول ته دی اصل کی تقدیر دعبارة دادی مطـــــــل المدیون دین الغنی وروسته کول دقرضداری دین له مالدارنه ظلم مطلب دا ستا په یوسړی قرضه دی تاوی ځما قرضه راکـــــړه مدیون وائی چه ته مالدارئی ستا پیسو ته څه ضرورت دی ته خو لوټ پټی کوټ پټی ئی دربه کو انشاءالله – داظلــم دی ځکه که مالدار دی هغه ټیک دی خو په تائی حق دی نو معلومه شوه چه مالدار سړی قرض وروسته کول حرام دی نو چی د یو سړی پتا قرضه ده فقیر مسکین ده صبا راځی زما پیسی راکړه بیګا راځی داخوچی قرضـــــــــه نه ورکوی داخوبطریق اولی ظلم دی به هر حال دحدیث دوه مطلبه شو یومطــلب دا یو مــــــــدیون دی قادردی په اداء دحق الغیر یاددَین الغیراوورکوی ئی نه دی ظــالم دی اودوهمه معنی دحدیث دایو مدیـــــون دی اودی قادر دی پدی چی دبل قرض اداءکړی خو دی دائن مالدارته قرضه نه ورکوی وائی ته خــــومالدارئی پیسی څه کوی داهم ظــــلم دی نو چی دفقــیر دائن قرضه وی او هغه نه ورکــــوی دابیا په طریق اولــــی ظلم دی اوس دی نه بعضــــی علماء دامسئله مستنبط کـــړی ده یو سړی باندی ستا قرضه ده دهغه وس کی شته چه ســتا قرضه درکړی اونه ئی درکوی نبی کریم ۖ ورته ظالم ویلی- اوظالم فاسق فاجــــر وی الالعنت الله علی الظلمین دی وجی نه بعضـی علماء وائی چی دی فاسق مردودالشهادت دی – اوس دیکی علماء کــــلام کړی چه یو څــــوک قادروی په اداء دحـــــــــق الغیراونه ورکـــــــوی ظلم دی ځکه مطل الغنی ظلم اوس یو سړی مدیون دی اوپه اداء ددَین الغیر عاجــــــــــزدی فقـــیر دی څه شی نه لری اوپدی قادردی چه هوټل کی نوکری وکــــړی بازارکـی مزدوری وکړی اوپردی قرضه وګــــــــټی اوورئی کړی اوس دافقیر مسکین نوکری نه کـــــوی پردی قرضه نه ورکوی داظلم دی کنه دی بعضی علماء وائی داظلم دی ځـــــکه قادرعلــــــی الکسب دی مزدوری دِ وکړی اوپوردی اداء کـــړی اوبعضی علماء فرمائــــــی چه داظالم ندی بعضی علماء تطبق کـــــوی چه کوم سړی فقــــــیر مسکین دی لکن قادرعلی الکسب دی اوس به ګورو چه داقرضه دڅه دپاره اخستی کــــه داقرضه ئی دجائز شی دپاره اخستی وه یو مستحب شـــــی دپاره لکه طالب ئی قرضه ئی واخسته کتابونه ئی واخستل یاداسی نور اوس پیســـی نشته لکن قادرعلی الکســــب دی – که ده مزدوری ونکړه او قرض ئی اداءنکړ داګنهگارندی ترڅو چی پیســــــی ئی پیداکړی نوی مالدار شوی نوی اوکه داقرضه ئی ده ناجائز شی دپاره اخستی وه لکه نن صبا چه خلک ودونه کــوی دودونو دپاره ډیر قرضی واخلــی بیا په هغـــــی باندی ډمی ګډوی خیرات کوی ډزی کوی شیخ صاحب مبارک ویلـــــی زمونږ ځای کــی یو سړی وو واده ئی کاوه یو عالم ته راغی چه ما دواده دپاره دری څلور لکـــــــه روپی متعینی کړی اوس څه پی وکـــړم ډمی راولم عالم ته وائی اوکنه یا پدی ډزی وکړم کــــال توس واخلم نور تپوسونه ئی وکړل عالم ورته ویلی ډمی راوله په هغوی خرڅ کړه اونورچی څه نارواګــــانی وی خوچی ډزی ونکړی ځکه که ډمی راولی پیسی به ورکړی په هغــــی پیســی به ډمان بل کاروکړی پیسه به ضائــع نشی او که پاس هواته دی وډزولی داخو دی خیرات وکــړبهرحال اوس یوسړی دی هغه پیسی قرض کړی دمعصیت دپاره اوس داسړی قادرپه مزدوری دی اوګټه نه کـــوی مطل الغنی ظلم کــــی داسړی داخل دی داظالم دی – نورعلماء دی حدیث کی تعمیم کــــړی لکـــــــــه څرنګه یو مــــدیون دی قادرپه حق الغیر دی چه دائن دی اونه ئی ورکوی داظالم دی ددی په حکم کــی هرهغه سړی چه په ده باندی حــق الغیر واجب ئی اودی قادرپه اداءدحق الغیر وی اونه اداء کوی ظــالم دی اوس که حق مالی دی اوکه غیر مالی مثال په طور یو حاکم دی په هغه باندی دقوم رعیت حقوق دی – اودی قادردی چه دخـــــلکو حقوق اداء کړی اونه ئی اداء کــــــوی داظلم دی یو سړی دی په هغه باندی دزوجی حقوق دی نفقه شوه سکنی شوه هغی سره جماع شـــوه دادښځی حقوق دی یو سړی دی په اداء دحقوقو دزوجی باندی اونه ئــــی اداء کوی ظالم دی ددی په حـــکم کی استاذدی دشاګردانو دحقوقو په اداء کولو قادر دی دی قدرت لری چه کــــــــتاب صحی ووائی مطالعه نکوی یاقضائی کوی دشاګرد حق نه اداء کوی لکه نن صبا سکلونوته لاړشی په میاشتو میاشتوماسـټر صاحب نه وی دقوم بچیان ضائع شـی اوکه وی بیا ټوله ورځ ګپی لګوی الا ماشاء الله زمونږ مدرسو کـــــی هم داحال راروان دی خدای دی خیر کـــړی نه مطالعه شته بس منډه وهه ډبل ګیر ولګوی ځه مخکی لــــکه قریش بابا الله دی غریق رحمت کــړی آمین دکال په ابتداء کی به لږلږ سبق وی وی بیابه چی کال آخر شو دری څلورپاڼی به ئی وی په آخره کی شپیــــــته شپیته پاڼی ئــی ویل – بس داحکم عام دی هر صاحب حق چی دبل دحق په اداء کــــولو قادروی اونه ئی اداء کـــوی ظالم دی نن صبا چی په چا حقوق دی نه ئی اداء کوی الا ماشاءمونږه داسی خپل استاذان لیدلی چـــــی ددرس په ټالی کی به هغه چای نه څښل وی داددی کتاب حـــق دی اوزه چی داوخت په چائی ولګوم ما طالب سره ظلــم وکـــــــــړ واذااتبع احدکم کله چی ورپسی کړی سی یو ستا سونه علی ملیٍّ فَلیتُبعَ – باب افعال نه دی اتبع یتبع اتــباع معنــــــی ورپســـــی کــــول اتبعتُ زید اعمراً ورپسی می کـــړ زید عمر لره یعنی ده پسی ځه اوده نه ئی وغــــواړه معنی اتبعت زید طالباً لعمر ملی دادملا یملأُ ملاءَة نه دی ملوءالرجل مالدار شو سړی ملی پشــــان دکریم کله همزء په یابدل شی یاپه یاکی مدغم شی ملِّی تیری جوړشی فلیبع تبع یتبع له سمعَ یسمعُ نه په معنی دغوښتل طلب کــــول اذااُتبع احدکم چه تابع کړی یو ستا سونه چه داین دی علی ملی په مالدار فلیبع ورپسی دی شی مسئله داده ستا په ماقرضه ده ۱۰۰۰ روپـــی ماسره نشته زه وایم دغه حاجی صاحب مالداردی – دی نه ئــــی واخله اذااتبع  احــــدکـم علی ملی فلیتبع داحدیث پـــه باره دحوالی کی دی کتابونو دفقه کی کتاب الحواله مستقل کـــتاب دی په دغه حدیث بناده اوس دلته څومباحث ذهن نشین کړی دحوالی لغوی معنی اصطلاحی معنی حواله کی څوڅیزونه ضروری دی دااول مبحث دی حواله لغت عــربی کی نقل ته ویل کیږی اصطلاح دشریعت کی حواله ویلی کیږی نقل الدَین من ذمة المدیون الی ذمة الطالب لـکه ددی طالب په تا ۱۰۰۰ روپی دی ته مدیون ئی طالب ئی غواړی تا سره نشته داطالب مالداردی اوپه تائی زر روپـی دی اوتاته ئی حواله کړی – اوس دِی دائن ته څه وائی دِی مدیون ته څه وائی او ثالث ته څه وائی اودامال ته څه وائـــی – اوس ته دائن ئی زه مدیوه یم او ۱۰۰۰ روپی په مادَین دی هغه ثالث دی دی مدیون ته مُحیل وائی محیل معنـــــی حواله کونکی دی دائن ته محال یا محتال وائی محال معنی حواله کړی شوی محتال معنی قبلونکی دحوالی هغـــــــه ثالث  ته ویل کیږی محال به یا محتال به حواله کی څلورڅـــــــــــیزونه شـول دائن مدیون ثالث اومال- اوس صحت دحوالی دپاره رضاء ددائن شرط دی کنه لکه ددی طالب په ما ۱۰۰۰ روپــی دی زه به حواله ورکړم دی ووائی زه ئی بل نه نه غواړم ته به ئی راکوی اوس صحت دحوالی دپاره رضــــاء ددائن شرط دی کنه دی کـــــــــــی دعلماءُ اختلاف دی احناف موالک شوافع پدی باندی دی چه رضاء ددائن شرط دی امـــــام احمــــــد بن حنبل داود ظاهری وائی رضاء ددائن شرط ندی پدی شـــــــــرط چه رجل ثالث مالداروی بیا دداین رضاء شرط نده دفریــق ثانی دپاره دلیل داحدیث دباب دی اذااُتبعَ احدکم کله چی حواله کړی شی یو ستا سونه چی دائن دی علی ملّی په مالـــــدار باندی چه ثالث دی فلیتبع ورپسی دِشی امروجوب دپاره دی دائن باندی دی چه ورشی ورپیســی ددی اوس خوښه ده کـــنه ده امروجوبی دی لکه لمونځ په تافرض ده که ستا خوښه وی کنه جمهورو دپاره دلیل روایت دسَمُـــرة بن جندب دی نبی کریم ۖ فرمائی علی الیدمااخذت حتی توءَدی – واجب دی په لاس کوم شی چی اخستـــــــــی دی – ترڅـــــــوئی ورکړی نوی – ماله یو چانه زر۱۰۰۰ روپــــــــی واخستی په مافرض واجب دی چه دده شی به ورکوم – داحدیث دلالت کوی پدی باندی چه مدیون ددَین نه نه فارغیږی تر څوئی خپله نه ئی ورکـــــــــړی معلومه شوه چی دیــن په مدیون واجب دی په ثالث ندی واجب خوښه ئی که بل نه ئی غواړی که نه یی غواړی دویم عقلی دلیل احنــــــافــــو دپاره جمهورودپاره چه دادین ددائن حق دی اوزمم دخلک متفاوت دی ځنی فقیرځنــــی مالداردی فقیر نه څه شی نه وصول کیږی بیا مالدارپه دوه قسم دی ځنی سهل اداء ځنی صعب الاداء اوس دده سړی په تا قرض دی زه وایــــــم داســــــړی مالداردی لده نه ئـــــــی واخله او دی صعب الاداءدی پسی به ګرځی اوهغه ئی نه ورکـــــــوی اوس که چیری حواله صحــــی شی بغیر درضاء ددائن نه دده غریب مال به ضائع شی نورضاء ددائن شرط دی کنه مال بـه ضائع شی دریم عقلــی وجه جمهورودپاره داده که چیری صحت دحوالی دپاره رضاء دداین شرط نشی تسلسل بـــه راشی دده په ما قــرض دی – دی وائی ځماروپی راکړه زه وایم له هغه بل نه ئی واخله بل به ئی بل ته حواله کړی اوبل به ئی بل ته الـــی آخر – ځکه ته وائی فلیتبع وجوب دپاره دی رضاء ددائن شرط نده- اوحدیث باب نه جمهور جواب داکوی چی دلته فلیتبع امراستجاب دپاره دی اذا اُتبع کله چی حواله کړی شی احدکم یو ستا سـونه چـــی دایـن دی علی ملـــــــــــــی په مالدارباندی فلیتبع ورپسی دی شی مستحب ده چه ورپسی ئی شی – دویم مبحث دی کــــی دی چه دحوالی دصحـــــت دپاره رضاء دطالب ضروری ده کنه دده په ماقرض دی مادریم ته حواله کــــړاوس دده رضاء شرط دی کـــــــنه ایمة الثلاثه فرمائی رضاءدطالب شرط نده علماء احناف وائی چی صحت دحــــوالی دپاره رضاءدطالب هم شرط دی ځکه په طالب مال لازمیږی ددین ورکړه لازمیږی لزوم دحق العبد بغیر درضــــــــاء نه راځی څلورمه مســـــــئله داده چه کله مدیون ته یو مالدار سړی حواله کـــــــړی اودغه مالدارصبا فقیر مسکین شی یامړشی یاددی حکــــــــم دادی چه داسړی حوالی نه انکار وکړ. اوس دادائن واپس مدیون نه قرض غوښتـــــی شی کنه ایمة ثلاثه وائی :نه- قرض چی یوځل نقل شو بیا واپس مدیون پسی نه ځی علماء احناف فرمائـــی چی کله ثالث نه وصول دین متعذرشو بیا به له مدیون نه ئــی وغواړی ددی دلیل دا حدیث دباب اذااُتبع احدکم چه دائن دی علـــی ملّی فلیتبع معنـــــــــی فلیتبع دائماً – زمونږ علماء احناف دپاره اول دلیل اثر دحضرت عثمان صاحب بیهقـــــی نقل کړی عثمـــان صاحب نه تپوس وشو چی یو سړی ته دائن ته بل سړی حواله شی اوبل نه حق نه وصولیــــږی بل یا مړشو یامفلس شــــــــو نو څه به کیږی حضرت عثمان صاحب وفرمائل لیس علی مال اِمرءٍ مسلٍم تواً دمسلمان مال ضایع کیږی نه نو چی دویم نه وصولی متعذرشو واپس به دهغه پسی ځی مدیون پسی دی ئی دویــــــــــــم دلیل آمر دحضرت علی صاحب دی تپوس تری وشوچی داین ته دثـــالث نه قرض نه وصول کیږی دی به څه کوی حضرت علی صاحب وفرمایل لایرجُع علی صاحبه دائن به په خــــــــپل مدیون رجــــــوع نه کوی الا ان یموت مُفلساً الا ان یفلس اویمـوت – بیادی واپس مدیون ته رجوع وکـــــــړی دریم دلیل اثر دحسن بصری صاحب لیس علی حق رجلٍ مسلم تواً ان لم یقبض فلیرجع علی الذی احــاله ددی حدیث باب نه ځواب داده چه دلته لفظ ددایما نــشته حدیث مطلب داده چه ملیٍ- ملیٍ چه مالداروی مفهوم مخالف داده چی که چیری مـالدار نه وو واپس مدیون ته راځه اول ته اوخپل شی تری واخله.

فرهنگ اسلامي

باب تحریم بیع فضل الماء الذی یکون بالفلات ویُحتاج الیه لرعی الکلاءوتحریم منع بذله وتحريم بيع ضراب ا

باب تحریم بیع فضل الماء الذی یکون بالفلات ویُحتاج الیه لرعی الکلاءوتحریم منع بذله وتحريم بيع ضراب الفحل

*عن جابر بن عبدالله قال نهی رسول الله صلی الله علیه وسلم عن بیع فضل الماء – ونهی رسول الله صلــی الله علیه وسلم عن بیع ضراب الجمل الخ*
دی احادیثوکی مسئله ده اول داچه اُبو مملوک ګرځی کنه او دَ اُوبه خرڅـــــول جائزدی کنه دعـــــــلاّمه ابن حــــزم مســــــلک دادی چه اوبه مملوک نه ګرځی او اوبه خرڅول جائزندی دائمة اربعه مســــــلک دادی چه اوبه په ملک کی هــــــم داخلیږی یعنی مملوک هم ګرځی اوخرڅول ئی هم جائز دی – علامه ابن حزم دپاره دلیـل داحدیث دباب نهی رسول الله صلی الله علیه وسلم عن بیع فضل الماء دی معنی سره معلـــــومه شوه چه اوبه ملک کی نه داخلیږی اوچی شــــــی مملوک نشی خرڅول ئی ناجائز وی جمهورو دپاره دلیل چی اوبه مملوکی ګرځی روایت دابو هریرة رضی الله عنه دغه مُسلِم کی به راشی نبی کریم علیه السلام فرمائی والله لاَََذودَنَّ رجالاً عن حَوضـــی فما تـــــــُذابُ الغریبة مِنَ الابل عن الحـــــــوض – دقیامت ورځ به شی دهر نبی به حـــــــــوض وی خلک به سخت تږی وی دی حوضونوته به روان وی نبــــی کریم علیه السلام به خپل امت نه علاوه خلک به له حوض نه به منع کـــــــوی چــه رانشی والذی نفسی بیده لازوَنّ رجالاً زه به خلک منع کوم دخپل حوض نه فماتذاب الغربیة من الابل لــــکه دی دُنیا کـی نااشنا اوښان منع کـــوی شــــی عن الحوض – اوس داحدیث دال شو پدی باندی چه کــوم سړی په حــوض کی اوبه جمع کړی دامملــــــوک دی اوپردی اوښان تری منع کوی شی اوکه دامملوک نه وائی بیادی چیرته اوښان منع کـــوی شوی دویم دلیل جمـــــهورو دپاره روایت د عبدالله ابن عباس رضی الله عنهمادِی بخاری مُسلم کــی به درته راشی نبی کریم علیه السلام فرمائی یرحــمُ الله اُمّ اسمعیل لوترکت لزمزمه لکانت عیناً مَعین دابه روانه چیـــنه وه – شـــــــــــاته فاقبلتُ جُرهم قالو اتأذنین ان نزلَ عندکِ- دمکی مکرّمی نه بهر دجُرهُم قبیله پاته کیده ځــکه جحازکــی اُوبه نشته – جُرهُم قبیلی ته پته ولګیده چه مکــــــی مکرمی کی اوبه زرغونی شوی نو دلته راغلل اودامطالبه ئـــی وکړه چی مونږه به دلته خیمی ولګوو اودااوبه به استعمال کړو – ان ننزل عندک قالت نعم خودَاُبو دَملکیت دعوه به نکوی دَ اوبه مالکه به زه یم اوس داحدیث دلالت کــوی پدی چی یو سړی صحراء کـــــی ځانته چینه زرغون کـړله دَ اُبه مالــــــک دی اوبل ورســـــره شریکیدی نشی بغیر دمالک داجازت نه- خوداستعمال حـــــــق لـری. دریم دلیل جمــــــهورو دپاره هغه مشهور حدیث من احیا ارضـــــاً میتتًا فَهِیَ له داشاړی ځمــــــکی دَښتی دچاممــــــلوک ندی داچی مملوک ګــرځی په آبادولو سره بل حدیث کی راځـــی الصید لمن اََخَذَ ښکارچی چاونیوله بس دهغه دی . اوس چی شاړی ځمکی په آبادولو اوصید په نیولوسره مملوک ګرځــی اُوبـه څنګه مملوکی نه ګرځی اُوبه چی کله مخرج شوی بس مملوکی ګــــــرځی دادری دلایل پدی باندی چه اُوبه مملوکی ګرځــــی اوحدیث باب نه ځــــواب دادی چه نهی رسول الله ۖ عن بیع فضل الماء داحدیث په باره داوبه دسمندر کی دی داحدیث دمطلق اوبه باره کـــــی ندی بلکه خاصی اُوبه باره کـی دی چه ماءُ البحار دی او غټ غټ سیندونه دی اودلیل پدی باندی روایت دایاس ابن معـــبددی – دی وایی کان الناس یبعون الماء الفلاة خلکـــو به دفرات دسیند اوبه خـــــرڅول فنهی هم رسول الله صلی الله علیه وسلم عن ذاک – دی نه معلومه شوه چه نهی عن بیع فضــــل الماء په باره داودیة العظام اوبحارکـــــی دی ځــکه دا اوبه مباح په اباحت اصلی سره دی – دَ اوبه متعلق تحقیــق ذهن نــــشین کـړی اوبه ټوټل دری قسمه دی ماء البحار ماءاودیة العظام داپه اتفاق دفقهاءُ دچا مملوک ندی دامباح په اباحت اصـــلی سره دی لکه دلمررڼا- دویم قســــم هغه اوبه چی له فلات یا چینی نه ئی راوړی اوتاسره په لوښی کی وی یاددی حکــم کی موجوده دورکی ماء المُخرج فی الانابیب وتنکات – لکه خلک په ټانکی کی اوبه محفوظی کړی یا پیپ کــــی اوبه محفوظی کړی – دی اوبه متعلـق جمهورپدی متفق دی چه دامملوک دی ددی خرڅول هم جائزدی – ددی نه منعه هم جائزده. اودمنعی دمضطرنه  بیا ناجایزدی سړی له تندی مری اوته اوبه نه ورکوی داناجائز دی حرام ده – داســــی اوبه ته قانوناً منعه کـــــوی شی څه جبرپه تانشته خودیانتاً ښه کار دی رابشی حدیث کـــی یو صحابی نبی کریم ۖ نه پوښتنه وکــړه ماالشــــــــئُ الذی لایحلُ منعه قال الملحُ والماء ددی په معنی سره کنجوسی ده قانوناً ئی منعه کـــوی شی لیکن دیانتاً ئــــــی نشی منعه کوی ځکه دامعمولی شیان دی منعه ئی بُخل ده بهر حال ماء المخرج فی الاوانی مملوک دی بیعه اومنعـــه ئی جائز دی.دریم قسم اوبه ماء الابیار ماءالحیض ماءالعیون اوماءالانهارالصغاردی تا کوهی وویست په هغــــی کـــــی اوبه ووتلی تالاب (حوض )دی جوړکړپه هغه کــــی دباران اوبه جمعه شوی یاځــــان لـــدی یوه چینه زرغونه کـــــــړه کاریزدی وویست دی ته ماء القنات ویلی کیږی دی حکم کی دحکومت واړه واړه نهرونه وی کــوروته تیرکـــــړی وی یادنلو اوبه ددی ټولی اوبه متعلق زمونږدعلماء احناف مسلک دادی چه دااوبه مملوکی دی – اومنعـــــــــه ئـــی داستعمـال شرب نه دابیا ناجائز ده لکه ستا کوهی دی پکـــی اوبه دی ستاله حاجت نه زائــــد دی ســــــتانه یو سړی وغواړی ځان له یاحیوان له نشی منعه کوی اودشرب دپاره خرڅــــــوی هم نشی هــــرڅه سقی المـــزارع دی سقی البساتین دی بیادااوبه خرڅوی شی یاستا دکوهی اوبه یادکاریز چینه دځمـکی دابوکولودپاره ئی خرڅوی شی خوچی مقدارئی معلوم وی په ساعاتو سره لکه کهنـټه (دقیقه)په ۱۰۰ روپی دی مطلب چـــی جهالت دمبیعـــی رانشی اوس دلیل په تفرقه باندی چـــی دادریم قسم اوبه دشرب انسان یا حیوان دپاره نشی منعه کـوی اوسقی المزارع نه ئی منعه کوی شی دلیل پدی روایت دابوهریرة رضی الله عنه نبی کریم ۖ فرمائی لاتبیع الماءولاتمنع الکــــــلاء فیـــوذل المال فیجوع العیال – چی اوبه مه خرڅوی له ګیاه نه څوک مه منع کوی په صحراء کی ځکـــــــه مالونه به مـــړه شی – اوعیال به وګی شی دیکی عام ضررده اوله باغ اوپټیونه منعه کــی څه ضررنشته علامه عینی ذکـــــر کړی دادریم قسم اوبه چی ستا قدر حاجت نه زائد دی دادشُرب نه ځکه نشی منعه کــــولی چه عام ضررده – اوقدرحاجت مــنعه کوی هــــــم شی اوخرڅوی هم شی حدیث پدی دال ده لاتمنع الماء – ددی حکم موجوده دوردحــــکومت نلونه بیالی داخلک له څښاک کالـــی مینځل داسی نورنه نشی منعه کوی اوله سقی المزارع نه ئی منعه کـــــوی شی چه باغونه خلـــــــــــک پی اوبه کړی. اوباقی دااوبه خرڅوی هم شی – زمونږ دفقهاء دغه مسلک دی نهـــــی عن بیع ضراب الجمل –ضراب یو لغت دی له ضرب نه لکه ضَرَبَ الفحل علی انثی ای رَکِبَ علیهاللجماع – دلته مــــرادله ضراب الفحل نه – ورکول په اُجرت ســـــره دَاوښ دی دجماع دپاره لکه دااوښ بوځه خپل اوښه لره خوسل روپـــی اُجرت به راکوی نومراد په اجرت سره مذکـــــر ورکول دمؤنث دپاره اوس داجائز دی کنه ایمة ثلاثه په نزد داناجائــز دی اودانهی تحریمی بولی – امام مالک صاحب په نزد اجرت اخستل پی جائزدی وائــــی دانهی په حدیث کی داکراهت تنزیهی دی اوکراهت تنزیهی خلاف اولی ده. جمهوروائــــــی چه اقران کوی شی حدیث کی تصریح ده خو شریعت اصول دی هل جزاء الاحسان الی الاحسان نیکی چی یوسړی وکړه نیکی ورسره وکړه یو څوروپی ورکـــــړه ځکه دَاوښ هغه ډیر خدمتونه کــړی – قال لایمنع فضــــل الماء لیمنع به لاکلاء لام لام عاقبت دی په دشته کی ستاحوض دی ته چی خلک مال له اوبه منع کــــوی هغه مـال واله به لــدی ځایه لاړشی انجام ئی داچی د خلکو مال تا له ګـیاه نه منع کړ لام لام عاقبت دی انجـام عاقبت ئی داچی تاخلک له ګیاه نه منع کــړاودی نه حدیث کی منعه راغلی ځکه عام ضررده. دی وجی نه علماء فرمائـــــــــی ستا بستان دی اوحوض لــــری اوګردچاپیره شاړی ځمکی دی خلک مال څروی ته ئی باید لدی اوبه منعه نکړی چی ستاحـــاجت نه زائـــدوی نو اوبه نه ئــــی نشی منعه کوی اوله خپل ملک بستان نه ئی منعه کوی شی اوس دیکی فقهاء وائی دوه صورته دی دی یابه څاروی   پریږدی چی دننه راشی اوبه وڅښی یااوبه ورته اوباسه چی ستاله ملک نه ئی بهروڅښـــــــی داتحقیق پدی ځای کی پائی ته ورسید.
   

فرهنگ اسلامي

باب تحریم ثمنِ الکلب وحلوان الکاهن ومهرالبغی والنهی عن بیع السنور

باب تحریم ثمنِ الکلب وحلوان الکاهن ومهرالبغی والنهی عن بیع السنور

داباب دی په تحریم دپیسو دسپی کی اوپه اجرت دکاهن اوپه اجرت د زانیه کی اودبیعی دپشو.
دسپی خرڅول اوپدی سپی پیسی اخستل داجائز دی کنه دیکی مسئله ده دایمة ثلاثه مسلک دادی چه سپی خرڅول په ده باندی پیسی اخستل داحرام دی زمونږ دعلماء احناف مسلک دادی چی که چیری سپی مونږته منتفع به وو نفعـــه تری اخستی شی پدی شان ښکاری وو یادمالونو حفاظت ئی کاوه یادفصلونوحفاظت ئی کاوه یا دکورونو حفاظت ئی کاوه یانن صبا ډیرکاروونه تری اخستــــی شی غل معلومـــــول مینونه معلومول که چیری سپـــــی منتفع به وو دده خرڅــول پده باندی نفعه اخستل جائز دی دایمةالثلاثه دپاره دلیل داحدیث دباب چه رســـــول الله صلی الله علیه وسلم نهـــــی عن ثمــن الکلب نبی کریم ۖ منعه کړی دپیسو اخستل دسپی شاته باب کـــی چه څومره روایات النهی راروان دی پدی اســــتدلال نیسی زمونږ علماء احناف دپاره دلیل چی چه دسپـــی منتفع به خــــرڅـــول جائز دی یو روایت دجابررضی الله عـــنه دی چه نهی رسول الله ۖ عن ثمن الکلب والسنور الاکلب الصید استثنا راغلی چه ښکاری سپی باندی پیسی اخســــتی شی نومونږوایو چی داحدیث په عبارة النص سره ثابت شو چــــی د ښکاری سپــــی خرڅول جائزاونفعه پری روادی اوباقــــی منتفع به سپی په دلالت النص ددی حدیث سره ثابتیږی چه دښکاری سپی خرڅول جائز دی ځکـــه نفعه پری اخستی شی ښکاریوه نفعه ده اوس دادمالونو حفاظت اودفصلونودکـــورونوحفاظت داهــم نفعه دی نودمنتفع به سپی خرڅول جائز شو.دویم دلیل روایت دابو هریرة رضی الله عنه ده ترمذی کــــــی به راشی کتاب البیــوع کــــی نهی عن ثمن الکلب الا کلب الصید دریم دلیل علماء احناف دپاره روایت دابن عباس رضـی الله عنه چی اِنّ رسول الله ۖ رخّص فی ثمن کلب الصید – طریقه داستدلال داشوچه دسپی خــــرڅــول پدی دری احادیـثو سره جائز اوپه عبارة ددی اود نورومنتفـــــع به سپی په دلالت ددی احادیثو سره جائز شوبل دلیل علمـــــاء احنــاف دپاره هغه فیصله دعبدالله بن عمروبن العاص عــن عمروبن شعیب عن ابیه عن جّده انّه قضـــــی بثمن کلــب الصید قتله رجلٌ بأربعین درهماً دوهمه فیصله ئی بکلبٍ ماشیه بکبشٍ- یوکس دیو چادبیزو سپی مړکـــړی وو یوګډ سره ئی فیصله وکـړه – اوس حضرت عبدالله بن عمروبن العاص صاحب قاضی وودښکاری سپــــــی دپاره تاوان څلویشت روپی اوماشیی دحفاظت یوګــــډ وونواوس تاوان په هغه اخستـی یاورکوی شی چه مال متقـــــوم مملـــــوک وی نو معلومه شوه چه سپی مال متقوم دی تاوان پی اخستی شی اودکوم شــــی چی تاوان اخستی شی خرڅوی هم شی بـل دلیل علماء احناف دپاره هغه فیصله دعثمان ابــن عفان دی دحضـرت عثمان صاحب دورکــی یوســړی قیمتی سپی قتل کړی وو قاتل نه حضرت عثمان صاحب نه شل اوښان واخسـتل عن عثمان بن عفان انه اَجرم" تاوان" رجـــــلاً ثمن کلبٍ قتله عشرین بعیرا کلب دلته مطلق راغلی کــه کلب الصید وی یاکــلب ماشیئه اوشل اوښان په جرمانه دقتل دسپی نه معلومه شوه چی متقوم دی اودکــــــوم شی چـــــی تاوان اخستی شـــــی هغه خـــــرڅــــول هـــــم جائزدی دازمونږداحناف دلیل ده بل داسپی مال دی اومال دیته ویلی کیــــږی چی دانسان نه غــــــــیر وی اودانسان فائدی ته پیداوی اوس په سپو فائده ده کارکــــوی دمالــــونو حفاظت دفصلونو حفاظت کوی نو منتفع به شـــــــو اودادشریعت ظابطه ده چی هر منتفع به مال خرڅول جائزدی اوحدیث باب نه ځواب دادی چی نهی عن ثمن الکـلب یانورمتعلــق احادیث دااحادیث منسوخ دی داپه ابتداء داسلام حمل دی په ابتداء داسلام کی دسپو دقتل حکــم شوی وو دغـه زمانه کی دسپوخرڅول هم ممنوع وو ساتل هم ممنــــوع وو وروسته چی دسپواجازت میــــلاوشو خرڅول ئـی هـــم جائز شوداحدیث په ابتداء داسلام محمول دی بیا منسوخ دی یاځواب دادی چی دانهی نهی کراهت تنزیهـــــــــی دپاره دی مطلب دمسلمان شان سره دامناسب ندی چی سپی خرڅوی ومهرالبغی بغی زانی ته ویل کیږی مهر نه مــــــراد دلته اجرت دی اطلاق دمهرپی مجازاً شوی دی پدی دټولو فقهاءُ اتفاق دی چی یو ښځه زنا کوی اودی دپاسه اجـــــــرت اخلی داحرام دی وحلوان الکاهن حلوان هم ویلی کیږی اجرت اوشکرانی ته کاهن ویل کیږی هغه شــــــخص ته چه هغه خبر ورکوی داُمور مستقبل نه لکه مستقبل کی به دی ځوی وشی فلانکی ښځی سره به دی واده کـــیږی یابه نه کیږی دی تجارت کی به ګټه کوی  تاوان به کوی اویو عراف دی هغه هم په حکم دکاهـــــن کــــــی دی عراف هغه شخــص دی چه هغه خبر ورکوی دمستوری موجوده نه یوشی زمانه حالی کــی موجود دی خوپټ دی لکه مسروق یونه غلاوشی بل ته لاړشی ماله غلا معلومه کړه هغه ورته کله کوزی ګرځی ګاټی پکی واچوی کله په نـوک باندی سیاهی ولګوی کله شیشه کی ګوری اوددی په حکم کی له سړی نه شی ورک دی اوښ ورک وی غـــــوا ورکه وی لاړشی یوسـړی ته چی داکوم ځائی کی دی هغه څه چلول وکړی اوداورته معلوم کړی دیته عراف ویلی شــی اوس عراف شو یاکـــاهن چی داکــــاروکړی اواُجرت درنه واخلی یاتاته کـــــوډی ښئی داپه اتفاق دامت حـــــــــــرام دی داعرافین چی وائی چی له تاغلاشویده کوډی شوی نغری کی ښخی دی خپله تاویزونه ولیکی ستنی پکی کــــــیږدی ویښته پکی کیږدی بیا تاته وائی ۲۰۰۰ روپی راکړه په تا تاویز شــوی ده درته راوباسم خلک هـــــــــم ساده ګــــان پوښتنه نکوی چی له کوم ځای نه دی راوویسته شیخ صاحب فرمائی زه به خپله یو تاویزولیکم اوچیرته به ئـی خښ کــړم بیادی عراف راوباســــــــی د۱۰۰۰ په ځای به ۵۰۰۰ زره روپـــــی ورکړم چی صحی وباسی – ټول دروغ وائی خلکونه مالونه اخلی حـــــــرام خوری  هغه دتاویز برکت نوی بلکه دمال کمال وی دصدقی کمال وی دصدقی سره الله تعالا دانسان مرام پوره کوی – مطلب داچه دروغ مه وایه شکرانه ډیره واخـــــله – دا وجه ده چی نن صبا خلک ټول په پریشانی اخته دی چه په ماکـــــوډی شوی دابه چیرته وی دابه چاکــــــړی وی – نوهر څـــــــوک چه دامورمستقبل نه خبر ورکوی یادمستوری حالیهءُنه اواُجرت پی اخلی داپه اتفاق دامت حرام دی وکســــــب الحجام : حجام یوسړی باندی ښکرلګوی بیا په هغه باندی پیسی اخلی داپه اتفاق دعلماء فقهاءُ جائز دی شاته مستــــــــقل باب راوان دی نبی کریم"ص" پخپله ښکر لګولی وو اوپه اجرت صاع کجوری ورکړی وی خـــــودلته حدیث کی کسب الحجـــــام ته چی خبیث ویلی شوی دی داپه معنی دَ دَنی اورَدِی سره چی دایوه ګنده پیشه ده وینه به راکـــاږی خوله به دی په وینو ګنډه کیږی کنه جائز دی خونامنا سب ده. والسنورداهغه غټ پیشو ګانوته ویل کیــــــــږی په پښتوکی نرغوټ ورته وائی – ددی نرغوټ خرڅول په اتفاق دفقهاءُجایز دی ځکه دامال دی منتفع به دی کــــورکی موږکان نیسی داسی نورهرڅه چـی حدیث کی منعه راغلی ده سئلتُ جابر عن ثمن الکلب والسنور فقال زجــرالنبی صلی الله علیه وسلم عن ذالـــک دانهی دکراهت تنزیهی دپاره دی ځکه دمسلمان شان داده ستانه څــــوک پیشو وغواړی تحفه کی ورلره ورکړه اوس ته پیشو خرڅـــــوی ۱۵-۲۰ روپی کیږی دی ګټی ته کینـــــی- کنه خرڅــــول ئی جائزدی.  

فرهنگ اسلامي

باب الامر بقتل اکلاب وبیان نسخه وبیان تحریم اقتنائها الاّلصید اوزرع او ماشیة ونحوذلک

باب الامر بقتل اکلاب وبیان نسخه وبیان تحریم اقتنائها الاّلصید اوزرع او ماشیة ونحوذلک

عن ابن عمر ان رسوالله صــــلی الله علیه وسلم* امر بقتل الکلاب ابتداء داسلام کی نبی کریم ۖ په قتل دکــــلابو حکم کړی ووځکه دغه دورکی دسپو سره انتهائی محبت وو هر کورکی به دنیا سپی وو بهر نه میلمانه راغلل ګـــرځیدی به نشو مدینی کی ځکه ټول سپی به وو ماشومان به ډاریدل بهر ته به نشووتی دی وجــی نه امر په قتل دکــــــــلاب شــوی وو. وروسته جمهورعلماء پدی متفق دی چه داحــــکم فسخ شوی دی اوجمهورپدی هــم متفق دی چه دکلاب العــــــقور یعنی لیونی سپی قتل جائز دی یادی حکم کی دیوسړی سپی موءذی دی خلک خـــــوری مسافر خـــوری مالونه ډاروی دلــته کی مسئله ده چی مالکانو دسپی ته دی وویل شی چی داسپی یامړه کـړی اویائی منعه کړی اوکه چیری دوی بیاهــــم سپی منعه نه کړله اووی نه تاړه دی نه بعد که تامړکــړ تاوان نشته اوکه څوک ئــــی وخـــوړل اویامال ئی تالاکړ ټیک تـاوان تری اخستل شی خو چی یوځل دی ورته ویلی ئی دی نه علاوه کـــــــــه یوسپی چاته ضررنه رسوی نو ددی قـــتل جمهورو علماء په نزد جائز ندی اوداحدیث فســــــخ شوی دی رابشـــــی حدیث کـــی لولاکانت الــــــکلاب اُمّة من الاُمََم لأمــرتُ بِقَتلِها * داهم یو امت دی لـــــکه دنیاکــــی ډیراُمتونه دی انسـان یو امت دی اوښان یو امت دی ددی هر امت وجــــــود دی دنیاکی ضرورت دی لـــــکه دسپو وجــــــود ته ضــــرورت دی ځـــــــکه ډیری فائیدی دی پکی دعـــــدم ضرر په صورت  قتل ئــــی جائز ندی انالنقتل کلب المُرَیّةِ مِن اهل البادیة الخ مــــریه تصغیر دمرءَتٌ مُرَیةٌ ده په اصل کـــــــی مرئة وو مُرئه تصـغیر دمرأةٌ ده هغه مُرئةٌ همـــــــزه دی سره بدل شو-ی-په ی-کــی مدغم شو مُریه شودبانډو ښځــــی به ښارته راتلـــــــی اوسپــــــی به ورسره وو مـــــونږه به سپــــــی ورسره نه پریخوده یتبعُها چه ورپسی به ئی وو.
عن ابن عمر ان رسول الله صلی الله علیه وسلم امر بقتل الکلاب الاکلب صید اوکلب غنمٍ اوماشیةٍ فقیلَ لأبن عمر ان اباهریرة یقول اوکلب زرعٍ فقال ابن عمر ان لابی هر یرة زرعاً بعضــــــــی ملحدین دی ســــره استدلال نیسی چـی حدیث حُجت ندی وایی دا خلکو له ځانه جوړ کړی صحابه به یوشی ته ضرورت وو حدیث کـی به نه وو له ځانه به ئی جوړکړ لکه ابو هریرة دی زمین دارسړی وو دزمینداردسپی متعـــــلق شریعت کــــــی نبی کریم ۖ اجازت نه وو ورکړی ده له ځانه جـــــوړکړی لکه ابن عمر الزام پی لګولی چه ان لابی هریرة زرعاً دده ضــــرورت ووده سپی ځان له ساتلی وو چه فصل پی وساتـــی ده له ځانه داټکی زیاتی کړی داغلط الزام دی دمنکرین حدیث دلته ابن عمر په ابو هریرة باندی رد نه کــــــوی دده دحدیث تضعیف نه کـــــوی بلکه ابن عمر ئــی تَوثِق کوی چی اصل کــــــی ابوهریرة زمین داروو اوڅوک چی څه معامله کــــــوی دهغـــــی احکام ورته یاد وی ابو هریرة صاحب زمینداروو زمــــین داری متعلق دسپی اجازت ورکــــــړلی شوی ده ته یاد وو اومونږزمیندارنه یونولهـــــذا داجمله مونږته نده یادمقصودتوثـــق دی نه چی تضعیف دی وقال علیکم بالاسودالبهیم ذی النقطتین بانه شیطان لازم ونسی په ځان مړه کول دتورسپـی بهیم  تک تور- ذی النقطتین دهغی دټندی دپاسه زیړ زیړټکی وی یا سپین ټکی فانه شیطان دادامعنی نه چی داحقیقتـا شیطان ده دلته تشبه چه شیطان سره ورکړل سوی اِذاء له وجی لکه شیطان موءذی شی دی نفعه ئی نشته دلته هم داتک تور سپی چه زیړ زیړ ټکی ټندی دپاسه وی ددی هم نفـــــــعه کمــــــــه وی له ضررنه – داحکم هـــــــــــم په ابتداء داسلام حــــــــمل دی اوس که توروی که سپین وی هــــــر قسم چی وی ساتلی ئی جائز دی خو چی اذاء نه رسوی اولیونی نه وی.  
عن ابن عمر قال قال رسول الله صلی الله علیه وسلم من اقتنی کلباً چاچی وساتی سپی الاکلب ماشیة بغیر دسپــــــــی څاروو نه اوضاریاً ښکاری ددی په حکم کی هر هغه سپی چه دفصل حفاظت یادکورحفاظت کوی نوکــوم سپی چی دهغه په ساتنه کی فائده وی دفصل یا کور حفاظت وغیره کوی نوکه داساتی ستا په عمــــل صالح کــــی څه کمی نه راځی اوکه یو سپی دی ضرورت ورته نشته بی فائده سپـــی دی داکــــور کی ساتی بیا ستا دعمل صالح اجر چه ده کمیږی نقص من اجره قیراطان شاته بل حدیث به راشی چه کــل یومٍ قیراطاً هلته واحد راغلـی دلته قیراطان راغلی اوس تطبیق بین الروایتین اوقیرات وائی څه ته – قیرات دَ دِینار شلمی حصی ته وائـــی اوپه بعضـــــــی ملکونوکی ددنیارڅلورویشتمه حصه اوس اختلاف دَ روایات چی یوبی فائدی سپی کورکی ساتی دوه قیراطه عمــــــل صالــــح کمیږی بل روایت کی یو قیراط کمیږی نو اختلاف دروایاتو بعضی وائــی دا دَ وجی داختلاف دحال الـکلاب نـه دی کوم سپی چه ډیر مضر وی بیایو قیراط کمیږی بعضی وائی اختلاف دروایاتو له وجی داختلاف دَ بِلاد دی کـــــه په شهــر کی سپی  ساتی هلته څه ضرورت سپی ته نشته دوه قیراطه کمیږی اوکـــه بانډه وی هلته څه ناڅـه ضرورت وی بیا یو قیراط کمیږی بعضی وائی چی دا اختلاف دَ روایاتو له وجی دَاختلاف د ازمینه دی کــــومه زمانه کـــــی امن امان وی ډاکی غلاګانی نه لګی بی ضرورته سپی ساتل دوقیراطه عمل صالح کمیږی اوکه یو زمانه کــی فتنی وی امن امان پورته شی بیا سپی ساتی دومره قصور ندی بیا یو قیراطه کمیږی. اوس چـــــی بی ضرورته سپــــــی کورکی ساتی یوقیراط یادوه قیراط عمل صالح کمیـــــــږی اوس دانقصان دَ اجرولی ده بعضـــی وائی چی دسپی په وجود ســــره کورکی ملائک الرحمت نه داخلیږی نو تاچه ملایک الرحمت باندی پابندی ولــــګوله دی وجی نه ستا اجر کی کمی راځی بعضی وائی چی سبب دادی چه سپی داموذی وی ضیوفوته میلمنو ته ماشومانوته ضرررسوی نو لدغـــــی اذاء الی الغیر له وجی نه ستا په عمل صالـــــح کی کمی راځی اوبعضی وائـــی چه داسپی چـی دی بی ضرورته کورکــــی ساتی نودانسان چه دکوم حیوان یا انسان سره تعلق وی دهغــــی صفات جلب کـوی ځکه انسان انفعالـــی المزاج دی چـی بل ته وګوری دهغه صفتونه جلب کړی نو سپی چه دی دی کی څوعیبونه دی یو داده چی وزګارشی ټولـــــه ورځ غُیَمــــــَیِ کــــوی منډی وهی اوس چی ته ورسره ملګرتیا جـــوړوی ستانه به هم لوبغاړی جوړیږی نن صبا دالوبغاړی(هغه چه دشریعت الهی خیال نه ساتی) عام طـــــور دسپو ملګرتیا کوی دویمه داده چی سپی قاسیِّ القلب دی انتهائی سنګ دل دی په چائــــی رحم نه ورځـــــی مرداره چیرته پرته وی ده ته په بل رحم نه ورځی چه هغه یی هم ورسره وخوری بلکه ټوله ورځ به ورسره جنګ کوی نوته چی دده ملګرتیا کوی تاکی به هم سنګ دلی راځی انګریزان له سپونه پلرونه جوړکـــړی په روی زمین کی له دوی نه سنـګ دل نشته په چا ئی رحم نه ورځی – نویو طرف ته لوبی کوی ستامزاج به لوبی جوړیږی بل طرف ته سنګ دل دی ستانه به هـــم سنګ دل جوړیږی بل طرف ته سپی انتهائی بی حمیته دی ده ته په خپل تربورچیرته هم غیرت نه ورځــــی دی همیشه دخپل تربوردښمن وی – له جلال آباد نه پیښَورته سپی څو گهینټو( ساعتو)کی راغلی وو یوصــــــاحب کشف ورته وویل چه دومره تیز څنګه راغلی سپی ویل دخپل تربورانوله لاسه چی له یوکلی نه بل ته رارسیـــــدم ټول سپی به راپسی شو بل کلی پوری به راپسی وو بل کلی کــــی بیا به نور راپسی شول شوربه ئی جوړکړوهلــــــه هلـــــه تر پیښوره ورسیدم نوسپی دتربوردښمن دی ته چی سپی ساتی ستانه هـــم دتربوردښمن جـوړیږی اوحـال داده چی تربورباندی به رحم کوی بل داده چی سپی انتهای ګــنده خــــوردی نجاسات خوری ته چی ئی ساتی ستانه به هم نجس جوړیږی جراثم به ئی درته نقل کیږی ځکه کورکی لــــــوښی موښی څټی نو لهذا چه څوک بی ضرورته سپی کورکی ساتـی نونقصان دعمل صالح دغی وجی نه راځی . 
فرهنگ اسلامي

باب حَل اَجرة الحَجَامة

باب حَل اَجرة الحَجَامة

سئل انس بن مالک عن کسب الحجام فقال اِحتجم رسول الله صلی الله علیه وسلم حجمه ابو طیبة فامرله بـصاعین من طعام وکلّم اهله فوضعواعنه من خراجه وقال ان افضل ماتداویتم به الحجامه اوهو من امثل دوائکم.
اوس داحدیث دال ده پدی باندی چــی حجامت باندی نائی توب باندی اُجرت اخستل ورکــــــول جائزدی اومخکــــی احادیثوکی تیر شو چی کسب الحجام خبیث دی ددی نه جمهور دری ځوابه وکــــړل ایمة اربعه پدی متـــفق دی چی پدی عمل اجرت اخستل ورکـــول جائز دی اواحادیثود نهی نه دری ځوابه شوی یوداچــــی هغه احادیث منســــــوخ دی داحدیث ئــــی ناسخ دی دویم ځواب دادی چه احادیث النهی کــی نهی دکراهت تنزیهــی دپاره دی چی داعمل یو داسی عمل دی چه خلکو ته سړی سپک ښکاری دریم ځواب داده چی کوم احادیثوکی نهـی راغلی چه اجرت معلوم نه وی اوکه اجرت معلــــــوم بیاټیک ده – وقال ان افضل ماتداویتم به الحجامة – دلته نبی کــــریم حجامت ته افضل ویلی . دلته افضلیت نه افضلیت طبی دی افضلیت شرعی ندی چی تاته اجر میلاوشی.اوداچـی نبـی کریم حجامت ته افضل ویلی دی دادټولو بِلادو دپاره داحکم ندی دادهغه خلکو دپاره چی حجازکی پاته کیږی یادحجاز غوندی ګرمی علاقی کی وی دویم داده چه ځوان وی دبډا ګانودپاره ښه علاج ندی اوس ګرموعلاقوکی چی کوم خلک پاتی کیږی ځوانان وی دهغـــــــوی دپاره داعلاج ښه علاج دی ځکه کوم خلک چه ګرموعلاقوکی پاتی وی ددوی وینه نــــرمه وی ددی نرمی له وجــــــــــی اوګرمی له وجی نه دننه رطوبات بهر ته راکــاږی دی صورت کی داوینه دلاندی نه څرمنی لاندی ته وخیـږی دبد ن ظاهرته وخییږی دلته وینه هم ګـــرمه وی دی وخت کی دجُلدی امراضو خطر وی کیـدی شی ښارښ ولګی کیدی شی دانی راوخیژی نو کله چی ته داښکرولګوی داوینه راوځی وینه کمه شی دجلدی امراضـــو خطر پورته شی ددردونوخطرهم پورته شی باقی چه کوم خلک په یخو علاقوکی پاته کیږی دهغوی وینه ټینــګه وی پاسه دبدن ظاهر ته نه راخیږی اوبیادوینی دنه ختولو په صورت ښکرلــګولوته ضرورت نشته ممـــکن تاوان وکــړی بل داده چه داځوانانودپاره ښه علاج دی ځکه دځوان په خوراک سره وینه دپا دپ پیداکـیږی اوداوینه ځان نه ونه باسی اومخکی ته پیداوارډیریږی نو بدن کی چی وینه ډیره شوه بیادرته بلټ فیشر لګــیږی دفشارمرض اوکله چی یوسړی بډاوی دهغه دپاره ښه علاج ندی ځکه وینه کی کمی وی والقُسط البحری بهترین هغه چی علاج پری وشی هغه کوټ سمندری دی- کــــــُوټ په دوقسمه دی یو سمندری کـــــوټ دی هغه سپینی سپینی زیــړی دی دسمـندرپه کناروکیږی یو بوټی ده.
یوقسم هغه دوچی کوټ دی کوسټ هندی ورته وائی داهم بوټی دی دکشمیر په غرواودهزاری په غرونوکــــــــــــی پیداکیږی توره زیړی ئی اودابوټی انتهای ډیره ګرمه ده. څومره ګرم څیزونه چی الله تعالی پیداکړی هغی کی اطباء وائی دریم نمبر حرارت واله بوټی ده شیخ صاحب فرمایل زمونږه په هزاراتوکی یوه علاقه ده الَیّی ورته وائی هلته یو غردی هلته خلک دغه یوټی ګرمی موسم کی باسی دوی ځان سره یولوئی تال کی اُورواچوی اوپه ســــر بانــدی خلک مُنجَله کیږدی اولمده کپړه کیږدی دپاسه بیاداتال کیږدی اوبیا دابوټی باسی ځکه دی بوټی کـی ماروی- دابوټی ډیرګرم دی اومارانتهائی یخ دی معمولی سردی سره مارمُنجَمدشی نو داماردابوټی خوری دی سره مارکی ګرمایش پیداکیږی – ته چی کله دابوټی کاږی هغه مارپورته الوځی اوسړی ته په سرټک ورکړی خـلک بیا دغه تال داورپه سرکیدی بیا دامارپه اورغورځی اوسوځی داقُسط هندی چی دی له قسط بحری نه ګرم دی – نو نبی کـــــــریم ۖ بهتر علاجونَ یو ښکر لګول اودویم دکوټ استعمالول ښودلی  فلاتعذّبواصبیا نکم بالغز- اصل کی دایوه بیماری ده ګرمی موسم کی ماشومانوباندی راځی عزره ورته ویلی کیږی عزره یودانه ده کله دمرئی لاندی راوخیږی اوکله په څنګ دمرئی کی وخیږی اوکله دننه مرئیکی وخیږی لــــویه دانه وی بیاښځی داسی کـــوی له ګوتی نه کپړه تاوکړی اوپه اِیره ئی ککړه کړی بیا داګوته دماشوم خولی کی ننه باسی هلته دادانه سُلَه ئی تردی چی وینه تری لاړه شی چه کله وینه روانه شوه ماشوم بیاښه شی نبی کریم ۖ فرمائی تاسی ماشومانوته ګوتی مه اچوی تکلـیف مه ورکــــوی داکوټ ورلره ورکوی ده سره به ښه شی داتجربه- کـــــوټ معمولی غوندی ماشوم ته ورکـــــړه هغه دانه خـپله ښه شـــــی لاتعذبواصیبانکم بالغز تاسی تکلیف مه ورکوی ماشومانوته بالغز-(دستونی ددانی د موښلوسره)- لیکن بعضی اطباء داسوال کــــوی چه پیغمبر علیه السلام دعزری بیماری دپاره داکــــوټ عـلاج ښودلی دی اوداعلاج ئی مناسب ندی ښودلــــی دی علاج کی غلط شوی دی ځکه دا دانه چه ماشوم باندی خیږی سختی ګــرمی په موسم کی اودا دانی ته عُزره وائــــــــــی دهزاروی په پښتو جَبَیّ ورته وائی – اوداعُزره اصل کی پنځه ستوری دی آسمان کی داد پشکال وسط کی داخـیږی – اوکله چی داستوری راوخیږی په ماشومانودا بیماری لګیږی- اوس دا دانه سخته ګــــرمی کی راخیږی اوکـــوټ هم انتهای ګرم دی نوته چی داګرم شی په داسی ګرمی کی ورکوی ماشوم به پی تباه بربات کړی – داعلاج نبی کــریم ۖ ښودلی- دهغه ځواب علماء داکــــړی دی اصل کی داعُزره دانه مرئی کی راخیږی ددی دانی ماده څه ده ددی مـــــاده وینه اوبلغم ده انسان بدن کــی څلورڅیزه پیداکیږی بلغم،توده وینه، اوزیړه وینه نوکله چــی دابلغم بدن کــی زیات شـــی دابلغم دوینو سره خـــوریږی اوبلغم ټینګ دی داچی کله مخ ته لاړشی هلته سریش شی ونښلی وینه بیا هلته پنډســـــی دیره شی هغی نه دانه جوړه شی وینه تلی نشی بس پورته راوخیــــــږی اودانه جوړه شی اوس دا دانه حقیقت کی لــــــه دوڅیزونه جوړه وی یو وینه بل بلغم – اوبلغم چــــی ده انتهائـی بارد ده ټینګ ده نوداکوټ چه ماشوم وخوری داګــــرم دی هغه بلغم نرم کــــړی بس ددی بس وینه جاری شی اوبدن کــی خوره شی نو نبی کـــریم ۖ چی داعلاج ښودلی دامناسب دی – دی دانی سره ځــــکه دابلغمواووینونه جـــوړه وی اوبلغم یخ دی اودیخ علاج به ګــــرم سره کــوی شی نونبی کریم علیه السلام ویلی کوټ ورلره ورکـــړی اوشیخ ابوعـلی سینا چه مشهورحکیم اسلام کـی تیر شوی دی ددی تأیدی یی کړی دی چه داعلاج دی دانی سره مناسب دی *عن ابن عباس ان رسول الله ۖ اِحتَجَم واعــطی الحجام اجره واستَعط – استعتاء ویلی کیږی دیته چی سړی سرباندی بوج وی نو چی په ځمکه څملی اوبالښـــــــــت داوږولاندی کړی اوسرله بالښت اخواتیر کړی اوسرځمکی ته ورســوی بیا اوبوسره دوائی ګده کړی یا تیـــــلوسره اوبیا په پوزه کی څـوڅاڅکی دواء واچوی دادوائی لاړه شی دماغو ته ورسیږی بیاپه سړی باندی عطاس ولګی وپُرَ نجیږی دپرنجی سره په لاړه کی څه ګند مواد وی ټول بهر ته راغورځــی اوبیا صفا هوا دماغوته لاړی شی اوبوج ختم شی واستعط یعنی نبی کریم په پزه کی دوائی واچووله.

فرهنگ اسلامي

باب تحریم بیع الخمر

باب تحریم بیع الخمر

*عن ابی سعید الخدری ـقال سمعت رسول الله صلی الله علیه وسلم یخطب بالمدینة قال یا ایها الناس انّ الله تعالــــــی یُعَرّض بالخمر ولعلَّ الله سیُنزِلُ فیها امراً فمن کان عنده منها شئ فلیبعه اولینتفع به قال فما لبثـنا الایسیراً حتــــی قال النبی صلی الله علیه وسلم ان الله تعالی حرم الخمر فمن ادرکته هذه الایة وعنده منها شئ فلا یشرب ولایــــــــــبع قال فاستقبل الناس بماکان عندهم منها فی طریق المدینه فسفکوها- قال استاذالمکرم . قران کـــریم کی چی مخکی آیاتونه راتلل دی ته به اشاره کوله چه داخمر حرام دی شراب حرام دی اول داآیات راغـــــی ومن ثمرات النخیل والاعناب تتخذِوُنه منه سَقرورزقاً حسن یعنی تاسو لدی نه شرابونه جوړوی اودابهترین رزق دی . دانګـــــورواوکجورونه چه اوبه وباسی اوپه اورئی پخه کړی حلواتری جوړه شی دبس ورته وائی اودبس نه تعبیر قـــــران په رزق حسن سره کړی دی اوپه مقابله دسقر نومعلومه شوه چه خمر( شراب) ښه شی ندی اودی نه دبس جوړول ښه شــی دی اوکـوم شی چه ښه نوی هغه باندی پابندی لګول پکاردی دااشاره وه چه خمر حرامیږی بیادویم نمبر آیات راغــی یسئلونک عن الخمروالمیسرقل فیهما اثم کبیر ومنافع للناس څه ګټی شته چاچی جواری وګټی پیسی به واخلی شــــــراب څښل سره څه طبیعت برابر شی خو واثمهما اکثر من نفعهما خوضررپکی ډیر دی له نفعی نه- اودکوم شی چــــــی تاوان ډیروی اونفعه ئی کمه وی نو عقلمند سړی ئی په ځان منعه کوی داهم اشاره چه خمر منع کیږی دریــم نمــــبر آیات راغی لاتقربواالصلاة وانتم سُکری حتی تعلم ماتقولون اوس چی لمونځ اهمّ العبادات دی اوداپه شرابی باندی منــــعه شو اوداسی شی چی داهم العبادات منافی وی منعه ئی پکارده نبی کریم ۖ صحابه کرام راجمع کړل وی الله حُـــرمت ته اشاره کوی چاسره خمروی استعمال ئی کړی خرڅی کړی اوپیسی ئی واخلی اوکه حرام شی بیا مـال په کــــــور پروت ئی نه به ئی خـــــرڅــــوی شی اونه به ئی خـــوړی شـــــی ضایع به شـی نو اسلام چـــی دی ســــر تر سره خیر خواهی ده ددی بعد آیات راغی یاایهاالذی آمنوا انماالخمروالمیسر والا نصاب والازلام رجس من عمل الشیطان فاجتنــــــــــــــــبوه* داآیات چی راغی نبی کریم ۖ اعلان وکړ اوخلکو خمر توی کړ
عن عبدالرحمن بن وعلة السبأیّ من اهل مصر انه سأل عبدالله بن عباس عمایعُصر من العنب .دانګـــــورونه اوبـــه نچوڼ کړی اوبیا ئی کیږدی څه وخت بعد نشه پیداکړی قال ابن عباس ان رجلاً اهدی لر سول الله ۖ راویة خــــــمر – روایة مزادة دامشک ته ویلی کیږی فقال له رسول الله ۖ هل علمت – دادَنبی کریم ۖ یو دوست وو هر کال به ئـــــی یو مشک خمر راوړ په کوم کال باندی چه خمر حرام شو ده یو مشک راوړ نو نبی کریم ۖ تری پوښتنه وکړه تاته پــــته وه چه خمر حرام شوی دی ده وی نه ماته پته نوه بیا چی پته درته نوه داحرام شوی دی ماته دقبلولو اجازت نشته بیا هغه سړی خپل خادم ته ووی چی دا خمر بازارته یوسه هلته ئی خرڅ کړه اوبیا ئی پیســـی  نبی کریم ۖ ته ورکـــــړه خودا خبره ئی ورووکړه نبی کریم ووی ته ده ته څه وائی هغه وی چی ماورته وویل چی بازارکی خرڅ کــــــــړی اوپیسی ئی تاله درکړی نبی کریم ۖ ورته ووی الله تعالی دخمروڅښل اخستل خرڅـــول واړه منعه کـړی اوداپوښتنــه چه نبی صلی الله علیه وآله وسلم کړی هل علمتَ داځکه چه که ده ته پته وای چی داحرام دی بیا یی تحفه کی راوړ نبی کریم به زورلی وو چه حرام شی څنګه تحفه کــی راکوی اوبیا ماته ئی څنګه راکوی خوده چی دلاعلمی اعلان وکه چه ماته پته نوه نبی کـریم وزورا وئــی هم نه اونه څه تحذیر ئی ورکړ دی نه معلومه شوه یو سړی یوګناه وکه پته ورته نوه دی ګنهګارندی سزابه نشی ورکــــوی – داخبره یادساتی مشروبات مُحـــــــــرّمه څلوردی ۱- خمردی خمرعلماء احناف په نزد ویلی کیـــــږی اَنِّیءُ مِن ماء العنب اذاشتدّوغلّ وقــذف بالزبد- انګورودانونه اوبه وباســــی اوداکچه اوبه لوښی کی کیږدی لس دولـس ورځی تیر شی هغه ځگونه غورځوی –نو انیءُ من ماء العنب کـچه اوبه دانګورو – اذاغَلَ چی جوش سی واشتّد – اشتدات معــنــــی مستــــی پــــکی پیداشــــی وقــــذف بالزبد اوځـــــګونه راوغورځوی دیته خمر وائی ددی خمر په اتفاق دایمه اربعه اخستل خـــرڅول څښل ممنوع دی اوکه خرڅ ئی کړل بیعه باطل ده باقی ددی نه علاوه نورمشروبات دی لکه تیله- تیله دیته ویلی کیــــږی دغه دانګورو اوبه وباسه بیائی په اورپخی کړه چه دوحصونه کمی وچی شی بیائی کیده لږی ورځی بعد هغی کی دنشی صفت پیـــــدا شی دیته تیله وائی ددی استعمال هم حـــــرام دی دریم نقیع التمر دی کجوری دانی اوبه کـی واچـــــوه اوسرئی بند کړه څوورځی بعد هغه ځګ راوغورځوی اوسړی بیانشه کوی څلورم هغه نقیع الزبیب دی دا ممیز لوښی کی واچــوه اوسرئی بند کړه دیارلس څوارلس ورځی بعد هغه ځګونه راوغورځوی سړی بیانشه کوی ددغی دری واړو څښـــل حـــرام دی دخرڅولوئی څه حکم دی دامام صاحب په نزد بیعه ئی جائز ده خو سره دکراهت دصا حبینو په نزد بیـــعه ئی باطل ده اوفتوی په قول دامام صاحب مبارک ده باقی ددی علاوه نورمشروبات چی دی لکه دغنمواوربشو سیب کیلی دی نه هم مشروبات جــــوړیږی سړی نشه کــوی دهغی دبیعی څه حکم دی هغه زمــــونږ دعلماء احناف د ټولو په نزد دابیع جائزده خوڅښلی ئی نشــــی لهذا نن صبا یو قســـم مشروب دی کحــــول ورته وائی کحول عامودوایانوکـــــی استعمالیږی داموجوده دورکی چه کوم مصنوعات دی مختلف قسمه غذا ګانی دی اچاردی دغه شـــــان ډیر څیزونه مشروبات داپیپسی وغیره شو دی کی داکحول اچوی ځکه که کحول وانه چَوی دابیا خثـــی کیـږی یعنی خرابیـږی . دکحول داسی مثال دی لکه ګبین غوندی ګبین چه هر شی کی واچوی بیانه اسخی کیږی اوس داکحـول عامو دوایانو کی عامو مصنوعاتوکی استعمالیږی اوچه څښی ئی سړی نشه کوی هم – اوس ددی کحولو دخرڅـول حکـم څه دی ددی متعلق فقهاء لیکی چی دابیعی دکحول په اتفاق دعلماء احنافو جائزدی وجه داده دکحولو چه کـوم تحقیـــق شوی دی چه کومو دانو نه جوړیږی هغه دغنمودانی اربشو جواراوهمدارنګه عـسل اوسیب نه جـــــوړیــــږی انګورپکی له سره نه استعمالیږی نو لهذا له انګورونه عــلاوه چه څومره څــــیزونه دی چه دهغی نه مشروبات جوړیږی دامام صاحب په نزد بیعه ئی جائز ده دکحول بیـــــــعه هم جائز دی ځــــکه داخمر ندی خمرخالص دکچه انګورو اوبو ته وائی – سبحان الله وبحمده .  
فرهنگ اسلامي

باب تحریم بیع الخمر والمیتة والخنزیروالاصنام

باب تحریم بیع الخمر والمیتة والخنزیروالاصنام

*عن جابر بن عبدالله انه سمع رسول الله صلی الله علیه وسلم یقول عام الفتح وهو بمکة ان الله ورسوله حرم بـــــــیع الخمر والمیتةوالخنزیروالاصنام فقیل یارسوالله صلی الله علیه وسلم ارأیتَ شحوم المیتةفانه یطلی بها السُّفُنُ وتدهــــن بها الجلور ویستصبح بها الناس فقال لا فهو حرام ثَّم قال رســـــول الله ۖ عند ذلک قاتل الله الیهود ان الله لما حرم علیهم شحو مها اجملوه ثم باعوه فاکلوا ثمنه=
دخمرمتلق تفصیل تیر شوی المیتة: میته هغه حیوان ته وائی چی له هغه نه خودپه خوده ساه ووځی ذبحه نشــــــــی اونه ئی په غشی وولی داچی ده حرام ده مگر دوه تری مستثنی دی ماهی په خپل مـرگ مړشی یا ملــخ هغه روادی حدیث کی تیر شوی دی اُحِلَت لنا میتتان الحوت والجراد او ددی دونه عـــلاوه هر حیـوان نه چـــی خودپه خوده ساه وُخُت هغه مرارده دده غـــــوښی خرڅــــــول اخستل ممنــــوع دی صـــرف دمر داری دویښتـــونه هـــډوکـــــی نه اودهغی دڅرمنی بعد الدباغت نفعه اخستی شی.
والخنزیر: دخنزیر اخستل خرڅول دده په هر عضوه نفعــه حرامه ده صرف دده ویښته چی دی نفعه بضــــــرورتٍ جائز ده له پخوا دورکی موچی به څپلی ګنډلی نودخنزیر ویښته به ئی پکی استعمالول ځکه داډیر مـــــــــضبوط وی اوموجوده دورکی علماء فرمائی چی چونکه مضبوط مضبوط تارونه پلاستیکی وغیره راوتی دی دخنزیـر ویښتوته ضرورت خاص ګنډون دپاره نشته نو لهذا پکارده چه دخنزیرپه ویښته استفاده ونشی اوکه چیــــری چَرته ضرورت وو ددغی ویښتو اخستل خرڅول دګنډون دپاره جائز دی یانن صباخلک دخنزیر ویښته اخلی خرڅــــوی فرشونوکی ئی استعمالوی علماء فرمائی دیته هم ضرورت نشته که متبادل روغ ویښته میـــلاویږی نو دخنزیر داعضاء نه نفعه بلا ضـــــرورته جائز ندی که ضرورت وی دلــــــوږی دهـــلاکت په صــــورت دخنزیرغــــــوښه هم خوړی شی.
والاصنام: اصنام په معنی اوثان دوثن اودصنم منځ کی بعضـــو فرق داکړی چی وثن ویلی کیږی هغه شی ته چـــی هغه صورت هم ولری جوسه هم ولری اوصنم چی دی عام دی صنـــــــم هغی ته هم وائـی چه جوسه صورت لری اوتنها صورت ولری لکه په کاغذونوکی تصویرونه جُوسه نلری امّا صـــــورت ئــی غوږونه پوزی پــکی ښکاری نودوثن اوصنم ددواړوخرڅول حرام دی هلته کی چــی مقصودصورت وی که صــــورت مقصـود نه وو مات مات دکړو بیائی ټوټی خرڅوی شی ځکه دابیامال دی. فقیل یارسول الله ارأیت شحوم المیتة دمرداری صـــرف هډوکـی ویښته څرمن دی نه نفعه اخستی شی ددی له وازده غوښه نفعه حرامه ده صحابه تپوس وکـــــه ارأیت شحــوم المیتَة شحوم دشـــــحم جمع ده وازدی ته وائی – چی دا وازده ویلی کــو اوتیل تری وباسو چه هغه ته وَدَک ویلی کیــــږی پښتوکی ورته تــــیل وائی - اودغه تیــــــل باندی بیا کشتـــــی غوړیږی بیا سمنــدرکــــــی نه خرابیــــږی دغه شان نوروشیــانودپاره استعمالووو کورونوکــی څراغان پی بلوو ددی څه حــــکم دی فانه یطلـــی بهاالسُفن پدی تیل سره کشتـــی غـــــوړوی شی وتُدَّهَن بهاالجلود ویستصبح بها الناس خلک څراغونه پی بلوی فقال نبی کــــــــریم ۖ لاهو – هــــو ضَمِیر انتفاع ته راجع ده انتفاع په وازده پدی دری واړو طریقو حرام ده – دیهودو په باره کی ان الله لما حَرَمَ علیهم شحومها اجملوه- کله چی الله تعالی په یهودو باندی دمرداری وازده حرامــه کــــړه اجملوه دوی به داوازده په اورکی ویلی کړه تیل به ئــــی تری وویستل بیا ئی خرڅول بیا به وی چه په مونږباندی دشحم خــــرڅــول منعه دی داخوشحم ندی داخـــووَدَک دی تیل دی نو دا دوی یو حیله جوړه کـړی وه نو داحیله داسی حیله وه چی سره محضی تغیر اسمی راغلی وو دا دَ وازدی تیل هغه وازده وه خونوم بدل شو مخکی ورته شحم ویل کیـــــده اوس ورته وَدَک وائی نو په تغیر داسم سره دشی حکم نه بدلیږی خمردی ته ورته بل نوم کیــــده حــــکم نه بدلیږی هرنوم چی کـیدی حرام ده. یهودوچی داحیله جــوړوله ددی دپاره دامحضی یو تغیر اسمی وو نورحقیقت هماغه وازده وه هر څه حیله جائزده کنه خپل مقام کــی به درته راشی حیله کول لپاره دځان رسول حلالوته اوله حرامونه ځان بچ کول داجائز ده اوهمدارنګه حیله لپاره ددفــعـــی دمضرت ځان ضرر دفع اوبل نه ضرردفـع کوی داهم جائز ده قران مجید کی دی متعلق آیات دی وخــــذ بیدک دبساً فضرب به والاتحنث جاروراوخله اوبی بی پی ووهه چی سل لښـــی پکی وی نو ستا به قسم هم پوره شی اوهغه خوږ هم نشی نوځان ئی هم له ضررنه بچ کـــړځکه کـــه ئی نه وای وهلی کفاره پی راته که هغه یی وهلی وائی ظلم ووځکـــه دهغی نه څه ګناه نوه شوی ځان هم ضررنه بچ کړ او بی بی هم له ضرر نه بچ کړ اوهر څه هغه حیله چه هغی کی ابطال دحکم شرعی راځی یا مقصود ضرر رسول وی غیــــر ته داحــیله ممنـــــوع ده نارواده خپل مقام کـــــی به ئـــی تفصـیل راشــــی.
*عن ابن عباس قال بلغ عُمر سَمرَة باع خمراً فقال قاتل الله سَمرة الم یعلم ان رسول الله صلی الله علیه وسلم قال لعـن الله الیهود حرمت علیهم الشحوم فجملوها فباعوها*
سمرة رضی الله عنه باع خمرا سوال پیداکیږی چه داخــــوصحابی وو ده خمر څنــــګه خرڅ کړو دخمرخرڅـــــول اواخســتل خو حرام دی دی دپاره علماء چند وجـــوه ذکر کړی بعضی وائی چه اصل کی حضرت سمُرة خمر داهل کتــــــــابونه جـــــزیه کــــی واخسته اوبیائــــی دغه خمر په هغوی باندی واپس خــرڅ کــــــړ دده داخیــــال ووچی دخمروخرڅول په مسلمان باندی حرام دی اوکه په کافریئ  خرڅ کړی جائزدی اصـــــل داخمر ئی اخستـــی وواهل کتابونه بیادهغی نه ســــرکه جوړه کړی وه بیائی سرکه خرڅه کړی وه اودخمرونه سرکه جوړول اوسرکه خرڅول داجائزدی که ناجــــائز دی کتاب الاشربه کی به تفصیل راشی احنـــاف په نزد داجائزدی دبعضـــــــی علماء په نزد داناجائــــز دی اوحـضرت عمرصاحب چی په سمرة انـــــکارکــړی وو نودحضرت عمر صاحب په نزد کیدی شی دخمرونه سرکه جوړول اوســــرکه خرڅول داممنوع دی.

فرهنگ اسلامي

باب الـــــــرِّبا

باب الـــــــرِّبادرباء لغوی معنی اصطلاحی معنی اودربا اقسام ربا لغت عــربی کی زیادت ته ویلی کیږی رَبَ الشی په معنی دزادَ دقران حکیم اودا احادیثوکی درباء لفظ پنځو معانیو سره راغلی اوله معنی درباء اخــذُ الـزیادَة علی القرض سړی له قرض روپی ورکړی بیاتری زیاتی واخلی ۱۰۰۰ روپی ورکـــړی کال بعد ۱۲۰۰ سوه روپی تری واخلی رباء دی معنی سره قران حکیم کی چی کوم آیاتونه دحرمت ذکــر شوی دی هلته رباء نه دغه معـــــنی مراد ده احل الله البیع وحرّم الرّبا – یا ایهاالذین آمنو وذروامابَقِیَ من الرّبا اِن کنتم مؤمینین – دی ربا ته ربانسیئه وائـی دی ته رباء الفضل وائی چاته قرض ورکړی اودپاسه پی زیاتی مقدر کــــــــړی داربا په اتفاق دامت حرام دی دویمه معـــــنی دربا اخذ الزیادفی مبادلة المالِ بمالٍ ویکونانِ متحدی الجنس والقدر دوه مالونه یوبل سره بدلوی خودادواړه متحدالــــجنس دی غنم په غنم بولوی جوار په جوار اوربشی په اوربشی دادواړه مالونه متحدالجنس دی او ورسره ورسره متــــــحد په قدرکی هم دی قدردی ته وائی چه مکیل موزون وی یعنی دادواړه مکیلی متحدالجنس وی لکه غنم په غنمو بدلـــوی دواړه مکیلی دی متحد الجنس دی یاموزونی متحدالجنس وی سره زرپه سروبدلوی موزونی متحد الجـنس دی چینی په چینی مالوچ په مالوچ داټول موزونی متحدالجنس دی اوس که وائی چه یو صاع غنم درکوم دوه صـــــــــــاعه به راکوی یوه کیلو چینی درکوم دوکیلوبه راکوی وغیره دیته ربا الفضل وائی شاته باب کی چـــــی څومـــــره احادیث راغلی دی هغه په باره ددی حُرمت درباء الفضل کی ده رباء النسیئه په قرانکریم حرام رباء الـفضل په حدیث حرام دی رباء النسیئه ته رباء القران هم وائی اورباء الفضل ته رباء الحدیث هم وائی.دریم معنی درباء هغه داده یو سړی تحفه ډالی ورکړی پدی نیت باندی چی موهوب له نه ماته عوض زیات میـــــلاوشی یو سړی حج نه راشی ته ورله چرګه ورکړی اونیت دداوی چی ماله به جائی نماز راکړی جائ نماز د۴۰۰ روپوده اوچـــــــــرک د۸۰ روپو دیته رباالهبه ویلی کیږی قران حکیم دی آیت کــــــــی *وماآتیتم من رِباً لیربُوافی اموالِ الناس فلایربوا عندالله*هغه تحفه اوډالی چی ته ورکوی چه چرګه به یو سمه جای نمازبه راوړم نوفلایربواعندالله رباء په دغی معنی سره مجـازاً دی داحرام نده جائزده رابشی حدیث کی نبی کریم ۖ ته یوسړی اوښه راوسته نبی کریم ۖ ورلره شپږاوښان ورکــړه سړی بیاهم خفه وو وی چی مادانیت کړی وو چی یوه اوښه به بوځم شل اوښان به راکړی نبی کـــریم ۖ ممبر ته وُخُت چی زړه می غواړی دچا تحفه قبوله نکړم یوه اوښه ئی راوستی ده شپږ می ورکـــــړی بیا هم خفه ده دا ربا جائز ده خو خلاف اولی ده څلورمه معنی دربا هغه داده هره معامله چی مالی وی خوغیر مشروع وی لکه قران حکیم کــــــــی راځی واخذهم الرّبا...........مفسرین دلته درباء نه دامعنی اخستی ده چه ځنی خلکو به ناجائزی معاملی کولــــــی په مال کی نو دلته ربا دناجائزی طریقی سره ښودلی شوی پنځمه معنی دربا هغه داچی هرناجائزعمل خوچی بل باندی ظلم زیاتی وی حدیث کی به راشی انّ مِن اَربَ الرّبا  لوی نه لوی ظلم لوی نه لوی زیاتی اِستطالة الرجل         بهر حال ربا په قران کی په دغو پنځو معانیوسره راغلی اوله معنی اخذ الزیادة علی القرض دیته ربا نسیئه وائـــی قران سره حرام ده دویم اخذ الزیادة بمادلة المالٍ بمالٍ یکونانِ مُتحِدِّی الجنس والقدر دیته ربا الفضل وائی دربا اطلاق پدی دواړو معانیو حقیقتاً دی اوباقی دری نوری معانی دربا چی په تحفه باندی زیاتی اخستل نیت چی دزیادت ولـــری یا هره معامله ئی غیر مشروع یا هر عمل غیر مشروع چی پکی زیاتــــی وی دی باندی  دربا اطلاق مجازاً دی اوس دربا الفضل متعلق بحث اوتحقیق شاته باب کـــــــی راروان دی اوس ربا النسیئه متعلق خبری دی ربا النسیئه څه ته ویلی کیږی اوموجوده دورکی چه کوم بینکونوکی پیســی داخلیږی داربا النسیه کی داخل دی کنه. دربا النسیئه معنی داده القرض المشروط فیه الاجل وزیادة مالٍ علی المستقرِض چاته قرض روپــــی وراووقت ورته شرط کړی چه دا یولک روپی می درکړی پدی شرط چی کال بعد به ئی راکــــړی اوشل زره به زیاتی راکــــړی – اوکــــه چا پیسی درکړی څه زیاتی درباندی ونکړی اوتا زیاتی ورکړی داسود نده لکه تاسره یو سړی احســـان وکـــړ یو لک روپی ئی درکړی چی کله کال راغی یو څه ته زیاتـــی ورکړه داسود ندی هل جزاء الاحسان الی الاحسان تاسره یوکــــس احسان وکړته هم ورسره احسان وکـــړه اوسود هله جوړیږی چی شرط ولـګوی – دیته ربا النسیئه وائی دنیا ته چی څومره دینونه راغلی واړو کی حرام دی قران کـریم کی حـــــرام شوی تورات انجیل کـــــی حــــرام شوی ده اوس داموجوده دورکی چه کوم بینکونوکی سود کیږی یولک سړی له ورکړی چه کال بعد به یولک- او لس فیصده زیـاد به راکـــــوی داسود دی کنه اوس یو طائفه دی دورکی پیدا شوی ده چی هغی ته متجدیدین ویلی کــــیږی دوی وائی چی داسود ندی اونه داحرام دی بلکــــه مباح دی دیکی څوطائفی دی یوه طائفه  دا وائی چه اسلام کــــــوم سود منع کړی دی حرام کړی دی هغه داده چه څومره قــــرض ورکړی هغو مره فائده پی دپاسه مقررکـــــړی یادوه چنده په قرض باندی یادری چنده مثلاً یوسړی ته کال دپاره یولک روپی ورکړی  چه کال کــی به دولکه یادری لکه راکوی – قران کریم داصورت حرام کړی دی او موجوده دورکی چی بینکونوکی کوم سود کیږی یانوری مالیاتی اداروکی کوم  سود کیږی داپه رأس المال  باندی کمه فائده اخلی یولک واخله کال بعد یولکـــــو شل راکـــړه – داشل له رأس المال نه کم دی داسود موجوده دورکی جائز دی ځکه دافائده چی کــــــوم کیښودی شـــــی دادرأس المال نه کمه وی اوقران کریم چی کومه حرامه کـړی ده اونبی کریم ۖ داهغه ده چی په رأس المــال باندی په چندونو چنــدنوزیات وی دوی دلیل دی آیات سره نیسی یاایهاالذین آمنوا لاتکلواالرّبا اضغافاً مضاعفة – تاســــی سود مه خــــوری اضعافا په چندونو مضاعفة په چندونو نو آیات نه معلومه شوه چی سود هغه حـرام دی چی رأس الـمال نه یوپه دوه یو په دری زیات وی اوکه فائده رأس المال نه کم وی بیا حلال ده – دادیوی طائفــــی متجددینو دلیل دی چی موجـــوده دورکی داسود حلال دی ځکه فائده رأس المال نه کــــم دی ددوی دلیل نه جواب مونږه وایو چی  په رأس المال باندی دپاسه که زیاتی کم کیږدی که زیات کیږدی به هر تقدیر حرام ده یولک روپی قرض ورکــــړی دپاسه یوه روپــــــی شرط کــــیږدی یا زیات هرڅومره چی وی حرام ده دلیل پدی باندی یو قران ده احّل الله البیع و حرّم الرّبا الله زیاتی حرام کړی دی زیاتی مطلق ذکر شوی دی درأس المال نه کم وی که زیات وی اوکه مساوی وی خوزیاتی حرام دی دویم دلیل یاایها الذین امنوا اتقــوالله وذروامابَقِیَ من الربوا دلته الله تعالی امر کړی په پریښود لو د زیاتی سره چی مدیون ته ئی پریږده اوزیاتی مطلق ذکـــــر ده لږوی که ډیر وی.دریم دلیل قرانکریم کی فرمائی وان تبتم که چیری سودنه توبه اوباسی نو توبه ئی څه ده فلکم رؤس اموالکــــم خپل رأس المال واخلی شیخ صاحب فرمائی زمونږ یو ملګری وو سود ئی کاوه ماورته ووی چی داسود ګناه ده حـــــدیث کی راځی درهم ربا یأکلواه الرّجل وهو یعلم اشد من ستة وثلاثین  ... یو سړی دسود یوه روپی وخوری اوورته علم وی چــی دادسود ده اوسود حرام ده دادشپږدیرش زناؤنه هم زیاته ګناه ده هغه راته وی چه ټیک ده زه سود کوم مولانا صـــاحب حج ته به لاړشم توبه به اُباسم معاف به شی ماورته ووی چی داسی نده چی سود کوه بیا توبه اُباسه معاف به شی دهری ګناه دپاره ځان ځانته توبه وی لمـــــونځ دی ترک کړو دلمونځ توبه داده چی قضاء راوړی روژه دی ماته کړه توبه ئـی داده چی قضاء راوړی اوکه دلمونځ قضاء نه راوړی اووائی ځما توبه ده نه معاف کیږی نو قرانکریم کی ان تبتم که سود نه توبه اباســـــــی فلکم رؤس اموالکم لاتظلمون زیاتی به په مدیون مه کوی ولاتُظلمون مدیون به هم تاسره ظلم نه کوی چی تاته روپی نه درکوی ته به هم ظلم نه کوی هغه به ظلم نه کوی – اوس راشه فلکم رؤس اموالکم اوس درأس المال دپاسه که معمولی شی زیاتی وی قرانکریم ورته ظلم ویلی دا دری دلیلونه شوپدی چی په رأس المال باندی دپاسه زیاتی ولګــــی لږوی که ډیر وی داسود دی او حرام دی حدیث کـــی راځی دحضرت علی صاحب روائت دی کُلُّ قرضٍ جـرَّ نفعاً فهو رِبًّا تا چاته قرض ورکړو او په دغه قرض باندی تانفعه کش کــړله داحرام دی دلته هر نفعی ته ئی سود ویلی که قلیل وی که کثیر وی څه تَقَیُد خونشته دی وروسته بلا احادیث به درته راشی اودغه آیات نه چــــــی متجددین اســتدلال نسی لاتکلواالربوا اضغافاً مضاعقه دهغی نه جــــــــــواب دادی چی داقید احترازی ندی داقید واقعی دی مطلب دادی چی دجاهلیت دورکی دغه سود رائج وو یو سړی به بل ته یو لک روپی ورکــړی اودپاسه به شل زره یئ کیښود کال به راغی مدیون سره به پیسی نوی بیائی دایولک شل زره بل کال ته پریښود دیرش زره نوری به ئی وردپاسه کړ چی یولک پنځوس شی بل کال بیا به ورسره پنځوس به ئی پی دپاسه کړ دوه لکه به شو بل کـال ته دری لکه شو دغسی به خبره لاړه لاړه اضغافاً مضاعفه به تری جوړ شو بیا به چی پیسی نه میــــــلاویدی بیا به دمدیون په ټولی ځمکی قبضه ولګول بچی به ئی تری غلامان کړی اوښځی به ئی تری راوستی هر څه به ئی ورلره چورکـــړو نو داقید – قید احترازی ندی چی  لږ سود وی معاف دی خوچی زیات نوی داقید واقعی دی چی واقعه کی وجه څه ده لاتأ کلوا اضغافاً مضاعفة داهغه خاص صورت چی رائـــــج وو په هغی پابندی وه نورقید احترازی ندی ددی داسی مثال دی لکه لاتقتلوا اولادکم خَشیة اِملاق بچی دخوف فقر له وجی نه مه مړه کــــــوی اوس داقید څه احترازی ندی یعنی که دلوږی دوجی نوی بیاله بل وجی نه ئی قتلوی شی یارنګونه ښه نوو یا ښه وو خوند ئی نه درکــــاوه نو وژنی ئی نه داقید قیدِ واقعی دی چی کله عربو به بچی مړه کول دخوف دفقر له وجی داقید واقعی دی یاداقید لپاره دنهایت چه په قرض دپاسه زیاتی (لږوی که ډیر ) حـــــــرام ده نوچی اضغافا مضاعفة وی داخو بیا ډیر زیاتی ده نو لهذا موجوده دورکی چه کوم بینکونوکی پیسی دی لږ دپاسه اخلی یاډیر واړه حـــــرام دی قرآنکریم پدی دال ده که رأس المال نه زیاتی لږوی که ډیر حرام ده یودویم طایفه په متجددینو کی داده دوی دیُورپ(اروپا) نه متــــأثرشــــوی دوی وائـــی دَین( قرض) دوقسمه دی یودَین الاستهلاک یودین الاستثمال – دین الاستهلاک دیته وائی یو سړی محتاج دی  مالدار یابینک ته لاړشی چی پیسی راکړه بچی وږی دی یامړی ته کفن اخلم دادین الاستهلاک دی ځکه ته ګــټه نکوی یاپه مړی لګوی یائی په مریض لګوی یادکورپه خرچه دیته دین الاستهلاک وائی دویم دَین الاستثمـــال دادی چه تجارت دپاره واخلی یادکان جوړوی- خوری یی نه لکه یو مالدار سړی بینک ته لاړ شــی چی ماله یولک روپی راکړه چی زه تجارت کوم خورئی نه بلکه ګټه پی کوی نو دادویم طائفه وائی چه قرآنکریم کی یااحادیثوکــــــی په قرض باندی چی دپاسه زیاتی منعه شویده داپه دین الاستهلاک منعه شوی یوسړی قرض له مالداریابینک نه اخلـــــــــی دیووقتی حاجت ددفعی دپاره دی دپاسه شریعت زیاتی منعه کړی ځکه هغه ته مـړی پروت دی یا وږی بچیان- دی ته پیســی ورکړه اوزیاتی ونکړی ځکه که خیراتی نشی ورکــــولی سود خــو ورباندی مه کـــــوه دویم دَین الاستثمال یوسړی تجارت ګټی دپاره یی اخلی داموجوده بینګونوکی چی کوم سود کیږی اوسود حکومت اخلــی داپه دین الاستثمال دی خلکو ته مال ورکوی تجارت دپاره کارخانو لګولودپاره پدی دپاسه زیاتی سودرواده نوتجارچی په لکوکی څلویشت وګټی که تاشل تری واخست څه ظلم دی. اوس دلیل حاصل دادی چه دادین الاستهلاک نبی کریم ۖ دورکـــــی موجود وواوخلکو چی سود اخسته په دین الاستهلاک ئی اخسته باقی پاتی دین الاستثمال شو دادنبی کـــریم ۖ دورکی له سره موجودنه وو دااوس یورپ ترَقی وکړله بینکونه پکی جــــوړشول اودا دَین الاستثمال پکی ووته دادین نبــــی کـریم ۖ دورکی نه وو اوهر هغه شی چه نبی کریم ۖ دورکی نه ئی هغه به حرام نه وی نو د دُوی دلیل داشوچــی دیـن په دوه قسمه دی یو دین الاستهلاک بل دین الاستثمال په زمانه دنزول قرآنکریم کی چه کوم قرضونه خلکو ورکـــــول هغه دین الاستهلاک وو دهغی دپاسه شریعت سود حرام کړځکه ظلم وو دادین الاستثمال نبی کریم دورکی له ســــــره نه وو دااوس موجود شو لهذا دی دپاسه زیاتی حرام نشو – کوم شی چی نبی کریم ۖ دورکی موجودنه ئی هغه به حــرام ددوی دلیل نه جــــواب دادی دا دویمه مقدمه چی کوم شی دنبی کریم ۖ دورکی نئی هغه حـــرام هـم نه ئی جــواب په قرآنکریم کی چی په حُرمت دیوشی فیصله کیږی په صورت نه بلکه په حقیقت باندی فیصله کیږی دمثال په طــــور قرانکریم کی خمر په حقیقت حرام شویدی اوس پورته داخمر په هر صورت چی وی نبی کریم دورکی یوخـــــاص صورت ووچی له انګورنه جوړیده اوس نن صبا په لیباټو کی جوړیږی نواوس ته وائی داخمر ندی ځکه نبی کریم ۖ دورکی موجود نوو اوکوم شی چه نبی کریم ۖ دورکی موجودنه ئی هغه به حـــــرام هـــــم نوی نو لهـــــذا داخمـــــر حــــــلال دی نومونږوایو چی شریعت دقرض دپاسه زیاتی حرام کړی دی پورته دازیاتی په هر قسم چی وی پورته که دیـــــــــن الاستثمال وی یادین الاستهلاک وی – بل ته دا وائی دین الاستثمال نبی کریم ۖ دورکی نه وو نه ئـی منم بلکـــــه وو بنو عمر یوه قبیله وه هغوی بنو مغیره ته په لکونو روپی ورکړی په سود باندی هغوی تجــــارتونه کول داسلام دنــــــزول سره ختم شول بخاری شریف برکة المغازی کــــی به راشی دعبدالله بن زبیر واقـــــعه دده پــلار زبیربن العوام جنګ جمل کی  ویل چی ځما نن یقین دی چی زه مړکیږم په ما دی قرضی دهغی قرضــی بندو بست وکړو عبدالله بن زبیــر وائی چه ماحساب وکړدویشت لکه روپی قرضی وی اوس دا دوه ویشت لکه روپی چه زبیر بن العوام اخستــــی وی دمصرف شخصی دپاره نه بلکه دادَین دَین الاستثمال وو ګټی دپاره ئی اخستی وو دغه شان حضرت عمر صـاحب دورکی یو کس ۴۰۰۰ زره روپی بیت المال نه واخست ځان ته دوکان پی واخست دغه شان دحضـــــرت عثمان نه مقداد بن الاسود ۷۰۰۰ زره روپی واخستی ځان له دوکان پی جوړکړ.نولهذا دین الاستهلاک دین الاستثــــما دواړه نبی کریم ۖ دورکی موجود وو اوپدی دواړو باندی دپاسه زیاتی حـــرام ده . اوس کـــه ته وائی داظلم  ندی چی یو لــــک چاته ورکړی اوکال بعد شل دپاسه پی اخلی که هغه سړی تاوان وکـــــــړاوته لاشل دپاسه تری اخلی داظلم دی کنـــه دی ځکه تجارت کی همیشه ګټه نوی تاوان هم وی نن صبا خلک له بینــــــک نه پیســـی واخلی اوتجارت کی تاوانی شـــــی حکومت د هغه په ځمکه مال هر څه کی قبضه ولګوی نو لهذا په دین الاستثمال او دین الاستهلاک دواړوباندی زیاتــــی حرام دی ځکه داسود دی. والسلام علی من تبع الهدی.

فرهنگ اسلامي

اول حدیث باب الرِّبا

اول حدیث باب الرِّبا

*عن ابی سعید الخدری ان رســـــــــــــول الله صـــــــــــــلی الله علیه وسلم قال لاتبیعواالذهب بالذهب الامثلاً بمثلاٍ* ربا په حقیقت دوقسمه دی یو رباء النسیئه تفصیل تیر شوی دویم ربا الفضل داویلی کیږی اخذالزیادة بمبادلة الـــــمالِ بِمال یکــــــونان متحدیّ الجنس والقدروالقدر معنی زیاتی موزونی یا مکیلی وی لکه یوه توله سپین ورکــــــړی دوه تولی واخلی دیتــــــه رباالفضل وائی په سهل الفاظُ سره درباالفضل دیته وائی مکیلی په مکیلی بدل کړی سره داتحاد الجنس موزونـــی په موزونی بدل کړی سره داتحادالجنس اوزیاتی وکړی دی زیاتی ته رباالفضل وائی دمــــوزونی مثال لکه سپیـــــــــــــن زرداخلک په تول خرڅوی یاسره زر یا اوسپنه داخلک په تول ورکوی مکیلی لکه غـــنم په غنــــــم جوار په جوار – زیاتی پکی حرام دی اوس چی دارباالفضل شریعت حرامه کــــــــــړی ده اوس حکمت په حُرمت کی ئـی څه ده – حکمت په حرمت درباالفضل کی داده چی درباالنسیئه دپاره ذریعه ده ځـــــکه چی سړی په نقدیه ګټه عادت شی دابیـا په اُداری هم ورکوی دلیل پدی باندی روایت دابو سعید دی لاتبیعوا الدرهـــــــم بالدرهمین فِانّی اخافواعلیکم الرّبا – اواســـــــــلام عجیب شی دی په یوشی چی پابندی ولګوی دهغی په ټولوزرائـــــعو پابندی لګوی لکه زنائی پابندی لګولــی اوس دزنا په ټولوزرائعوهم پابندی ده لکه دسترګوکتل لاس اچول یا په غـــــوږونو خبری اوریدل- اوس درباالفضل متعلـــق شاته حدیث کی شپږ شیان ذکردی فِضّه ذهب حنطة شعـــــیر تمر اوملح – اوس ذهب فضه اثمانونه دی خلقی ثمن دی حِنطه شعیر له غلاتو نه ده روزی ده تمرله فواکهونه ده اومــلح له توابع څخه دی.اوس حرمت درباالفضل دی شپږوپــوری خاص دی کنه اهل ظواهر چه په ظاهردنص عمل کوی قیاس نه مـــنی هغوی شپږوپوری خاص کـــــــــــــــوی دی شپږمذکورکی زیاتی حرام علاوه له دی په هر څه کـــــی زیاتی روادی لکه جوار په جوار بدلول اوبل طرف تمام ایمة اربعه مجتهدین پدی متفق دی چی قیاس حجت شرعـــــی دی اوپدی حدیث هر څه قیاسولی شونوایمه اربعه مجتهــــدین داوائی داحکم اشیاء سته پوری خاص ندی اوس دحـرمت درباء دپاره چه دی شپږوکی علت څه دی دیکـــــــــی ائمه مختلف دی – نوبیاچی چَرته علت موجود شی هلــــته بیا به حکم موجودشی.اوس علت په ذهب اوفضه ءُ کی عـــــــند الشوافع ثمنیت سره داتحادالجنس دی – سره په ســــره سپین په سپین زیاتی حرام دی –ولی- ځکه ثمن دی اومتحــــــد الجنس دی اوس په موجوده وخت کی څومره اثـمان دی لکه پاکستانی روپی چه په پاکستانی بدلــوی دامتحـــــد الجنس دی اواثمان دی یوه روپـــــی ورکوی دوه پــــی اخلـــــــــی حرام دی نوعلت ثمنیت اواتحادالجنس شو په فضه اوذهبو کی عندالشـــــــــوافع حضرات داڅلور نورپه حدیث کــــــــــی داله مطعوماتُ څخه دی پدی کی علت عندالشافعی رحمه الله مطعومیت ســـــــره داتحادالجنس دی اوس داعلت چَـــــرته موجود شی زیاتی پی حرام ده اوس څومره میوه چی دی غلی چـی دی داخـــــوړلی کیــږی اوس یوه هګی په دوبدلـوی حرام یوه مڼه په دوبدلــــوی حرام یوه مالټه په دوبدلوی حـــــرام- پدی شیانووغیــره کی مطعومیت موجوددی ځکه داشـیان خوړی شی اومتحدالجنس دی دامام مالک صاحـب په نزد پدی شپــــږوشیانوکـی اِدِّخارمع اتحادالجنس دی ځــــــکه داشیان ذخیره کوی شی نو هر هغه شی چی خلک هغه شی کورکـی ذخیره کوی اومتحد الجنس وی زیاتی پکی حرام دی علماء احناف په نزد علت دحُرمت دربا په دی شپږوشیانوکـــی کیل اووزن دی اصل حدیث کـی دوه موزونی ذکر شوی اوڅلورمکیلی نبی کریم ۖ دورکی خلک داسره اوفضه  به ئـــی  په تول ورکول اوڅلور نور غنم اوربشی دائی په صاع باندی  نو لهذا په دو کی علت دحرمت دربا دپـاره وزن سره داتحـاد الجنس دی اوس داعلت په ټولو موزوناتوکی موجوددی اوسپنه په اوسپنه بدلوی مالوچ په مالوچوبدلــــوی غوړی په غوړو بدلــــوی چینــی په چینوګوړه په ګوړودغســــی نور څومره موزونی چه خلک ئی دُکان کی په تـول ورکوی – نوموزونی ســــــــره داتحادالجنس زیاتی پکی حرام دی او څلور نور له مکیلاتونه دی نوڅومره شیان چــه خلک ئی په کیل ورکوی سره داتحادالجنس زیاتی پکی حرام دی لکه چونه اوس ئی علت دحُرمت دربا کـــیل اووزن سره داتحادالجـــــنس شواوس پاتی شو عددی شیان کوم شی چی په شمارورکوی شی لکه هګی پیالی داســــی نورچی په شمارخرڅـــوی شی زیاتی پکی روا دی یوه پیاله ورکړه دوه تری واخله هګـــی هذالقیاس هـرعددی شی کی زیاتی روادی ځـــــکه دانه مکیلی دی اونه موزونی ځنی شیان خلک په زراع سره ورکوی لکه کپړه داپه ګـــز خر څیږی یاتارپه ګز خرڅیږی یامزی یاداسی نور نوکوم شیان چی مرزوعــی وی په هغه کـــی هم زیاتی حـــلال دی نو لهذا احنافُ لـــــــــپاره علت دحُرمت درباء دپاره په ذهبو اوفضهءُ کی وزن دی سره داتحادالجـــنس اوپدی څــــلوروکی کـیل سره داتحادالجــنس دی داحناف دپاره دلائل په حدیث کی شاته راځی لکـه تصریح پدی ده کیــــــلاً بکیلٍ- وزناً بوزنٍ باندی راغلی اوس داخبره ذهن نشین کړی چی دااوس موجوده کومی روپی دنیاکی چلیږی پدی کی نقد ګټه ده بینګ  ته سړی لاړشـــــــی وی ماته ۱۰۰۰ روپی ماتی راکړه – نوماتی به درکــــړی یوشل روپی درنه گرځوی- پدی کی کلـــــداری په کـلــداری بدلـــــوی یا ډالری په ډالرو بدلوی یا افغانـــی په افغانیوبدلوی پدی کی دانقد ګــــټه روادی کنه زمونږدامام ابوحنیفه اوقاضی ابویوسف صـــــاحب په نزد دانقد ګټه روادی ۱۰۰ کلداری ورکړی ۱۱۰ کلداری پی واخلـــــــی ځکه دانه مکیلی دی نه موزونی – لهذا داروپی عددی متحدالجنس دی اوعددی متحدالجنس کــــــی زیاتی روادی زمونږدامام محمد صاحب مسلک دادی چه دیکی نقد زیاتی ناروادی حـــــرام دی ځــــکه چی داثمن عُرفی دی پشان ددراهمواودینارودی لکه تیره زمانه کی دسپینو په روپو اوسروپه روپو هرشی مــــــــیلاویده نن صبا پدی موجوده فلُوسو باندی لــوټونوباندی هرشی میــــلاویږی دسرواوسپینو نه لاعامی رائجــــی دی په سره څـــــوک سودا نه ورکوی بلکه په موجوده ثمنو سوداء درکوی – نو داموجوده روپی چی ده دا دَ زهبواوفضه ءُ قائم مقام دی نــــو بیع الدرهم بالدرهمین بیع الدینار بالدینارین حرام دی نو بیع دیوی روپی په دوه حـــرام دی اوفتوی په قول دامـــــام محمد صاحب ده – که چیری دااثمان مختلف الجنس وی بیازیاتی کوی شی پاکستانی روپی اوافغانـــی روپی عرفاً مخــتلف الجنس دی – دی وجی نه پاکستان کی کلداری چلیږی افغانی څوک نه اخلی افغانســـــــتان کی افغانی چلیږی کلــــــــداری نه چلیږی – اوس وخت تری مستثنی دی – بهر حال – کومی روپی چی مختلف الجنس وی زیاتی پکی حلال دی پاکستانی یوه روپی ورکړه افغانی زر روپی واخله(افغانی یوه روپــــی ورکــــړه ۲ روپی پاکستانی واخله) یو ډالرورکړه شپیته کلداری پی واخله لکه سره په سپینو بدلوی زیاتی حـــلال دی نو فتوی هم پدی دی چی که مــارکیټ کی کوم نرخ وی له هغه نه ئــــی ګران هم خـــرڅــــوی شی حدیث کی راځی بیعواکیف شِئتم *ولاتُشـــــــِفّوُا بعضها علی بعض* تشفواله شف نه اخستل شوی شفّ یشفُ شفاً له ضـرب یضربُ شف له  اضدادو نه ده په معنی دزیاتی هم راځی په معـنی دکمی هم راځی باب افعال ته ئی چی نقل کړی اشف یشف اِشفافا بیائی هم معنی زیاتی اوکــمی دی پدی کی ددواړو معانیو احتمال دی – نو دحدیث دتوکړی ترجمه داشوه لاتشفوابعضها تاسو زیاتی مکــــوی دبعضی سره په بعضی نور چی ماله یوه توله سره راکړه دوه به درکړم – اوسره په سپینو بدلـــوی شی په نقد سره نه ادارباندی ولاتبیعوامنها غائباً بِناجز اوتاسی مه خرڅوی غائبا اُدارقرض بناجز په حاضــــر دویم حدیث باب -  فذهب عبدالله وانا معه واللیثی حتی دخل علی ابی سعید الخدری فقال ان هذا اخبرنــــــی انک تخبر ان رسول الله صلی الله علیه وسلم نهی عن بیع الورق بالورق اِلامثلاً بمثلاٍ الخ ابن عمر ته اوابن عباس ته داحدیث دربا الفضل اول کی معلوم نه وو دوی به فتوی ورکوله چی داجائزه ده چونکه داحدیث دربا الفضل نبی کریم ۖ چــهپه لسم کال دهجرت رمضان کی ذکر کړی رمضــــان نه بعد څوورځی ژوندی وو بیا وفات شو  نوداعام صحابه ءُ ته نه ؤ معلوم ابن عمر صاحب ته نه و معلوم بیا ابو سعید صـــــــاحب خبر ورکړ – عن عثمان بن عفان انّ رسول الله ۖ قال لاتبعواالدینارالخ دادامام محمــــد صاحب دلیل دی عن مالک بن اوس بن الحدثان انه قال اقبلت اقول من یصـــطرف الدراهم – عقدالصرف - روپی په روپوبدلول دیکی دری صورتونه دی سره په سره بدلـــول سپین په سپینو بدلـــول اوسره په سپینو بدلول – موجوده دوری کی کلداری په کلداری کلداری په افغانی – ده وی ماسره به څــوک داروپی بدل کړی فقال صلــــــــحة بن عبیدالله الخ الاّ هاء وهاء دا اسم فعل دی یو ووائی داته واخله بل ووائی داهاءته واخله مطلب یداً بیدٍوی اُدارنوی.
حدثنی ابو طاهر الخ اتِیَ رسول الله ۖ وهو بخیبر بقلادت فیها خرزوذهب وهی من الغنائم الخ – نبی کریم ۖ ته راوړلی بِقَلاده په یو هار سره فیها حرز په هغه کــــی قیمتی کاڼــــی وی اودسرو روپی وی باقی دحدیث الفاظ دیکــی مسئله اوس سونا ده (سره زر) اودی سره نورقیمتی کاڼی هم ده دیته ذهب مرکــــبه وائی داخالص په سروخــــرڅـوی شی کـــــــنه همدارنګه فضه مرکبه مع الغیر په فضه مفرده خـــرڅــوی شی کنه لکــه توره ده پدی کی سپین ګډوی داپه خالصو سپینو بدلوی شی کنه – دامام شافعی اوامام احمد بن حنبل ددواړو مسلک دادی چی ذهب مرکبه مع الغــــیر دذهب مفرده ءُ سره مطلقا ناجایز دی همدارنګه فضه – زمونږ دعلماء احناف په نزد دذهب مرکبه مــع الغیر دذهب مفرده ءُ سره یو صورت کی جائز ده چی ذهب مفرده زیات وی په ذهب مرکــبه باندی – ذهب په مقابله دذهبو شی اوزائد به په مقابله دنورکاڼوچی په هارکی دی اودری صورتونو کی ناجائز دی چی ذهب مفرده دذهب مرکـبه سره برپه برابروی لکه هارکی لس تولی سونا ده اوورسره قیمتی ګانی دی اوس داهار مرکبه سره دی ګانی دلس تولـــی سونا مقابل کی ورکی سونا په مقابل دسونا ګانی اضافه شوی دارباده دویم صورت دادی چه سونا مفرده له مرکـــبه ســـونا نه کم وی په اته تولی سونا په مرکبه سوناورکړی اته داتوپه مقابل دوه تولی ګاڼی اضافه شــوی دارباده دریم صورت حالت اشتباه چه پته نه لګی داپه معینه سونا بدلوی دشوافعو حنابله دپاره دلیل داحدیث دفضالة بن عبید دنبی کریم ۖ نه تپوس داهار دسونا چی قیمتی ګانی پکی دی داپه سونا ورکوی شی نبی کریم ۖ ووی «نه» تر څو جُدا شوی نوی احنافو پاره دلیل اثار دصحابه دی حضرت عبدالله بن عباس یوه توره اخستــــــی وه دپاسه پی سپین زر لګیدلی وو داتوره ئی بیا په خالص سپین باندی اخستی وو داخالص سپین پی زائدهـــم وو مطلب سپین زرئـــی ورکـړی وو اودامخلوط په سپین زرتوره ئی اخستی وه – اوحدیث باب کی چـــی کومه معامله شــوی وه دلته ذهب مفرده کـم وو اوذهب مرکبه زائد وو دی نبی کریم ۖ مــنعه کړی ځکه هارکی ذهب زائد وو ربا پکـــــی راته دباب الربا متعلق ددو آخرنی احادیثوتشریح - *عن عبدالله قــــال لعن رسول الله ۖ اکَلَ الربا ومُوکِلَه قال قلت وکاتبه وشاهدیه قال انما نحدث بما سمعنا- آکِل نه مراد آخذ وی مــــــــوکِل نه مراد مُعطی دی یوه خبره ده اخذ دسود به هـــر حال حــرام دی ځکه دا انتفاع بحرام ده اوورکونکی دسود دومره ګنهګارندی لکه آخذ- دی وجی نه دضــرورت په وخت اعــــطاء دسود جائز دی مثلاً مریض درته پروت دی قرض څوک نه درکوی لاړشه په سودئی واخله- نودضرورت په وخت دسود ورکــړه جائز اواخستل یی په سود هروخت حرام دی هکذاسمعتُ من الشیخ عن جابرقال لعن رسول الله ۖ آکــل الربا وموکـلـه وکاتبه وشاهدیه وقال هم سواءٌ وکاتبه – اوس یوسړی دی دسود معامله لیــــکی دسود حساب کوی یاسودی معامله کـــی دی ګــواه وی وشاهدیه وقال هــــم سواء داټول یوبرابردی اګرکه قدرګناه کی فرق دی خونفس ګناه کی برابر دی – کاتب اوشاهد ځـــکه ګنهګاردی ځکه دوی تعاوون په معصیت کوی دی وجی نه علماء لیــکی یو سړی دی بینک کــــی نوکردی اونن صبا دبینک ټول کاربارسود دی – نوداسړی هلته کارهم کوی اوتنخـــواه هم ورته له بینــک نه میلاویږی نوداسړی له دووجونه ګنهگاردی یو معاونت فی المعصیت کوی دسودی معامله لیکی اوحساب کوی دویم اخذداجرت حرام کــوی داکومه تنخواه چی اخلی هغه هغی دحرامی ګټی نه دی- اوس کــــــه یوسړی  نه منیجردی نه حسابی دی بلکه چوکی داردی – دی معاونت فی المعصیت نه کوی مګر اخذالحرام کــــوی دده تنخواه خو له حرامـــی پیسی دبینک نه ورکـــوی شی دنوکر په باره کــــی علماء لیکی چه که نورهیڅ دګټی ذریعــــه نوی نوداکاروکه اوله خدایه بخشش وغواړه – خوچـــی کله کاردرته پیداشی داکار بیا پریږده اوکه بل کــارنوی بیاداکـار کوه ځکه که داکارپریږدی بچی وګی کیږی بیا دضرورت په وخت خودمرداری خوارک هــم حلال دی.

فرهنگ اسلامي

باب اخذالحلال وترک الشبهات

باب اخذالحلال وترک الشبهات

*عن الشعبی عن نعمان بن بشیر قال سمعته یقول سمعت رسول الله صلی الله علیه وسلم یــــقول واهـــــــوی النعمان باصبعیه الـی اذنیه ان الحلال بیّن وان الحرام بیّنِ وبینهما مُشتبهات لایعلمُهنَّ کثیرمن الناس فمن اتقی الشبهات استبرأ لدینه وعرضــــــه ومن وقع فی الشبهات وقع فی الحرام کالراعی یرعی حـــول الحمی یوشک ان یرتـــع فیه اَلاَ وان لکل مَـــــِلک حمــــی الاوانّ حمــــی الله محارمـــه الاوان فــــی الجسد مضغة اذاصلحت صلح الجسدُ کلُه واذافسدت فسدالجسدکله الاوهی الـقلب*
واهوای النعمان – مایلی کړی نعمان خپلوغوږونوته ګوټی  یوړلی ویل دی غوږونو باندی مانبی کــریم ۖ نه اوریدلی دی دی نه معلومه شوه چی نعمان بن بشیرنبی کریم ۖ نه سماع کړی ده علاّمه واقدی اومؤرخینو لیکلی چی ده سماع نده کړی اودلته تصریح راغلی سمعته یقول – واهوای النعمان – دی نه معلومه شوه چی نعمان سماع کړی ده اودی حدیث نه داهم معلومه شوه چی دصُبی مُمَیز تحمل صحیح کیږی نبی کریم ۖ چی وفات کیده دنعمان بن بشیر اتم کـال وو اوداته کالو وړکی طبعاً تمیز کولی شی – هغه وخت ئی داحدیث اوریدلــی اوبیا وروسته ئی نقل کړی نومعلـومه شوه چه صبی مُمَیز حدیث واوری اوزده ئی کړی اوبعد البلوغ ئی خلـکوته ورسوی داصحی ده انّ الحــلال بین وان الحرام بین – ځکه قران حدیث کی نصوص راغلی دی – وبینهما مشتبهات – اوس مشتبهـــات څه شـــی دی – دی متعلق مشهور قولونه دمحدیثنو دوه دی قول اول دخطابی دی چی وبینهمامشتبهات دلته مراد هغه احــکام دی چی په ځنی خلکو باندی مخفی وی بلکه ځنی ته معلوم وی ځنی هغه احــکام دی چی خواصو عوامو ټولوته معلوم وی زنا حرام غلا حرام ربا حرام اوځنی داسی احکام دی چی عواموته پته نه لګی بلــکه خواصوته پته وی ځکه قران کریم حدیث کی دهغی متعلق تصریح نه وی هغه بیا په قیاس ثابتیږی مقس الیه کوم علت وی هلته بل پی موجود شی هلته حکم موجودشی هغی باندی مجتهدین پوهیږی عام خلک پی نه پوهیږی نودلته وبینهما مشتبهات نه دلته مـــرادهــغه احکام دی چی په بعضوخلکو باندی خفی وی اوبعضی ئی پیژنی اودلیل علاّمه خطابی وائی دادی وبینهما مشتبهات ای مخفیات وی په عامو دحلالواوحرمت پته ئی چاته نه لګی ولایعلمهنَّ کثیر من الناس دلــیل په دی ده چه لګ لګ خلک پی پوهیږی دویم قول دمحدیثنو دادی چی مشتبهات نه مرادهغه امـــوردی چی دحِل اوحُرمت داِدّله تعــــرض راغلی وی دمثال په طور ضبع سمساره حلاله ده که حرامه بعضی روایاتو د ترمذی جلد ثانی کــی به راشی حلاله ده بعضو روایاتو کی راځی حرامه ده – یو طرف ته دحل دلایل موجود وی بل طرف ته دحــــــرمت دلایل – اوس فمن اتقی الشبهات چاچی دی مشتبهونه ځان وساته یعنی هغه حکم چی عامو خلکوبانندی خفی وی یا دَ ادّله تعــرض وی دحل اوحرمت پته ئی نه لګی – استبرأ لدینه وعرضه – بری کی دین اوعزت خـــــپل دمــذمت اواثم نه – اوس دغسی مخفی امورونه دځان ساتلو څه حکم دی دمشتبهاتو نه ځان ساتلو څه حـــــکم دی دمشتبه نه ځان ساتل واجب دی که مستحب – دی کی علماء ظابطه کلیه دا ذکر کړی ده چی دااشتباه چی راځی چی یو حکم مخفی کیږی دااُمی ته مخفی دی که عالم ته مَخفی دی که مُجتهد نه مخفی دی که دااِخفاء امی ته راغلی وو امی ته داپته نه لګـــــــی چه داکار روادی که ناروا اوعالم نه ئی تپوس هم ندی کړی دی صورت کی پدی واجب دی چی داکاربه نــکوی ځـــکه کیدی شی داکار که وکړی اوهغه حرام وی په حرامو کی به پریوځی – اوکه دی امی تــــپوس وکه عالم نه یو مفتی ورته وویل جائز ده بل مفتی ورته وویل ناجائز ده مثال په طوریو اُمی دی له یو مفتی نه ئـــی تپوس وکه  چی ګیره تورول جائز دی کنه هغه وی جائزدی بل نه ئی تپوس وکړ هغه وی ناجائز ده اوس ده ته اشتباه ورغله چی کــــومه یو مفتی په حقه دی اوس داامی تر جیح هم نشی ورکولی اوکه یو اعلم ووله بل نه متقی وو بیا دده فتوی راجحــه ده پدی عمل وکم جائزده اوکه دواړه مفتیان ورته علم کی هم برابردی تقواکی هم برابر دی دیو ترجیح په بل نشـــــــی ورکولی مستحب داده چی دی کار نه ځان وساتی کنه دفتوی تقاضاداده چی یو فتوی درکړی وی کړه خو دتــــــقوی تقاضا داده چی ځان تری وساتی – اوکه دحلّ اوحرمت اشتباه عالم ته راغله اوس دی علم اجتهاد سوچ فکرئی کړی دی کنه که چیری دی عالم سوچ فکر اجتهاد په نصوصو کی نه وو کړی بیا دده اود امی یو حــــــکم دی پدی باندی ځان دی مشتبه نه ساتل واجب دی – ځکه که دی ئی وکړی کیدی شی نفس الامرکی حرام ئــــــــی – اوکه دی عالم سوچ فکر دلایل کی کړی اجتهادئی کړی پدی امر کی تعرض دادلّه راغی یو دلیل نه حِلّ معلومیږی بل نه حـــرمت اوس که دلیل مُحَلِلَه راجح وو اودلیل مُحَرِّمه مرجوح وو بیا خو تیک ده داکار کول اوعکس وو بیا پدی باندی ځــان ساتل واجب دی ځکه دااوس اشتباه ندی بلکه له دلایل څرنګ معلومیږی دحل مرجوح اودحــــــــرمت راجــــح دی اوضعیف په مقابله دقوی کی کالعدم دی کنه څه ناڅه اشتباه شته خو دااشتباه کَلا اشتباه ده – اوکه دلایل سره دحــــِل راجح وو یا دلایل متساویین وو بیاځان ساتل مستحب دی فمن اتقی الشبهات= الخ ومن وقع فی الشبهات وقع فـــی الحرام ځکه په حراموکی واقع کیږی چی دیوشی په حِل اوحرمت کـــــی مشتبه وی اوداسړی هغه کار وکـــــــــړی اوپرواپی ونه ساتی نو ورو ورو دده په زړه کی ظلمت پیداشی صبا صریح حرام  پیژنی هغه بیا کوی. دویمه وجــه داده چی کله داسړی مشتبه کاورونه وکړی د ده نفس مشتبه کارونو سره عـــادی وګرځی د ده له زړه نه د دین قد ر ووځی بیا هر څه کوی – دی دپاره نبی کریم ۖ یو نظیر پش کړی هغه داچی دعربودورکـــــی دعربو شاهان چی وو دهغه به یو چراگاه وه عامو خلکو ته به اعلان کړی وو چی دی چراگاه څنګ سره به څاروی نه څــــــــروی اوکـه چاوڅروله اوځما چراگاه ته داخل شو سخته سزابه ورلره ورکـړم نو کــوم سړی به چی دبادشاه له عـذاب نه ډاریدل اودا به ئی په زړه کی وه چی بادشاه رانه راضی وی اوخفه نوی نوهغه به له چراگاه نه څاروی ډیـرلری ساته ځکه که ناڅاپه داخل شی یو به بادشاه خفه شی دویم سزابه راکــــړی اوکــوم خلک چی دبادشاه سزانه نه ډاریـدل دبادشاه درضا غم به ئی نه و نو هغوی به څاروی چراگاه سره څرول څاروی به ناڅاپه په چراگاه ورداخل شو بیا بادشاه به ده ته سخته سزا ورکوله دغه شان حرام دی دامحرمات کوم څیزونه چی خــدایۚ حـــرام کـړی لـــکه زنا غلا دورغ دادالله چرگاه دی – ددی څنګ کی مشتبهات دی دهغی پته نه لګی حلال دی که حرام – نو ځان دی مشتبه نـه وساته نو کوم سړی چی ددی طلبګاروی چی الله راضی وی اوسزا رانه کړی هغه دمشتبه نه ډیرلری ګرځی داسی نه چی په حرامو کی پریوځم مالک به خفه شی سزا به راکړی اوکوم سړی چی دالله دخفـــګان اودرضا پروانه لـــری اونه ئـــی له عذاب ویریږی هغه مشتبهات  کوی که حرام وی که نه وی نو دعذاب حق داروګـــرځی اومالک تری خـفه شــی – اوس اسلامی بادشاه دی له چراگاه دیوال یااوسپنه تاوکړی دی دپاره ددی چی دیکی به دبیت المــال څاروی څریږی داجائزدی اوکه ځان له شخصی چراگاه جـــوړکــړی چــی دیکی به ځما ممــلوک څــاروی څریږی نه غیر څاروی داممنوع ده حدیث کی راځی لاحِمی الاّ لِلّه الاوانَّ فی الجسد مضغة الخ په بدن کـــی یوه توکړه ده که چیری دا تیـــک شی دده ارادات ددی نیتونه صحی شی صلح الجسد کله ددنه زړه صـــفا ســـتره شی غلط خیـالات غـلـــط فکرونه تری ووځی ټول اعظاء به صحی کارکوی اوکه دی زړه ته غلط خیالات ننوتل غلط خواهشــات ورته ننوت نوبیا به ټول اعظاء دده دخواهش پوره کولو دپاره مهنت کوی نو دزړه په انسان کی داسی مثال دی لـکه بادشاه ددی نوراعظــــاءُ داســـــی مثال دی لکه رعیت بادشاه چی ټیک وی ټول رعیت ټیـــک وی اوکه بادشــاه ګـمراه وی دده ټول رعیت آله پشان کارَوی چی کوم ځای کی ئی استعمالوی هلته استعمالیږی دی حدیث کــی تنبه ده پدی چی زړه صفـــــا ساته له غلطواخلاقوله غلطو عقائدونه له غلطو اراداتونه ټول اعظاء به صحـی سالم وی- اودی ته که غلطه عقیده ننوته غلط اخـــلاق ننوتل غلط ارادات ننوتل ټول اعظاء بیابه په ګناه کـــی مصروف ئـــی علــماء فرمائی چه احادیثــــو کی څلور حدیث دی جامع ترین دی که داټول دین نه وای اوداڅلور حدیث راغلی وای ددی څلورونه ټول دین مستنبط کیده یو انماالاعـــــمال باالنیات الخ دویم مِن حُسن اسلام المَرءِ ترکــــهُ مالایعنیه – دمسلـــمان ایمان هله کاملیږی چـــــی بی فائدی کارپریږدی ځکه کوم کارکی چی نه ستا ددنیا فائده وی نه دآخرت صرف تضیــــع وخت وی نو قیمتی شی به ضائع کړی دوه بزرګان چَرته دشتی ته لاړاذکاریی کول یوناست ده یو شین بو ټی ئـی وویست وړوکی بوټی وو هغه بل ورته ووی ځما اوستا ملګرتیا ختمه شوه وی داشین بوټی چی تاوویست دیکی ستا څه فائده وه – اوتاوان پکی شته دی-دا الله الله الله یادوی- دی ذکرنه دی محروم کړاوڅومره وخت دی چـی دبوټی ایستلو کی ولګاوه داوخت دِضائع کړو- دریم حدیث مخکی مُسلم شـــریف کـــی تیرشـــوی دی لایؤمنُ احـدکم حتی یُحب لأخیه مایحبُ لنفسه څلورم داحدیث چی ان الحلال بین وان الحرام بین وبینهما مشتبهــات فمن اتقــــــی الشبهات فقد استبرأ لدینه وعرضه –

فرهنگ اسلامي

باب بیع البعیر واستثناء رکوبه

باب بیع البعیر واستثناء رکوبه

*عن عامر قال حدثنی جابر بن عبدالله انه کان یسیرعلی جَمل له قد اعیی الخ*
دی باب کی مســـــئله دبیعی مع الشـــرط ده په بیعه کی شرط لګول جائزدی کنه ددی متعلق دفقهاءُ مشهور مذهبونه څلوردی زمونږ دامام اعظم اوامام شافعی صاحب مسلک دشروطومتعلق دادی چی کوم شرط بیعی تقاضـــا کوی – دویم هغه شرط چی دبیعی سره ملائم وی دریم هغه شرط بیعه کی لګول جائز وی کـــوم شــرط چـــی بیعی تقاضــا کوی چه هغی باندی دامت تعامل راغلی وی دهغی مثال لکه بائع مشتری ته ووای ماپه تاباندی داکــوردرخرڅ کړو مشتری ووای ماواخست بائع ووای چـی پدی شرط چی څوپیسی نه ئی میلاو شوی کورنه درکوم حبس المـــبیع الی اداء الثمن شرط کړی داشــرط جائـز دی ځکه عقدئی تقاضا کوی بائع ته داحق دی چی مشتری ته مبیعه نه ورکوی ترڅوچی ئی پیسی نه ئی ورکـــــړی یامشـتری شرط ولګوی چی عقدئی تقاضاکوی مثلا یو سړی غنم ستانه په پټی کی واخسته بائع باندی شــرط ولګول چی ربیی به ئی هم تریشل کــــوی به ئـــی هم اوصفاکـــوی به ئی هم داشرط جائزدی ځکه تسلیما المبیع په بائع باندی حق دی دادبیعی تقاضا ده دویم هغه شرط چــی عقد سره ملائم مناسب وی دهغی مثال لکه بائع مشتری ته ووائی داکورمی درخرڅ کړو پدی شرط چـــی ماته به کفـیل یعنــــی زمه واردپیسو راکوی یاپدی شرط چی ماته به مرهونه راکوی ګاڼه یاغیره – یا پدی شرط چـــی ماته به په فـــلانی سـړی حـــواله راکوی داشرط ملائم دی عقد سره ځکه دی شرط سره پیسی زر وصــــول کیږی داجائز دی – دوه قسمه شــرطونه شول یوداچی بیعی ئی تقاضا کوی دامعنی که ته ئی نه ذکـر کوی هغه پخپله تابع کوی بل هغه شرط چی عـــقد سره مناسب وی که ته ئی نه ذکرکوی نه تابع کیـــږی دریم هغه شرط چی په هغی باندی تعامل دامت راغلی وی داشرط لګــول جائز دی لکه موچی ته لاړشی اوورته وواوئی چی ستانه می دابوټان واخستل پدی سره چی ځما خپوسره به برابروی – که یو بوټ نه وو جوړبل به راواخلی الی آخر ترڅوخپوسره برابر شی پدی کی که یو ساعت هم ووځی – دی شرط باندی تعامل امت راغلی – دغی حکم کـــــی علماء فرمائی موجوده دورکی څیزونه خرڅیږی شرطونه لګوی خودحکومت قانون کی هغه مقرروی لکه داساعت درخرڅوی دکال گرنټی ده – زمه واریم کـــنه واپس ئـــی کــــړه یاغیره نورڅیزونه دی شرط باندی هم تعامل دی ځکه قانون دحکــــومت دی داشرط جائزدی مفسد عقد ندی باقی هغه شرط چی نه ئی عقد تقاضا کــوی نه مناسب وی دعقد سره نه پی تعامل دامت راغلی وی اودغه شـــــرط یافائده بائع ته وی یامشتری ته وی یامبیعی ته وی نو داحنافوپه نزد دا شرط هم فاسد اودابیع هم فاســددی. اوس هغه شرط چی فائده بائــــــع ته راجع وی سړی ووائی داکورمی درخرڅ کړو پدی شرط باندی چـــی کال پوری به مفت اوسیږم دیکی فائده بائع ته ده یامشتری ته فائده وی مشتری تاته ووائی داکپړه راخرڅه کړه پدی شرط مینځی به ئی لاله ګنډی به ئی لاله دی شرط کـی فائده مشتری ته راجع ده- یامبیعی ته راجع وی سړی ووائی داغلام می درخرڅ کړو پدی شرط چه اذاد  به ئی دی شرط کی فائده مبیعی غلام ته ده – دغه شرطونه چه فائده بائع ته یامشتـری ته یا مبیعی ته راجع وی دابیعه هم فاسد اوشرط هم فاسد دی دویم مسلک دامام مالک اودقاضی ابن بشرمه ده دوی وائـی په بیعه کی هر قسمه شرط  لګول جائز دی بیع هم جائزشرط هم جائز دی یوهغه شرط چـــی بالــــکل دعقد دتقاضا خلاف وی داشرط بیا فاسد دی مثلا یو سړی ته ووائــــی داکورمی درخرڅ کړو پدی شرط چی ددی کور نه به هیڅ قسمه نفعه نه اخلی دریم مسلک دابن ابی لیلـی دی – دی وائی چی بیعه کی هر قسمه شرطـونه ولــــګوی بیعه جائز شرط باطل دی څـــلورم مسلک دامام احمد بن حنبل صاحب دی – دی وائی چی بیعه کی یو شرط لګول جائـــز دی اودوه شرطون کی بیعه باطل شرطونه باطل دیو شرط مثال دکــاندار ته ووائی داکپړه راخرڅه کړه پدی شرط راته ګنډی به ئی دایو شرط جائز دی که پدی شرط چه مینځی به یی هم دوه دِ ولګول دابیعه باطــل اوشرط باطل – دامام احمـد بن حنبل صاحب دپاره دلیل دعبـدالله بن عمروبن العاص حدیث دی ترمذی کتاب البیوع کــی به درته راشـــی عن عمروبن شعیب عن ابیه عن جده قال قال رســـول الله ۖ لایحلُ سَلَفٌ وبیع ولاشرطان فی البیـــــع – قرض اوبیعه جائزدی – قرض اوبیعه دامعنی دکــاندارته لاړشی اوورته ووائـــی چی ددغه چینــــی تُرلَه(دبوری بوجی – گُونی) بازارکی ۱۲۰۰ سوه خرڅیږی ته ئی په ۱۱۰۰ سوه راکړه دکاندار ووائی ټیک ده چینــی به په ۱۱۰۰ سوه درکـړم خومشتری بائع ته ووائی چی ماله به لس زره کال پوری قرض راکــــړی داناجائزدی لایحل سلف وبیـــع نده جائـز قرض اوبیعه مثال تــیر شو – ولاشرطان فی البیع نومعلومه شوه چی یوشـــرط جائز دی دا دَاحمد بن حنبل صاحب دلیل دی ددی نورو دریــو واړو امامانو دلیلونه یو واقعه کی جمعه شوی امام حاکـــم رحمه الله خپل کتاب کـی اوږد روایت نقل کـــــــړی چــــی عبدالوارث بن سعید یو مشهورمُحَدِث تیر شوی دی مکی ته لاړ- دده دریو امامانو سره  یی ملاقات وشو امــام اعظم ابوحنیفه رحمه الله سره قاضی ابن شبرمه صاحب سره ابن ابی لیلی سره – امام اعظم صاحب نه ئی تپوس وکړچی په بیعی شرط ولګوی څه حکم ئی ده امام اعظم صاحب ورته وویل بیعه فاسد اوشرط فاســد دی نه بـــعد ابن شبرمه ته لاړ دهغه نه ئی تپوس وکړچی بیعی کی شرط ولګوی څه حکم دی هغه وویل چی بیع جائز اوشرط جـائز دی نه وروسته ابن ابی لیلی څنګ ته لاړ هغه نه ئی پوښتنه وکړه چی دبیعی مع الشـرط څه حکــم دی هغه وی بیعه جائز دی اوشرط باطل دی – عبدالـوارث صاحب حیران شو چی یوڅه وائـــی بل بل څه – امام اعظم صــاحب ورته وی چی ته ده وائی هغوی داوائی – امام اعظم ورته وویل دهغــــوی پته راته نه لګی چی څه دلیل وائی خوځمادلیل حدیث دعبدالله بن عمروبن العاص دی ترمذی کـــی به راشی – عن عمــروبن شعیب عن ابیه عن جده قال نهی رسول الله عن بیعٍ وشرطٍ- نبی کریم ۖ دبیعی مع الشرطٍ نه منعه کــــړی که چا بیعه کـــی شرط ولګــــاوه بیع باطل شرط باطل ده نه ئی دلیل واخست بیا ابن شبرمه پسی لاړ هغه ته ئـــی ووی چی تاسره څه دلیل دی چی بیع جائزشـــــرط جائزدی هـــــغه پــــدی حدیث دجابرصاحب دلـــــیل ونیوه شاته حدیث دجـــابرصاحب په څوطریقوراغلی عن جابرٍ انه باعَ مِن رسول الله ۖ الجمل جابر صاحب په نبی کریم ۖ اوښ خـــرڅ کړ واشترتَ ظهره الی المدینه اودایی شرط ولګولوچی مدینی پوری به زه رکـــــوب کوم – بیع مع الشرط سوه نبی کریم ۖ بیعَ هم عملی کړه اوشرط یی هم ومنل بیا عبدالوارث صاحب ابن ابی لـــــیلی پسی لاړ وی تاسره څه دلـــــیل دی هغه استدلال په روایت دعائشی صدیقی سره ونیوه دی مُســـلم مخکی کتاب العتاق کی تیر شوی دی حضرت عائشی صدیقی رضی الله عنها ته بریره صاحبه مینزه راغله وویل ځمـــــا مالکان مامکاتبه کوی وویل ته ماسره بدل کتابت کی امدادوکړه صدیقی ورته وویل خوښه دی نده ورشه مالکانوته دی ووایه چی  په څومره روپو دِمُکاتبه کــوی ټوله به ورلره نقد ورکړم آزاده به دی کړم دالاړه هغه کور واله ورته ووی ټیک ده ورخرڅه به دی کړو پیسی به نقده صدیقه راکړی خوپدی شرط ولاء یعنی واک بدی زمونږوی نبی کریم ۖ نه صدیقی تپوس وکړ څنګه ده وا یخلم کـنه نبی کریم ۖ ورته وویلو اِشتَرِی بریرة واشترتی لهم الولاء او ولاء هغـوی ته پریږده – کله چی صدیقی واخسته ولاء یی شرط کـــــړه نبی کریم ممبر ته اُوخت اعلان ئی وکړ وویل چی کوم شــرط دالله په کتاب کــــی نوی هغه به باطل وی ولاء دهغه چاده چاچی غلام آزاد کړی الولاءُ لِمن اعَتَقَ نولهذا صدیقی آزاده کړی ولاء به ددی وی نو بیـعه جائز شوه دصدیقی اوشرط دمالکانو چی ولاء وه هغه ئی باطل کړه اوس ددی دلیلو نه ځواب حدیث دعبدالله بن عمروبن العاص چــــی امام اعظم صاحب پی استدلال نیولی لایحلُ سلف فی البیع ولاشرطان فی البیع مونږوایو داحدیث صـــــریح دی پدی چی بیع کی دوه شرطه لګـول ناجائز دی اوس یوشرط لــــګول جائزدی کـــــنه حدیث ساکت دی اوحدیث دعمروبن العاص ترمذی کی به راشی نهی عن بیعٍ وشرطِ داحدیث ناطق دی دی کـــی دیو شرط نه هم منعه راغلی ده ترجیح ناطق ته ورکولی شو باقی پاتی شو حدیث دبریری صدیقی صاحبی نه ځــواب چی اشتری بریرة دی نه یو ځــــواب علاّمه طحاوی کړی هغه وائی نبـی کریم ۖ صدیقی ته صرف په اشتراءحکم کړی دشرط حکم ئی نه ؤ کـړی چی ته ئی ولګوه نو حضرت  بی بی عائشی دخپل طـــرف نه شرط لګولی وه نو راوی الحدیث داخیال کړی چی نبی کریم ۖ په شرط اوشراء دواړو باندی حکم کړی وو – نو امر صرف بالشراء وو نه امر بشرط – اوکه ومنم چی امربشرط نبی کریم ۖ کـړی نو بیا دلته لام په معنــی دعلی سره دی واشترتی لهم الولاءپه معنی دواشترتی علیهم الولاء – اولام په معنی دعلی سره راځی اودویم ځواب ددی نه بعضی علماء داکــړی چی اصل کی شروط دوه قسمه دی یو هغـــه شرط دی چی دهغی پوره کول دبنی آدم په وس کـــی وی- یو هغه شرط چی پوره کول ئــــی چه دبنی آدم وس کـی نوی .کوم شرط پوره کول چی دبنی آدم وس کـی وی دامُفِسد عقد دی یو سړی ووائی داکور می درخرڅ کــړو پدی شرط چی ترکالَ پوری به پکی اوسیږم دادمشتری په وس کی دی کــوردی ورته پریږدی اوسیږه پکی داشرط مُفسد عقد دی باقی هغه شرط چی پوره کول ئی دبنده وس کـــــی نوی یو سړی ووائی داکور می په تا در خرڅ کړو پدی شرط چی ستاځامن به ستا میراث نه وړی یاپدی شـرط چی په تا به لمـــونځ فرض نوی اوس وجــــــوب صلوة عدم وجوب دبنده په وس کی نشته میراث هکذا نواول شــرط مُفسِد عقد اودا دویم شرط مُفسد عقد ندی دلته ولاء یو نسبی رشته ده چاچی غلام آزادکړهغی ئی واکداردی الــــــولاءُ لغمة کلغمة النسب دایونسبی  رشته ده دادصــدیقی په وس کی نه وو چی ولاء هغوی له ورکـــړی وای دا دالله حکم دی چی الــولاءُ لِمن اَعتَقَ باقی پاتی شو حدیث دلیلة البعیر یعنی دجابر صاحب روایت نه ځواب دی نه مشهورځوابونه دوه دی ځواب اول دادی چی نبی کریم ۖ دحضرت جابر صاحب سره په وقت دبیعی کی داشرط نه ؤ لګولی چـی ته ترمدینی پوری به رکوب پی کوه بیعه مــــطلق شوی وه  دبیعی نه شاته نبی کریم ۖ په طور دتَبَرع ورته ووی چی مدینی پوری پــی زه اودلیل پدی باندی چی په وخت دبیعی شرط نه وولګیدلی هغه روایت داحمد بن حنبل صـاحب دی احمد بن حنبل داحدیث چی له جابر نه نقل کــــړی الفاظ دادی اخذتُ جَمَلَکَ اِرکبها – اخذت جملک بیعه ده بیا وروسته ورته وائی ارکبها داشرط نه وو داســواری تبرعاً وه لکه یو سړی ته ووائی داکورمی درخرڅ کړو کال دپاره وی ماواخست مشتری ووائی- کډه می ورپریږده- اوسـیږه کنه – دویم: ځواب علاّمه طحاوی کړی ده چی اصـل کی دابیعه نوه داحقیقت کی هبه دثمنووه دجابر رضی الله عنه پلارشهید شوی ووغالباً جنګ اُحد کی پدی ډیری قرضی وی ډیرفقیرمسکین وو نویوچاته چی دغسی پیسی ورکوی حیاناک سړی داپیسی نه اخلی نو نبی کریم ۖ دپیسو ورکولو دپاره صوری بیعه وکړه- نو دجابر صاحب اونبی کریم ۖ منځ کی دابیعه بیعَ محضی صوری وه اصـل کی مقصـود دنبی کریم ۖ هبه دثمنوو لکه شاته دی حدیث کــی به راشی کله چه مدینی ته ورسیده پیسی ورلره ورکــــړی نبی کـــریم ۖ ورته ووی خُذ جَمَلَکَ و ثَمَنَکَ – اوس  خذ جملک که دابیعه حقیقی وه اُوښ خوبیا دنبی کــریم ۖ وو اوسره لدی جابر صاحب ته وائی خپل اوښ واخــله نو دابیعه نه بلـــکه حقیقت کی هبه دثمنو وه خوصورت بدل وودا دی باب متعــــــلق تحقیق وو اوس داحادیثو دالفاظو تشریح عن عامر قال حدثنی جابر بن عبدالله انه کــان یسیرعلی جمل داغزوة ذات الرقاع کی څلـورم کال دهجرت کی مدینی ته راتلل دشپی داواقعه پیښه شوی وه دی وجی نه دی حدیث ته حدیث دلیلة البعیروائـــی له قداعیی چه ستړی شوی وو فأرادَ ان یَسیّبَه – جابر صاحب اراده وکـــړه چه داجمل آزاد پریږدی دامعنی چی رکوب پـی ترک کړی – ص- فدعالی – ماته ئی دُعا کړه بل روایت کی اُوښ ته ئی دعـــــا وکـړه خـــدایه تیزی کــــړی څه تعارض نشته اُوښ ته دعا جابر صاحب ته دعا وه ځکه دده وجی نه دعاوه وضَرَبَهُ شانه په لښته وواهه – بس دهــــغی ضربی دومـــره اثر وو چی اُوښ دومره تیز شو دټولو اوښانونه مخکی شو بیا جابر صاحب ټینګول چی دنبی کــریم ۖ خبـــــری واوری خواوښ بیاهم تیز وو – قال نبی کریم ۖ ووی بِعنیه په مائـی راخرڅ کړه بِوُقِیَه په یو وقیه څلویشت درهـــــمو ته ویل کیږی – قلتُ لا- یعنی مفت ئی درکوم نبی کـریم ورته ووی چه نه مفت ئی نه اخلم شاته روایت کی راځـــی فَبِعتُهُ بوقیة- دی حدیث نه معلومه شوه چی په یو وقیه خرڅ شــوی وو بل روایت کی به دوه وقیی راشــــی بل روایت کــــی به پنځه وقیی راشی نو په مقدارالثمن کی دروایتونو اخـتلاف دی امام بخاری روایت دوقیه ته ترجیح ورکـړی نوعام راویان دغه نقل کوی اکثر روایان پدی متفق دی نورو راویانونه وهم راغلی – واستثنیتُ علیه حملانه- دارکُـــــوب اجازت تبر عاً وو- دا راوایانو تعبیر چاپه استثناء سره کړی چاپه شرط سره کنه دادنبی کریم ۖ دشان مناسب نده هــــغه رحم اُمت بیا په جابر رحم بیا جابر صاحب دومره یریده چی رکوب شرط کـوی که شرط ونه لګوم اوښ به رانکړی نبی کریم ۖ هر څه خپل په صحابه قربان کړی وو خو چونـــــکه داتبر عاً وه روایانو په شرط اواستثناء تعبیر تری کـړی شرط استثناء نوه = ماکستُک – ماتاسره تأخیر په ثمنو کی وکړه.

فرهنگ اسلامي

باب جواز اقتراض الحیوان واستحباب توفیته خیراً مِمّا عَلیه

باب جواز اقتراض الحیوان واستحباب توفیته خیراً مِمّا عَلیه

*عن عطاء بن یسار عن ابی رافع ان رسول الله صلــی الله عـلیه وسلم استسلَفَ من رَجل بـکراً فقد متُ علیه اِبلٌ من الصدقة فامر ابارافع ان یقضی الرجل بکره فرجع الیه اباراــــفع فقال لم اجد فیها الا خــیارا رباعیًا فــــقال اعطه ایاه ان خیار الناس احسنهم قضاءً*
داباب دی په جــواز دقرض کـــولو دحیوان کــــی چانه بیزه قرض کــوی چرگ داجائزدی- اوبیا دامستحب دی چی کــــوم حیوان قرض کـــــړی دهغی نه مُقرِض ته اعلی ورکــــړی بیزه قـــرض بیا هغی ته اعلی ورکړی – ابارافع اصــــل کی دحضرت عباس صاحب غلام وو نبی کریم ۖ ته ئی بښلی وو کله چی عباس صاحب ایمان راوړ ابا رافع نبی کریم ۖ  ته زیری راوړ چی ستا تره ایمان راوړ نبی کریم ۖ دهغه خپل تره په زیری کـی آزاد کړ- بیا  دنبی کریم ۖ آزاد کــرده غلام وو – استسلف من رجل اِستسلاف اقتراض ته ویلی کیـږی – بَکرَاً جوان اُوښ ته ویلی کیږی – نو نبی کریم ۖ دیو چانه اوښ قرض کړ بیااوښان دصدقی راغلی – الی احسنهم قضاءً دی حدیث نه معلـــــومه شوه چانه ادنی شی قـرض کی واخلی بیا اعلی ورکړی کوم شی عوض کــــی اعلی یاډیر ورکـــړی دیته سود نه وائی مثلا له چانه دی دلسو روپو لوټ قرض کړی خو زوړ لوټ دی بیا عوض کی ئی نوی لوټ ورکړی یا لس دی قرض کړی دولس ورکـــړی دیته سود نه وایئ دامستحب دی سود هله جــوړیږی چی کوم وقت کی ته شی قرض کـــوی تاسره زیات شرط کړی – سړی نه لس روپی قرض کوی هغه وی لس قرض درکوم پدی شرط چی دولس به راکوی یا به اعلی راکــــوی – اوس ددی حدیث متعلق مسئله داده – چی حیواناتو کی استقراض جائزدی کنه  چانه چرگ قرض کړی اوچانه بیزه- دائمة ثلاثه مسلک دادی چی استقراض حیواناتو کـــی جائزدی دعلماء احناف مســـلک دادی چی استقراض حیوانانوکی جائزندی دعلماء احناف په نزد استقراض صرف دریو څیزونوکـی جائز دی مکیلی موزونی عدد متقارب – غنم قرضوه اُوړه قرضوه چه څومره په کیل ورکوی داقرض کوی شی کیل دیته وائی مثلاً یو لوښی دی دومنه ځـایوی  یاډیر –اوړه دی واخسته پدغه متعارفه لوښی کی به ئی واپس قرضه ورکــړی- مــوزونی په تله باندی چـی څومره څیزونه ورکوی شی لکه غــوړی چینی داسی نور- عددمتقارب – یاعدد سره یوشی خلک بدلوی رابدلوی چانه هګی قرض کړی غوزان قرض کړی یادی حکم کی موجوده دورکــــی عددی څیزونه دی لــکه پیاله داسی نور- دادری څیزونه قرض کوی شی – باقی پاتی شو حیوانات هغه کـــی استقراض جائز ندی ځکه نه مکیلی دی نه موزونـــــی نه عددمتقارب – دائمة ثلاثه دپاره دلیل داحدیث دباب استسلف من رجُل بــــــکراً نبی کریم ۖ چانه اُوښ قرض کړبیائی په قرض کی ورته واپس اوښ ورکـړ- معلومه شوه چی جـائزدی علماء احناف دپاره دلـــیل یو روایت دسَمُرة بن جُندب دی عن سمرة بن جندب ان النبی کریم ۖ نهی عن بیع الحیوان نَسِیئَه – نبی کــــــریم ۖ دحیوان بدلول په حیوان باندی په اُداریعنی قرض منعه کړی  نقد اوښ ورکــړی په اُدارئی واخلی اودا استقراض الحیوانکی هم معنـی به داوی سړی ته دی نن بیزه ورکړه (خرڅه دِکړه) میاشت بعد به تاته هغه بیزه نه درکــوی ځکه له هغی نه نفعه اخستی ده – اوکه دغه بیزه درکړی بیا خوسودده ځکه یومیاشت نفعه بلاعوضه شوه بله به درکـړی – دابدل شـو سره دنسیئه – دویم : دلیل احنافودپاره اثر دعبدالله بن مسعود ده عن ابن مسعود انه کرِهَ السلف فی الحیوان- ابن مسعود په حیواناتو کی قرض کول مکروه ګنړی ده دریم اثردعمررضی الله عنه عن عُمران کره السلف فی الحیوان – بل عقلی وجه داده چی قرض وائی څه ته – قرض ویلی کیږی تملیک الشئی بالشرط رَد المِثل – یو سړی دیوشی مالک کړی پدی شرط چی ماته به مثل راکوی اوس په مِثلِیاً توکی جاری کیږی مثلیات دری دی مکـــیلی مــوزونی عدد متقارب مکیلی غنم دغنمو مثل ده هکذا دوه نور- باقــی حیوانات دا د ذواتُ القِیَم نه دی – ذوات الامثال ندی یو غوا به په څلویشت زره وی بله غوا به په پنځوس زره – دی کــــی دقرض معنی نه موجودیږی ځکه دقرض معنی تملیک الشئ بشرط ردالمثل یو سړی ته دبیزی مالک کړی صباته بیزه ورکـــوی داخو دهغی مثل نده شیــدو کی یی به فرق وی رنگ کی غوښه کی دحدیث باب نه ااحناف دری ځوابه کوی ځـواب اول دادی چی داحدیث منسوخ دی داپه ابتداء داسلام حمل دی ابتداء داسلام کی قرض دحیواناتو جــائز وو اوس نسخ شوی دی دلیل النسخ هغه روایت دسمرة بن جندب دی نهی عن بیع الحیوان باالحیوان نسِیئَه بل داده کـــه چیری استقراض حیواناتو کی جائز وائی نو حضرت عمر اوابن مسعود چی دوی افقه الصحابه دی اعلم الصـحابه وو هغوی ولی داناجائز ګــــڼل یو دویم ځواب چی دا استقراض نبی کریم ۖ ځان له نوه کړی بیت المال لپاره ئی قرض کړی وو اودلیل پی دادی استسلف مـن رجل بکراً فَقَدِ مَت عَلیه اِبلٌ من الصدقه نبی کریم "ص"ته چی دزکاة اوښان راغلل دزکاة داَُښانونه ئی دهغه عـوض اوښ ورکړ  نبی کریم ۖ چی ځان لپاره څه شی قرض کول دهغه عوض ئی چَرته دبیت المال نه ندی ورکړی –دبیت المال مال په نبی کریم ۖ حرام وو نو لهذا دا اُوښ ئی ځان لــــه نه وو قرض کــــړی بیت المال لپاره ئــــی قرض کړی وو اوداحنافو په نزد استقراض الحیوان د بیت المال لپاره جائزدی . دریم: ځــواب حدیث نه شاه اورشاه کشمیری رحمة الله علیه کړی – دی فرمائی چی اصل کی نبی کریم ۖ اُوښ قرض کړی نه وو اوښ ئی په ثمن مؤجل( اُدارئی) واخست خو.
فرهنگ اسلامي

داصفحه له تقریرنه سپینه پاتی شوی ده

دغلط فهمی له وجی نه داصفحه له تقریرنه سپینه پاتی شوی ده
-------------------------------
{  داستاذ مُحترم څویادګاری مصری  }

دیارښکنځل دګل ویشــــــــــــــــــتل دی                                   بدی خنـــدل دی چی له بل سره ئی کوینه                          
     په شملګی دشــــــــــــــــــــــــــوم غلطه                              کورته دی راغلم...... دِ لنګ وهلی وونـه 
====================

ته چی په بام کی وی ولاړه تاچاته کتل
دګناه کشتی ته خیږی سوچ پری وکړه
چی بیا ډوب په سمندرشـــــی ژاړه مه
--------------------------------------
دقرض په طلب کی
 
ورکړپه لاس ګرځه په خپـــــــــوورپسی
کلی کوڅی ورپسی غاپی به سپی درپسی
::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::
داهم ورپسی                                     

نن به شی صبا به شی دربه کړو پیدابه شی
ته زمونږه ورورئی یوکــال به راته ګوری



کن کنخیلِ عن الااحقادِ مرتفعاً
یرما بحجرٍ فیُعطی اطیب ثمرٍ

فرهنگ اسلامي

« مع الاحـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــتر

« مع الاحـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــترام »


....چی کله ټیم(وخت) راغــــی پیسی نوی نودهغی پیسو په ځای باندی اوښ ورکـــړدا اصل کـــی استبدال الدین وو دقرض په بدل کی اوښ ورکــــړی وو دامونږ هم وایو چی جائز دی په تا دیو سړی قرض روپی دی پیـــــسی نشته اوښ- ځمکه پکی ورکړه- عن ابی هریرة قا ل کا ن لرجُلٍ علی رسول الله صلی الله علیه وسلم حـق یعنی روپی وی راغی وغوښتل نبی کریم ۖ ورته ووی نشته فأغلظ له – هغی سړی سختی وکـړه نبی کریم ۖ سره دسختی الفا ظ نورو روایاتوکی راغلی دی داسړی نبی کریم ۖ ته ووی یا بنی عبدالمطلب انکم مُطُــــــــول – مطل – تاسو بنو عبدالمطلب خاندان چی ئی پردی پیسی نه ورکوی ظلم کوی – انکم مطل – جمع دماطل ده – هغه چاته ویلی کیــږی چی پردی حق نه ورکوی مَطَلُ الغنی ظلمٌ کی تیر شوی نودا اعـــتراض د دی سړی بی ځایه وو ځکه دنبی کــــــــریم ۖ خاندان کی وروڼوکی پخپله داسی سړی نه ووچی پردی پیسی نه وی ورکړی اوبله داوه چی مطل دیته وائی چه سړی سره شی وی اونه ئی ورکوی اودلته نبی کریم ۖ سره شی ؤنه – اوس تا سره شی نوی اوته ئی وروسته کــړی دامطل نده اوس که وائی چه نبی کریم تهۖ داسی خبری کــول چی هغه اذاء وی کفر ده دهغی ځواب داده چی یا اصل کی دادائن کافر یهودی وو یا مسلمان وو خو اعـــرابی وو دنبوت حقوق ورته معلوم نه وو – فَهَمَّ به اصحا ب – اصحاب دنبی کریم قصد وکړدی سړی ته چی وینسی اوسزاورکړی فقال النبی صلی ۖ انّ لصاحب الــــــحق چی دائن دی- مقالاً – دسختوخبروحق شته – یعنی چی دائن خپل مدیون نه قرض غــواړی سختی خبری ورته وکړی چی ته پردی قرض نه ورکوی ته پردی قرض خوری داحق ورته شته اوس که ده سختی وکړه دخبروحق ئی شته داهلته اجازت دسختو خبرووی چی مدیون پردی حق نه ورکوی اووَس کی ئی وی اوکه مدیون سره څه شـــــــی نه وو بیا دائن ته دسختو خبرو حق نشته دقرآنکریم حکم دی ان کان ذوعُسرة که مدیون تنگ دسته وو فَنَظِرَ ة الی مَیـَسرَه بیا انتـــظار واجب ده سختی خبری به نه کوی نو ان لصاحب حق مقالا چه مدیون وَسِی وی اوحق نه اداء کوی – یا دلته ان لصـــاحب حق نه مراد مدیون دی مقالاً – تحمل د مقا ل ددائن یعنی مدیون ته پکاردی چه دداین سختی سختـــــی په ځان تحَمُل کړی لکه دی مسئله کی دغه شخص نبی کریم ۖ باندی کورنی خاندانی الـزام ولــــګولـــوچــی تا سو پردی قرضه نه ورکوی – نبی کریم ۖ څه ورته ونه وی معلومه شوه که مدیون ته دائن سختی خبری وکړی مدیون دِبرداشت کــــړی یعنی جنگ جګړه د نه جوړوی.

فرهنگ اسلامي

باب بیع الحیوان بالحیوان مِن جنسِه مُتفاضلاً

باب بیع الحیوان بالحیوان مِن جنسِه مُتفاضلاً
 
*عن جابر قال جاء عبدٌ فبایع النبی صلی الله علیه وسلم عن الهجرة ولم یشعر انه عبد الخ
اوس یو حیوان په بل حیوان بدلوی زیاتی وکړی داپه اتفاق د فقهاءُ جائزدی یوه غوا ورکړه دوی غواګانـــــی واخله زیاتـی ځکه روادی ځکه دا اموال رَبَویِ ندی بلکه اموال ربوی مکیلی موزونی دی حیوانا ت نه مکیلی نه موزونی دی دحدیث تحقیق یوکس نبی کریم ۖ ته راغی اوبیعت علی الهجرة ئی وکړ چی زه تاسره هجرت کوم خو نبی کریم  ۖ ته پته نوه چی داعبد غـــلام دی فجاء سیده یریدهُ ما لک ئی راغی وی زه خپل غلام بیائم – اوس چی واپس کول ئی دده هغه بیعت علی الهجرة ماتیدو فقاله نبی کــریم ۖ بعنیه په مائی راخرڅ کړه بیائی د دوه تور غلامانُ په عوض کی واخست – عبد مال دی حیوان دی – دلته یو حیــوان چی عبددی نبی کریم ۖ واخست بدله کی دوه حیوانان چی عبدین دی ورکړ نو تبادل دحیوان په حیوان دیو جنس نه تفاضل وکړزیاتی ورکړکم ئــی واخست- نو پدی دفقهاءُ اتفاق دی چی یوحیوان ورکوی اودوه پی اخلی جنس یووی یو غوا ورکوی دوه اخلی داسی نور- داچـــی دواړه نقد په نقد وی بالاتفاق جائز دی – اوس که یو ورکوی او دوه حیوانان اخلی خو یو نقد بل نسیئه داجائزدی کنه – لــــکه یو غوامی درخرڅه کړه کال بعد به دوه غواګانی راکوی داجائزدی کنه شوافعو په نزد جائزدی علماء احنافُ په نزد ناجائزدی شوافــــعُ دپاره دلیل روایت دعبدالله بن عمرو بن العا ص دی ان النبی ۖ امره ان یُجَّهِزَ الَجیش – نبــــــی کریم عبدالله صاحب ته وویل داد زکاة اوښان په مجاهدینو تقسیم کړه لښکر تیا رکړه عبدالله بن عمرو دزکا ة اوښــــا ن تقسیم کړ فنفدت الابل اوښان ختم شول هلته ډیرمجاهدین ډیربی سورلی وو نبی کریم ۖ ورته وویل ورشـه له خلکونه اوښان په اُدار قرضه واخله ورته ووایه یو اوښ راکړه دزکاة اوښا ن  چـــــی راغلل دوه به عوض کی درکـړو فامره ان یأخُذَ فی ابل الصدقه یعنی خلکـــوسره نیټه وکـــړه- هغه وخت کـــی داُوښ دزکا ةد ټولولـوځان ته ټیم (گروپ) وو فجَعَلَ یأخذالبعیر بالبعیرین فی ابل الصدقه – دی حدیث کــــی یو اوښ ورکــــول دوه په اداری اخسـتل دی دا دامام شافعی صاحب دلیل دی – معلومه شوه جائز دی علماء احناف دپاره دلیل روایت دسَمُرَة بن جندب ان النبی صـلـی الله علیه وسلم نهی عن بیع الحیوان نسِیئه – دابدلـــول ناروادی – سرپه سروی یازیادت وی – حدیث دامام شافعی صاحب نه ځواب دادی چی داپه ابتداء داسلام حمل دی وروسته نسخ شو دی دلیل په نسخ روایت دسمرة بن جندب دی.
فرهنگ اسلامي

باب الرهن وجوازه فی الحضر کالسفر

باب الرهن وجوازه فی الحضر کالسفر

*عن عائشة قالت اشتری رسول الله صلی الله علیه وسلم من یهودی طعاماً بنسیئة فاعطاه دِرعاً له رهناً
رهن په لغت کی حبس ته وائی رهنتُ معنی حبستُ اصطلاح دشریعت کی رهن ویلی کــیږی جعل الشئی محـــبوس بحقٍ یُمکِنُ اِستفاءُه منه دچانه یو شی ایسارکـړی په بدله دحق خپل چـــی صبا خپل ددی شـی په ذریعی سره وصول کړی – رهن په اتفاق دامت سره جـــــــائز دی په چادی قرضه ده په رهن کی تری ځمکه واخله کــورواخله حیوان واخله – هرڅه انتفاع بالمرهون جائزدی؟  اوس راروان دی مطلب رهن جائزدی – اوس دارهن په ســـــــفرکی په اتفاق دفقهاءُ جائزدی لکه پیښور ته تلی دیوسړی درباندی قرض روپی واوښت اوس ګهړی بل شی رهن ورکــــړی جائزدی دلیل الجوازقران مجید دی وان کنتم علی سفرٍولم تجدواکاتبا- سفر کی دچاقرض درباندی واوښـــت یادی په چا واوښت ولم تجد واکاتب- کاتب نشته چی وی لیکی فرها نٌ مقبوضه بیا رهن ورکــــړه چی قبض ئی کـړی با قی حضر کی رهن جائزدی کنه لکه دکاندارنه شی واخلی اوساعت ګهړی ورسره رهن کیږدی – اهل ظـواهرو په نزد حضرکی جائزندی ائمة اربعه پدی متفق دی چی په کورکی هم رهن اخســــــتل ورکول جا ئزدی داهل ظواهر دلیل قرآنکریم دی وان کنتم علی سفرٍ ولم تجدواکاتبا داشرط فرِهان مقبوضه داجزاء- جزاء معلق بشرط وی نو مـــعلومه شوه رهن هغه جا ئزدی چی په سفرکی وی حضرکی نده جا ئزجمهورودپاره دلیل داحدیث دباب عـــن عائشة قا لت اشتری رسول الله ۖ من یهودیٍ چی ابواشحم نومیده اصل واقعه داوه چــــی نبی کریم ۖ کره دشپی میلمه راغی کورکی څه شی نه وو نبی کریم علیه السلام ابارافع ته ووی لاړشه ابوالشـحم ته ووایه چی زمونږکـره میلمه راغلی څه شی نشته تاله دی اربشی درکړی چی میلمه ته ډوډی برابره کړو یا خودی قرض درکـــړی بیابه قرض ورکړو یا دی په اُداردرخرڅه کړی درجب چی میاشت راخیږی پیسی به ورلره ورکــړم یهودی ته چی ابارافع لاړ هغه وی قسم دی نه ئی قرض درکوم اونه په اداری درکوم ترڅـــــــوچی ماته رهن نه ئی راکـړی مرهونه راوړه کیدی شی ځما حق وخوری ابارافع واپس راغی نبی کــــریم ۖ ته ئی پیغام راوړ نبی کریم ۖ ووی والله العظیم زه امین په ځمکه کی هم یم اوپه آسمان کی هم یعنی په اهل الارض کی مشهورپه محمدالامین یم په آسمان کی هم د چاشـی زه نه خورم خوخیر ده – ځما دا زغره راوخله یهودی ته ورکړه او اُربشی راوړه هغه لاړ زغره یی ورکــړه اربشی ئی راوړی – اوس داڅومره اُربشی وی بخاری کی به راشی دادیرش صاعه وی بعضی روایانوکی راځــــی شل وی اصل کـی تطبیق ابن حجر صاحب داکړی دی چی دشلونه دپاسه وی دیر شو نه کمی وی خوځنی خلک کسر نه معتبروی کسر ساقط کړی هغو شل ذکرکړی اوځنی خلک کسر پوره کوی یوکم دیرش وی وائی دیرش دی نوچاکسر پوره کــــــــړی په ثلاثین تعبیرکړی چانده پوره کړی دادیرش صاع اُربشی  دائی په یوه دینارباندی یوه اشرفی باندی دا اُربشی اخستی وی – دِرعًاله رهناً نومعلومه شوه رهن فی الحضر جائزدی- دی نه یوه بله مسئله معلومه شوه چی یوکـافر دی ذمی دی دارالاسلام کی پاتی کیږی وسله پی خرڅوی هم شی وسله ورته سوالی هم ورکوی شی ګِــرَو بانـدی هم ورسره ایښودی شی ځکه دضررخطرنوی هرڅه حَربی دی مونږ سره دمحاربی اعلان کړی هغه ته وسله خرڅول په رهن کی ورکول ناجائزدی ځکه داتعاوُن علی المعصیت دی صبا پی مسلمان وژنـــی بهرحال دادجمهـورودلـــیل آیات نه جواب دادی وان کنتم علی سفر داقید احترازی ندی داقید واقعی دی – واقعه شوه کـــــه سفـرکی  رهن ته ضرورت شو ورکړه.

فرهنگ اسلامي

بـــــــــــــــــــاب السَّلم

بـــــــــــــــــــاب السَّلم

*عن ابن عباس قال قَدِمَ النبی صلی الله علیه وسلم المدینه والناس یسلفون – الخ سَلَم ویلـــی کیږی بیع الاجل بالعاجل مبیعه اُدار( قرض) ده ثمن نقد دی اُدارشی په نقد خـــرڅــــول یو سړی ته ووائـــی ماله لس روپی راکړه میاشت  بعدبه یومن غنم درکوم دابیع ســــلم بالأ تفاق  جائزدی اوجوازئی د دحاجت له وجی نه دی – زمین داردی پیسو ته ئی ضـــرورت دی پیسی نشته په پټی کی فصل شته دکاندار ته لاړ شی چی سوداء راکړه بیا به غله درکړم بهرحال – اوس سلم- په کوموڅیزونوکی عقـد سلم جائزدی مکیلی موزونی لکه غنم موزونی چینی لکه خلک میاشتو میاشتو مخکی  کــارخانوته پیســـی ورکړی چه ماله دومره چینـــی(بوره) راکړه – ائمة اربعه پدی متفق دی چی په نورو څیزونوکـــی هم جا ئزدی مکیلی موزونی عدد متقا رب مزروعا ت کا رخانی ته لاړشـــی چه دایولک روپی واخله میاشت بعد به دومره کپړه راکوی – یا قالینووالوته ووائی داپیسـی واخله میا شت بعد دومـره کــزه قا لین به راکړی عددی دی داسی نور- اهل ظواهرو دلیل داحدیث با ب عن ابن عبا س قا ل قــــدم نبی ۖ المــــدینه والناس یُسلِفُونَ فی الثمار عقد سَلم به ئی کول میوو کی السنة منصوب بنصب الحا فض دی الی السنة پیسی به ئی واخستی ویل یی یوکا ل به وروسته کجوری درکوم دی حدیث کی کیلی موزونی ذ کــــردی نومعلومه شوه کـــــوم شـــی چه په کیل وزن ورکړی شی هغی کی جائز دی نورواشیاء کـی عقد سلم ندی جائز – جمهورودپاره دلیل همـــــدغه حدیث دی خوپه مزروعی اوعددی کی چی عقد سلم جائز منی په دلالت النص اوعلت ددی حدیث سره – دی مـــکیلی مــوزونی کی چی شریعت عقد سلم جائز کړی ځــکه دمبیعی مقدار په کیل اووزن معلومیږی – همدارنګه په زراع دشــــی مقدار معلومیږی لکه لس کزه کپړه همدارنګه په عدد سره هم مقدار معلومیږی لکه شــل پیالی یودرجن دوه درجنَ- نولکه چی په مکیلی موزونی کی عقد سلم جایز شو له وجی دمــعلومیت دمبیعی نه نـــــــوپه مزروعی عددی کی هم جائز شو ځکه دی سره هم مقدار دمبیعی معلوموی شی.

فرهنگ اسلامي

باب تحریم الاحتکارفی الاقـــــــــوات

باب تحریم الاحتکارفی الاقـــــــــوات

کان سعید بن المسَیّب یحدّث ان مَعمرا قال قال رسول الله صلی الله علیه وسلم من احتکر فهوخاطی الخ
۱- داحتکار لغوی معنی ۲- اصطلاحی معنی ۳- او احتکار کـــوم کــــوم څیزونوکی حرام دی ۴-حکمت په حُرمت داحتکار
احتکار لغت عربی کی ویلی کیږی حبس الشی انتظارٌ لِغـلائه – یوشی ځان سره کور یادکان کی وساتی پدی انتظار چی ګران شی بیا به ئی خرڅ کړم – په اصطلاح دشریعت کی احتکار ویلی کیږی اشتری الطعام وحبسه الی الغلاء – غله واخلی بیائی مِیل (گدام ) کی ایسار کړی او هلته ئی خرڅوی چی ګران شی دائمة اربعه په نزد احتکار حرام دی – اوداحتکار مُحَرم دپاره دری شرطونه دی – شرط اول دادی چی داشی محبوس به مشتراه وی یعنی اخســــتل شوی به وی – که مشترا نوی دخپل پټی غنم ئی وی خرڅوی ئی نه بلکه کور کی ئی ذخیره کړی چی ګــــران شی خرڅوم به ئی داجائز دی – یا چاتحفه کی غله درکړه یا ذکاة کی چا غله درکړه دا ایسار کړی چی ګران شی بیائــی خرڅوم دااحتکــــار مُحرمه ندی داجائز دی – شرط ثانی دادی چی دابه طعام وی دانسان غذا اوروزی به وی – که چیری خوراک روزی نوه بیا احتکار جائزدی لکه ثیاب کپــړی شوی – داواخله بیائی ګرانیدوته ساته بیائی خرڅوه خلک ژمی کی دګرمی دموسم نرمی نازکی کپړی واخلی په ارزان قیمت بیائی ګــرمی موسم کی ګـــــران خرڅوی جائزدی هکذا عکس – همدارنګه میوی شوی میووکی احتکار جائزدی خلک لاړشـــــی افغانستان ته میوی راوړی سلاجو (یخچال) کی ئی محفوظ کړی بیا وروسته ګران شی په لکونوروپی پکی ګټی دغه شان سبزی شوی غـوړی تیل یعنی دغلی نه علاوه هرشی کی احتکار جائزدی یو غله کی ناجائز دی ځکه که غله نوی انسان مری اوکه میوه کپړه نوی دانسان ګزاره کیږی – شرط ثالث: دادی چی دغه غله ددی په شراء اوحبس کی عامو خلکــو ته ضررهم نوی اوکه ضرر ووبیاهم حرام دی . مثلا دفراخــــــی موسم دی نن پاکستان کی هر ځای غله ډیره ده نوکه ته ئی نه خرڅوی څوک لیونی کیږی بل چیرته ئی واخلی اوکه ته په شراء اخلی گدام کی ذخیره چاته ضرر نشته جائزدی – اوکه داسی زمانه وه بازارونوکــــــی غله ختم شوه- اوته غله اخلی ذخیره کوی او خلک له لوږی مری بیا حرام دی نوائمه په نزد احتکار حرام خو داحتکار مُحرمه دری شرطه دی ۱- داشی محـبوس به مشتراوی ۲-غله به وی قُوت (روزی) به وی ۳- داشی محبوس مشتراه کی عامو خلکو ته ضرر وی – اوکه په شراء اوحبس ددی شی کی عامو خلکوته ضرر نه وو زمانه دفراخی وه هرڅه ډیر وو بیاهم احتکــــار حرام دی – دادائمه اربعه مسلک ) قاضی ابو یوسف رحمه الله فرمائی چی هرهغه شی چه د هغی په حبس کی خلکو ته ضرر وی دااحتکار محـــرمه دی که غله اخلی ذخیره کوی خلکوته ضرر دی دوایانی اخلی ذخیره کوی خلکوته ضرر دی غوړی تیل وغیره لــــکه نن صبا خلق پطرول چی دخلکو دارمداردی- ته ئـــی اخلی پمپونوکی ذخیره کـــــوی خلکوته تکلیف دی ګــــاډی (موټران) ولاړدی داحـرام دی. نو تحقیق دادی چی که په طعام کی یو سړی ذخیره اندوزی کــوله او خلکو ته ضرر وو داخو په اتفاق دائــــــمه حرام دی ځکه شاته نص راغلی اونص طعام ذخیره کولو کی راغلی اودی نه عـلاوه نورڅیـزونه چی دی که ذخیره کولوکی ئی ضرر عامه وو بیا قاضی ته پکار دی چی سزا ورکـــړی ځــکه شریعت چی احتکار منع کړی دی ځکه عامه ضرردی نو نوروڅیزونوکی چی عامه ضــــــرروی قاضی ته حق دی چی سزا ورکــړی – اوس دااحــــــتکار شریعت چی حرام کړی له وجی ددفعی دضرر عامه تاله خــــدایۚ پیسی درکړی ته غلی اخلی ګودامونوکـــــــی ذخیره کوی اونوروغیره خلکوته څه میلاویږی نه – له لـــــوږی مری ضرر دی اواحتکار کــــی شدیده ګناه دی دحضرت عُمر صاحب روایت بخاری شریف وغیره کی به راشی نبی کــــریم علیه السلام فرمائـــی الجالِبُ مرزوق والمحتکرُملعون کوم سړی چی له یو شهر نه بل شهر ته غله راوړی خلکوباندی ئی خـــرڅوی چی خلک مــــاړه وی مرزوق ده ته به خدای ۚ روزی دولت ورکړی والمحتکرُ ملعــــون چی څوک ذخیره اندوزی کوی هغه ملعون دی ټول خلک ورته ښیری کوی بل حدیث کی راځی دحضرت عُـــــمر صاحب نه منقول دی نبی کریم ۖ فرمائی من احتکـــر علی المسلمین طعامه شربه الله بالجزام الله تعالی به ئی جزامـــی کـــــړی دجُزام مـرض به پی مسلطه کـــړی روایاتوکی راځی حضرت عمر صاحب خپل دور خلافت کـــی یوه ورځ ووته دجومات څنګ ته بلا غنم پراته دی غرمــــــوته وچــــیدو دپاره نو حضرت عمر صاحب تپوس وکـــړ وویل داغنم چارراړوړورته وویل شو داستا غــــلام اودحضرت عثمان صاحب غــلام راوړی – نو حضرت عمر صاحب دُعا وکـــړه چی خدای ۚ دی ستاسو دی طعام کی برکت واچـــوی اوچاچی راوړی هغه کی دی خدای ۚ برکت واچـــوی مسلمانانوته فراخی ده یو سړی ورته وویل حضرت صاحب – داخلکـــــو باندی نه خـــرڅوی داوچــــوی ذخیره کوی چی کله ګــــــران شی ورکوی ئی "احتکارکوی" حضرت عمرصاحب هغه دواړه وغوښتل وویل ولی داکارکوی دوی ورته وویل نشتری باموالنا ونبیع – داغله مونږپه خپل مال اخستی دبل چاپه مال موندی اخستــــــی ونبیع اوخرڅوئی ځان له ګټه کـــوو حضرت عمرصاحب ورته حدیث پیش کړو چی ما نبی کریم ۖ نه اوریدلی دی چی من احتکر علی المُسلمینَ طعامهم ضربه الله باالجزام فَرُرح ورته وویل دحضرت عثمـان صاحب غلام وو وویل امیرصاحب ځما ستا سره وعــــده ده چی زه به بیا ذخیره دغلی نه کــوم الله سره می وعده ده بل غلام  هغه خبره به ئــــی کــوله نشتری باموالنا ونبیعُ – څوورځی بعد خدای ۚ جُزامی کړو – داسی مرض ده لاسونه ئی خپی ئی ریږدی بیا لــــویږی بهرحال قـــــال النبی ۖ لایحتکرُ الاخاطـی یو خاطی دی یو مُخطی – خاطئی هغه چاته وائی چی خطاء کارکوی ګناه کوی خاطئی په معنی دِعاصی الاخاطی الاعاصی- نوخاطی هغه څوک چه قصد دګناه ئی کړی وی – اومُخـــطی هغه چاته ویلـــی کیږی چی نیت  ئی دجائز کارکړی په ناجائزپریوځـی ښکار کول جائزدی تاپه ښکارډز کولو سړی ولګید دامخطئی دی – اراده ئی دجائزکړی پریوت ناجائزکی.

فرهنگ اسلامي

باب النهی عن الحَلف فی البیع

باب النهی عن الحَلف فی البیع

ان ابا هریرة قال سمعتُ رسول الله صلی الله علیه وسلم یقول الَحلَف مَنفَقَةٌ لِلسِلعَة مَمحَقَةٌ لِلرِبحِ- منفقة کــــی دوه لُغته دی په فتحی دمیم اوسکون دنون سره دغه شان ممحقة دابه مَفعَلَة وزن شی مصدر میمی ده اومفعلة وزن دال علـــی السببیت دی حدیث کی راځی الوالدُ مَبخَلَةٌ مَجبَنَةٌ – بچی سبب دبخل دی – بچی چی نوی دمال غم څوک نکوی دغه شان ئی لګوی چی بچی وشو بُخل پیداشـی – معنی داالولدسبب البخل -مَجبنَة یعنی سبب الُجبن –بچی دِنوی دلاوربه ئی بهادر به ئی بچی دِ وشی ډاریږی به که مـړشم بچی به چاته پاتی شی اوڅه به خوری څه به کیږی همدارنگـــــه حدیث کی الحلف منفقة – للسلِعة داسبب دی لپاره درایج کولو دسامان – منفقه له نفاق نه دی رواج ته ویلی کیــــږی ځنی شی هر څوک اخلی وائی دارواجی دی اوځنی شی هرڅـــوک نه اخلی – اوکـه ته قسمونه پی کوی قسم دی په دومره می اخستی قسم دی څه شی نه ګټم خلک ئی زر زر اخلـی وائی هله چی ارزان دی نو الحلف قسم منفقة سبب درائج کولو دی للسِلعة سامان لــــره – ممحقة داسبب دمحق ختمولودی ممحقة له مَحق نه دی ختمولو ته وائی للربح ګټی لپاره – یمحق الله الربا ویُربی الصدقات اوس قسم سره نقل شی رائج شــو خلک به ئی واخلی ولی دامال څوک خرڅوی ګټی دپاره یی خرڅوی کوم شی چی تا په قسمونو باندی خرڅ کړی خدای ۚ به پکی برکت نه اچوی – دویـم لغت دیکی دادی مُنَفِقَة په صیغی داسم فاعل سره باب تفعیل نه نفق یُنفقُ تنفیق – الحلف منفقه للسلعة قسم لپاره درائج دسامان ممحقة للربح ختم کونکی دګټی اوبرکت دی اوس په بیعه کی ډیر قـسمونه حـرام دی که قسم په دروغو کوی دیکی دحُرمت شک نشته – اوکه دِی قسم کی ریشتینی ئی دمالټو سیر دی په لسو اخستی دی ته وائی قسم دی په لس می اخستی په یوولس ئی ورکوم – بیا هم ناجائزدی  دو وجونه ناجائزدی ۱- یو داسبب دتغریرددوکه کـولودمشتری دی هغه به سامان نه اخلی خو ستا په قسم به باور وکړی هغه به واخلی هغه دی دوکــه کړ دهغه شی ته ضرورت نه وو شی ئی واخست رویم2 داده ددی قسمونو په ذریعی سره دالله تعـالی د نوم قدراحترام کمیږی ځکه دخدای ۚ نوم بیا ورته معمولی شی معلومیږی هروخت بیا قسمونه کوی لاتجعلوا الله عُرضته للأیمانِکم – الله فـــرمائـــی ځما نوم دخپل قسم عادت مه ګرځوه – اوس حدیث کی ممحقة للربح – وجه داده چی په قسمونو تا شی خرڅ دکــړو وروسته مشتری پی خفه کیږی – اوچی آزار درپسی شی بیا به ګټی ونه کــــړی – داګټه سړی هلته کـــــوی چی دخلکو دُعا ورپسی شامل حال وی – وائی که خدای ۚ  راکوی یوځل خو دی راکړی- ماته دکلی ماشومان دُعـا کوینه – بهر حال آزار نه چا بازارندی موندلـــــــــی بیا به خوارئی اوخواربه ئی دویم حدیث باب ایّاکم وکثرة الحلف – یو یوقسم پروا نه کوی چی صادق وی بعضی خلک سړی قسم ته مجبور کړی.

فرهنگ اسلامي

باب الشفعـــــــــــــــــــــــة

باب الشفعـــــــــــــــــــــــة

*عن جابربن عبدالله قال قال رسول الله صلی الله علیه وسلم من کان له شریک فی ربعة اونخل فلیس له ان یبیع حتی یوذن شریکه فان رضی اخذوان کره ترک ۱- دشفعــــی لغـــــوی معنــــی ۲- اصطلاحـــــی معنـی ۳- اودشفعی په مشــروعیت جوازکی حکمت څه دی – شفع لغت عربی کی له شفِع نه اخستی شوی ده شفعَ ضَم ته ویلی کیږ ی دی وجـی نه واحد ته وَتر وائی دوته شفعَ وائی – ځکه دیکی ضم العددالی العددوی په اصطلاح دشریعت کی شفع ویلی کــــیږی حقُ تملک البُقعه المشتراة بما قامَ علی المشتری مِن عـــوضٍ مالییٍ بسب الشرکة عی الجوار – ستا دکـــور څنګ کی یو سړی کور خرڅ کړو تاته شریعت داحق درکړی چی داکومه حصه ستا ګاونډی یا شریکـــی خرڅ کړه ددی ځــــان مالک کړی چه پیسی ورکړی خو په هغو پیسو ځان مالک کړی چه مشتری څو په ۱۰۰۰ واخست تاته داحـق دی ددغه کور ځان ما لک کړه هغه مشتری اخستی مشتری ته پیسی ورکـــړه کور واخله – حق تملک البُقعه المشــتراه شفیع دمشتری دملِک نشی مالک کیدی – هغه ته شریعت حق ورکړی – مشتراة قید – یو سړی ته ځـمکه میراث کـــی پاتی شوه یا چاورته وبخښله خیراتی ئی ورکړه په هغی شفع نسته شفع په هغه ځمــکه ده چی واخستلی شـــی بماقامَ علی المشتری په هغومره روپو چی مشتری ته پریوتی دی من عـوض مالیٍ که په بلـــی طـــریقی سره حاصل شوی وی بیاهم شفعه نشی کولی – ښځی له خاوند مهر کی کور ورکړو ښځی خاوند نه کور واخست په بدل کی خپله بضعه ورکړه پدی څوک شفع نشی کولی ځکه مال ئی پدی کورندی ورکړی من عوض مالیٍ نده چه پیسی دی یا یو سړی بل عمداً مړکړ ولی المقتول پورته شوقاتل ته وویل ځمکه راکړه معاف بدی کړم قاتل ورلره ځمـــکه ورکړه پدی هم شفعه نه کیږی ځکه دی ځمکی بدل کی مال ندی ورکړل شوی دی بدل کی وینه پریښودل شــوی نو بما قامَ علی المشتری په بدله دهغه کی چه کوم مال باندی چه مشتری ته پریوتی دی مِن عوض مالییٍ سبب الشــرکة والجوار شفعه هرځای کی نه کیږی صرف دوځایونوکی کیږی یو هغه ځــــای کـــی چی داشفیع ددغه مشتری سره شریک وی او دویم هلته چی جَواروی شرکت بیا دوه قسمه دی شـــــرکت فی نفس المبیع شرکت فی حقوق المبیع – شرکت فی نفس المبیع کوردی ددو ورڼو شریک دی تقسیم شوی ندی یو پورته شو نیم ئی خرڅ کړو دی بل ته حـق دی – چی دی نیم کی شفع وکـــړی سبب شرکت دی هکذا ځمکه دیته شرکت فی نفس المبیع وائــی دویم شرکت فی الحقوق کور شو پټــی شو ددی دوه حقــــــه دی یو لار (لیاره) دویم مَسِیل اوس دی کورکی اوبه نوی لښتی پکاردی – یاکورته لارنوی په کومه به ځی اوس ددو کورنو لار یوه ده یو خرڅ شو بل شفعه پی کَوَی شی ځکه شریک فــی الطریق دی یا دوه کورنوته یو دابو لښتی راغلی یا دوپټی دی دیو لښتی بیاله نه اوبه کیږی یو خرڅ شو بل شفع پــی کولی شی – داشرکت په حقوق دمبیعی دریم اَوالجوار – یا په سبب د ګاونډیتوب مثلاً داکوردی – دی شــرقی جانب ته کور لګیدلی دهغه لارپورته ده- ددی – دی طرف ته لاری جُــدا دی اوبه ئی ځان ته دی – اوس مشرقـــی جانب کورخرڅ شو دی پی شفعه کوی شی دیته شرکت الجوار وائـی – دی شفعی سره دپښتنو شفعه ووته – دپښتانه شفعـه نسب سره دی اوس حکمت په مشروعیت دشفعی – شریعت ولی داشفعه مقرره کړی – نو شریعت چی شفعه مقرره کړی له وجی د دفع دضرر الجوار – ځکه ستا دکور په پاټنر(شریک) راغی یا دځمـکی هغه مُفسِد ســــړی دی غل دی زانی دی هر وخت به تری پریشانه ئـــی  داکوربه پریښودی نشی چی بل چَرته لاړشی نو شریعت وائی چی ته پی شفعـه وکړه ته ئی واخله – اودی چی بل وطن نه راغلی بیا دی وطن ته لاړشی څه تندرپی راغورځی پیسی ئی ورکړه – اوکـه شفعه ونشی دی غریب به آبائی وطن نه تښتی – اود جوار نه ډیرضررونه میلاویږی(پیداکیږی )داد شــــفعی لغوی اصطلاحی تعریف اوحکمت داحادیثو وضاحت – من کان له شریک فی ربعة – ربعه اصل کی هغه کـــورته وائــی چی خلک پکی موسم ربیع(پسرلی)کی پاته کیږی دعربو به دری قسمه کــورونه وو. دژمی به ځان له کور وو سختی ګرمی کی به ځان له کوروو. اوموسم ربیع به هلته کورووچَرته چی هوا به معتـدله وه – وروسته دربعی اطلاق په هرکورکیږی اونخل ذکر دحال مرادتری محل دی – یا باغ دکجوروی- عن جابر قال قضی رسول الله ۖ بالشـفعة فی کل شرکة ای فی کل مشترک لم تُقسِم ربعة اوحائـــط – اوس دیکی مسئله ده اوس داشفعه صرف په غیر منقولـــی کــی کیږی لکه ځمکه کورباغ اویاپه منقولی کی هم کیږی دوکسانو منځ کی ګاډی(موتر) شریک دی دابه شریک داســی نور منقولـی – یو خرڅوی بل شفعَ پی کوی شی کنه ائمه اربعه پدی متفق دی چی صرف شفعه غیر منقولی کـــــی کیږی اومنقولاتو کی شفعه نه کیږی لکه دواب وغیره – دعلاّمه ابن حزم رایه داده چی شفعه په منقولی غیرمنقولـی دواړوکی کیږی هرشی چی دومنځ کی شریک وی بل پی شفعه کوی شی دعلاّمه ابن حزم دلیل داجمله –چی قضی رســول الله ۖ بالشفعه فی کل شرکة – منقولی وی که غیرمنقولی وی کُل – استغراق حقیقی دپاره راځی . دویــم ده دپاره روایت دجابر رضی الله عنه دی بخاری شریف کی به راشی عن جابرقال ان النبی صلی الله علیه وسلم قـضی فی الشفعه فی کُل مالم یُقسَم پورته ځمکه وی یاغیرځمکه جمهوردپاره دلیل یو روایت دجابررضی الله عنه ابــوداؤد کی به راشی قال رسول الله ۖ لاشفعة الاّ فی ربعة اوحائط دویم دلیل روایت دابوهُــریرة صاحب قال النبی ۖ لاشفعــة الاّ فی دارٍ اوعَقار دلته ادواة الحصر راغلی ددی حدیث نه ځــــواب دادی چی قضی بالشفعة فــی کل مشترک مشتـــرک نه مراد دلته ځمکه ده غیر منقولـــی ده قرینه دا وروسته دی لم تقسم ربعة اوحائط داتفسیــــر دی دماتَقَدَمَ- دادمشتـرک تفسیر دی چی هغه مشترک چی تقسیم شوی ندی لکه کور یا حائط – دلته تفسیرپه غیر منقولی سره شوی نه منقــــــولی – باقی دحدیث بخاری نه ځواب ان النبی ۖ قضی بالشفعه فی کل مالم یُقسم فی کل الخ داعام دی که منقولــــی وی یاغـیر منقولــــی مونږوایولږخو مخــکی تیر شه کنه شاته حدیث الفاظ دادی فاذا وُقعت الحدود وصُرفت الطروق فلاشفعـة – کله چی پُلی مقرر شوی ځمکه کی – لاری جداشوی فلاشفعه حدودپه غیر منقولی کی وی دایوه مسئله دویمه مسئله ددی حدیث متعلق داده پدی باندی دفقهاءُ اتفاق دی چی شریک فی نفس المبیع کـی حق دشفعی شته اوس شریک فـی الطریق شریک فـــی الشرب ته حـــق دشفعی شته کنه – پټی جُدا جُدا دی کورونه جدا جدادی باغونه جُداجُدا دی ددواړه کــورنو دباغونو لاریوه ده – یا دابو لښتــــی یودی دائمه ثلاثه مسلک دادی چـــی شریک فی الطریق والشرب ته حــق دشفعی نشته . علماء احناف په نزد حــــق دشفعی شته دوئمه دامسئله چـی جار ملاصق ته حق دشفعی شته کنه ستاکـــــور سره شرقی جانب ته کور لګیدلی دی لارجدا جدا دی هرڅه جدا جدا دی صرف اتصال دی ائمه ثلاثه وائی نشتـه احناف وائی شته نو دائمه ثلاثه په نزد شفع صرف په شریک فی المبیع کی ده شریک فی الحقوق چی لاراولښتی دی اوملاصق ددوی دلیل یو داحدیث چی قضی ۖ بالشفعه بکل شرکة لم تقسم – نو معلومه شوه چی شفعه په مشترک کــــورمشترک پټی کـــی ده دویم دبخاری روایت دجابر صاحب چی ان النبی ۖ قضی بالشفعه فی کل مالم یُقسم فاذاوقعت الحـــدود وصُرفت الطروق فلاشفع – علماء احناف دپاره دلیل چی شریک فی الحقوق ته حق دشفعــی شته یو روایت دجابر صاحب دی ابوداؤد کـــی به راشـــی عن جابر قال قال رسول الله ۖ الجار احق بالشفـعه الجار یین ینتظر بها(وان)کان غائب – اذاکان طریق هماواحد – داحدیث په اعتبار دعبارة النص دلالت کوی چی شریک فی الطریق ته حق دشفعی شته . نو هر کله چی شریک فی الطریق ته حـــق دشفعی راغلی نو په دلالت النــــص ددی حدیث سره شریک فی الشرب ته هـــم حق دشفعی راغی ځکه لکه دپټی نه بی لاری نفعه نشی اخستی – نودپټـــی نه بی لښتــی هم نفعه نشی اخستـــی . دا دلیل شوپدی باندی چـی شریک فی الحقوق ته حق دشفعی شته . اوس جارملاصــــق ته حق دشفعی شته ددی دلیل روایت دابو رافع دی بخاری کی به راشی نبی کریم ۖ فرمائی الجارُ اَحق بِسَبَبیِه – ګـــــاونډی دسبب قُرب حقداردی دویم دجابر صاحب ترمذی کتاب البیوع کی به راشی جارالداراحـــق بالدارالجار والارض – ګاونډی دکــور دګاونډی دکور اوځمکی مقدار دی – باقی ددی حدیث باب نه ځواب چی قضی بالشفعه بکل الشفـعه مالم تقسم نومونږ هم پدی قائل یو کور ځمکه تقسیم نوی پکی دشفعی حق شته – بخاری روایت نه ځواب چی قضی بالشفعه فی کل مالــــــم یقسم فاذاوقعت الحدود الخ فلاشفعه – یعنی فلا شفعة با لسبب الشرکة – بل مونږ دا وایو چی شریک فی نفس المبیــــع ته چـــی شریعت حـق دشفعی ورکړی دی دپاره چی ضررنه خلاص شی – نو ولی داشریک فــی الطریق شریک فــــی الشرب ته ضــرر نه میلاویږی – حدیث باب – لایحل له ان یبیع حتـی یؤذَنَ شریکه الخ – دیکی مسئله ده یو سړی دبیعی نه مخکی شفعه پریږدی مثلاً داکوردومنځ کی شــــریک دی یوئی خرڅوی بل ته وائـی ته دا اخلی کنه زه ئی  خرڅوم هغه وی زه ئی نه اخلم داشریک پورته شو خپله حصه ئی خرڅه کړه اوس بعد البیع دابل ورورپورته شو شفعه کوی شی کنه ائمه ثلاثه پدی متفق دی چــی شفعه کوی شی دامام احمد صاحب یو قـــــول دادی چی شفعه نشی کوی امام احمد بن حنبل دی جملی سره استـدلال نیسی چی لایحل له ان یبیع حتی یُؤذن شریکه فان شاء اخذ وان شاء ترک نو فاذابایع ولــم یؤذنه فهواحــق بشرکه نو معلومه شوه که خبرکړی وو او ده شفعه پریښـــوده بیا حقدارندی په مفهوم مخالف استدلال نِسی جمهورو دپاره دلیل دادی چی حق الشفعه بعد البیع ثابتږی نو ستا شریک کور نه ئی خرڅ کړی یاګاونډی – ته دشفعی حقدارنه ئی شفعه بعدالبیع ثابتیږی.

فرهنگ اسلامي

باب غرَز الخشبة فی جِدارالجار

باب غرَز الخشبة فی جِدارالجار

*عن ابی هریرة ان رسول الله صلی الله علیه وسلم قال لایمنع احدکم جاره ان یغرزخشبةً فی جداره قال ثم یــقول ابو هریرة مالی اراکم عنها معرضین والله لارمّینَ بها بین اکتافکم:
داباب دی په ننه باسلو دلرګی په دیوال دګاونډی کی اوس یو سړی دی دګاونډی په دیوال خپل ګــاډرإږدی یا پکــــی لرګی إږدی اوس داوضع دخشبی په دیواردګاونډی باندی داحق واجبه دی که استحبابی امام احمد بن حنبل اوداهـــل ظواهرو مسلک دادی چی داحق واجبه دی صاحب جدارددی لرګی کیښودلو نه نشی منع کـــــوی جمهورعلماء ائمة ثلاثه مسلک دادی چی کیښودل دلرګی په دیوال دګـــــــاونډی باندی داحق استحبابیه دی مستحب دادی چــــی مالک جدارئی پریږدی که منعَ کوی قانوناً ئی منعه کوی شی اهــــــل ظواهر دی حدیث باب سره استدلال نسی قال لایمنع هغه وائی دانهی چی ده نهی تحریمی ده جمهوروپه نزد دانهــی تنزیهی ده کـــراهت تنزیهی ده دلیل دجمهورو دپاره دغه روایت دابو هریرة دی ابوداؤد کی به راشی هلته الفــاظ دادی اذستأذن احدکم اخاه ان یغرز خشبة فی جداره فلا فلایمنعه اوس راشه نبی کریم ۖ وائی چی اجازت وغــــواړی ورورمسلمان چـــی ستا په دیوال به لــرګـی ایږدم دلته دوضعی دلرګی دپاره اجازت غوښتل شوی اوس که داحق واجبه وای اجازت ته څه ضـرورت وو نو هر کله چـــی دوضع الخشبی دپاره په جدارالغیراجازت شرط شو معلومه شوه حـــق واجبه ندی معلومه شوه دانهی – نهی تنزیهی ده دویم دلیل پدی باندی ددی حدیث شاتنی جمله ده ابو هریرة صاحب چی داحدیث بیان کړ صــحابه سرونه ټیټ کړ فطأطأرؤسهم بیا ابو هریرة صاحب ورته وویل مالی اراکم څه دی حال ځما چی زه وینم تاسو عنها ددی فیصلـی نه معُرضین نومعلومه شوه چی عام صحابه داحکــم واجبی نه مانه نوکه واجب وای صحابه دی حکم نه اعراض ولـی کاوه داحکم استحبابـــی وو والله لأرمِّن بها بین اکتافکم قسم دی زه به ولم تاسو پدی فیصلـــی په اوږوستاســـی یعنی که داحدیث نه منی دااستحبابی حکم دی که منی ئی یانه – معلومه شوه دا امر استحبابی وونه وجوبی.  

فرهنگ اسلامي

باب تحریم ظلم وغصب الارض وغیرها

باب تحریم ظلم وغصب الارض وغیرها

*عن سعید بن زید بن عمروبن نفیل ان رسول الله صــــلی الله علیه وسلم قال من اقتطع شبراً من الارض ظلماً طوَّقه الله اّیاه یوم القیمة من سبع ارضین
سعید بن زید دعُمر رضی الله عنه اَوښــی دی دِی باندی دحضـرت عمرصاحب خـــورفاطمه بنت الخـطاب واده وو اوحضرت صاحب دده په کـورکی ایمان راوړی اوسعید بن زید دعشرَ مبشرَءُ نه دی اودی مدینی نه ډیر لری وادی وکاق کی وفات شوی کـــورئی هلته وو وصیت ئی کــړی وو چی زه کله مړشم ځما کټ( جنازه) به واخلـــی مسجد نبوی سره څنګ کی جنت البقیع کی دصحابه کرامو قبر ستان دی دخپلو ملګرو سره می دفن کـــړی اووفات نه بعد خلکـــو په کټ کی اخستی وو مدینی منوری ته ئی راوړ دی وائـــی چی نبی کــریم ۖ فرمائی مَن اقتطع شبراً اقتطاع معنی اخذ معنی اوبعضی رویاتوکی اخذ راغلی – اوس ددی جملی طــــــوقه الله یوم القیمة مِن سبـــع ارضین شراح الحدیث دری مطلبه بیان کړی دی اول مطلب دادی چاچانه ظلماً ځمکی لاندی کــــړ قیامت راشی الله تعالی به ورته وائی اوس داځمکه څنګه کوی – بیا داځمکه داسړی وکندی عمیق به ئــــی کـــړی اوخاوره به راوُباســی تراوومی ځمکی پوری به داکندل کوی دی نه بعد به فیصله کیږی – ددی مقصود دپاره مؤید روایـت داحمد بن حنبل دی – ده حدیث نقل کړی نبی کریم علیه السلام فرمائی من اَخذ ارضاً بغیر حَقِها کُلِّفَ دی به مامورکـړی شی ان یَحمِلَ ترابها الی المَحشر چی داخاوره اوباسه میدان حشرته – دویم مطلب شراحو دابیان کړی چی کله دی مامورشـی اوداخاوره وباسی بیا ددی خاوری نه عظیم طوق جوړشی اوڅټ کی به ورواچــول شـــی ده ته به غټ بدن ورکـــړل شی لکه کافرو ته یو غاښ داحد غر برابر – اوترڅوچی فیصله نه ئی شوی ترهغی پوری به ئی ګـــــرځوی ددی دپاره مؤید هغه هــــم روایت داحمد بن حنبل صاحب دی – دی روایت کی راځی ایُمارجُلٍ ظَلَمً شبراً من الارض کلـــــّفه الله ان یحفره حتــی یــبلغَ الی آخر سبیعن ارضین ثم یُطّوِقه یوم القیامة – بیا مطلب داشو چی اوومی ځمکی پوری به وکنی خاوره به اُباســـــی بیا تری طوق جوړ کړی په غاړه کی به ورته واچوی فیصلی پوری به ئی ګرځوی دریم مطلب ددی حدیث بعضی شراح الحدیث دابیان کړی دی سړی بل نه ظلماً ځمـــکه ونیوله الله به دده بدن اُوږد کــــړی پدی ځمکه کی به ئی ننه باسی پیښی به ئی کته اوومی ځمکی ته ورسوی دی صورت کی به داځمــکه دغاړی طوق پاته شـــی دی دپاره مؤید روایت دبخاری دی رابشی من اخذ من الارض شیئاً بغیر حـــــقه نُسِفَ به یوم القیمَةِ الــی سبع ارضین دادری مطلب دی کی څه تعرض نشته ځنی خلک بل نه ظلماً ځمکه اخستی وی هغه به خاوره باســی ځنـی خلکوچی ښه ډیر ظلم کــړی خاوره به هم باسی اوڅټ کـــی به ئــــی هم واچول شی اوځنی به لکه قارون په ځمکه ومنډل شی چی پیښی ئی اوومــــی ځمکی ته اُرسیږی تعرض نشته چاسره به یو عمل وشی چاسره بل. ددی حـدیث نه چند مسئله معلومه شوه – اوله داچـــی په ځمـــکه کی غصب موجود کیږی دامسئله به خپل مقام فقه کی به راشی چی غصب په ځمکـه کی موجودیږی کنه دبعضی علماء په نزد غصب په ځمکه کی نه موجودیږی وائـی غصب په منقولی کی راځی عام علماء پدی دی چی ځـــمکه کی غصب موجودیږی دلیل داحدیث دویمه مسئله داده چی ځمکه کی ملکیت شخصــی شته کنه نن صبا متصرفین متجد دین پیداشوی دَ رُوس نه متأثِر دی اهل علم دی وائی ځـــمکه کی ملکیت شخصی نشته نوروڅیزونو ملکیت شخصـــی راځـــی ځمــکه کی نه راځی دا دحکومت حق دی له یونه واخلی بل ته ئـــی ورکـــــړی چی مساوات راشی داحدیث دال دی پدی چی ځمکه کی ملکیت شخصی شته که نوای نو بل نه چی ځـــــمکه واخست بیا مباح شی ئی واخست بیا یوم القیامت کی په غاړه کی ئی ولی اچوی معلومه شوه چی ځمکه کی ملکیت شخصـــی شته دریمه مسئله داتری معلومه شـــوه چی سړی د یوی ځمــــکی مالک شولاندی اوومی ځمکــــی پوری مالک دی دی ځمکی لاندی خاوره ګټه"کاڼی" سره سپین دیکی لاندی معدنیات تیل وغیـــره داهـرڅه دمالک دی ځکه اوومـی ځمـــکی پوری چی دده په غاړه اچـــول کیږی معلومه شوه دده ممـــلوک دی کنه دغا صب غاړی ته ولی اچول کیږی بله دامسئله معلومه شوه یو سړی دځمکی مالک شوڅومره ځای پوری داځمکه کندی دادده مــملوک دی که ضرر وو جارته بیائی نشی کنستی ځکه ته که کنستون کړی دسړی کورړنګیږی ځمکه خرابیږی بیا حــق نلری بله دامسئله تری معلومه شوه یو سړی دی دځمکی مالک دی – دی که لاندی کاریز تیروی سړک تیروی ټیک دی چـــی غیرته ضرر نوی – نن صبا اروپا- روس کـــی هرڅه دځمکی لاندی چلیږی سړکونه دځمکی لاندی دی پاس ســـړک کــی کښت کـــری – یو تبلیغی روس ته تلی وو بیا روسان ورته وویل چـــی مونږ خوداکمالات کړی دی هرڅه زمینـی دی تاسو مسلمانانو څه کــــما ل کـــړی دی هغه ورته وویلی داڅه کما ل دی د ځمکی لاندی روډ ســړک تیرول وی ماورته وویلی زمونږځمکه کی موږکان دی هغوی ټول ځمکی لاندی روډونه تیروی داخودحیوانیت کــــمال دی دانسانیت کـــمال دادی چی احکم الحاکمین سره رابطه وی بهر حال یو سړی دی ځمکــــی لاندی روډ تیروی تاته ضرر نشته ځمکی غورځیدو خطر نشته بیانشی منعه کولی حـــدیث آخر فی البا ب عن سعید بن زید بن عمروبن نـفیل ان اروی خاصمته فی بعضـــی داره فقال دعــوها وایاها الخ اروی بن اُویس یوه ښځه وه دی په سعید بن زید باندی دعوه وکــــړه چی تاځماځمکه نیولی ده هغه وی ماستا ځمکه نده نیولی دی وخت کی دمدینی حاکم "ګورنر- والی" مروان بن الـحکم وو هغه ته ئی رپوټ وکه چی سعید ځما ځمکـه لاندی کــړی ده هغه سعید راوغښت ورته وویل چی تا د اَروی ځمکـــه لاندی کـــــړی ده هغه وویل چی مادنبی کـــریم ۖ نه داحدیث اوریدلی چی څوک یو لویشت ځمکه په زور ونیسی اوو ځمکو پوری به ئــــــی الله غاړه کی واچوی وویل داحدیث می اورید لی اوزه به بیا دچاځمکه وخورم سعید وویل ګـواهانو ته ضرورت نشته ځه ورشه ترکومه ځایه ستا دعوه وی چی داځما ده هغه ستا دا روانه شوه دسعید په ځمــکه تیره شوه سعید دری سواله الله تعالی نه وکړه. ای الله هغه پوری مامه مړکی یعنی مړمی نکړی ترڅوچی ځما پوله (حد) داسی څرګنده کړی لکه رڼا چی څرګنده ده – دوباره ای الله هغی پوری مامه مړکی ترڅو ځما پوله داسی څرګنده کــــړی لـــکه رڼا چی څرګنده ده چی ټولومسلمانانوته پته ولګی چی اروای ده سره ظلم کړی.دریم سوال ئی داوکړ چی دا اروای ړنده کــــړی اوبیائـــی دغه کــورورلره قبرکړی میاشت لانوه پوره چی شدید باران وشو وادی عُقیر ته راغی دهغی ملکونه یی یوړل پُله لاندی پته وه چــی پدی ځمکه راغله پوله څرګنده شوه دسعید چی کــومه پوله وه لاندی ځمکی کی تیگه ئی ښخه کـړی وه څرګنده شوه ټولوته پته ولګیده چی اروی په سعید ظلم کړی وو میاشت لانوه تیره چی دی خدای ړنده کړه بیا پدی ځمکه کورکی ګرځیدله ویلی چی زه دسعید ښیرو ووهلم اوکومه ځـــمکه چی دده نه لاندی کړی وه هغه کی کوهی وو هغی کوهی کی وغورځیده او دویستوئی امـکان نه وو هغه ئی قبر جوړ شو – بیا عربو ضرب المثل وګرځول وی اعـــماک الله کما اعمی اروی – طُوِّقَه کی ضمیر مستر دی غاصب ته راجــــــع دی هوضمیر بارز ځمـــــکی ته عن محـــمد بن ابراهــــیم ان ابا سـلمة حدثه وکان بینه وبین قومه خصومة فی ارضٍ الخ ابو سلمة دعبدالرحمن بن عــــوف صحابی بچی دی دادفقهاء سبعه دمدینی نه دی دده خپل قوم ســـره ځمـــکه کـــی جــګړه راغله ده ویلی ځما دی هغوی ویلی زمونږدی دادصدیقی شاګرد خاص وو هغی ته راغی وویل قوم سره می ځمـــکه کی دعـوه ده هغی ورته ویلی چی ځمکونه ډیر لری ګرځه که دی په دیناکی دچا لویشت ځمکه لاندی کړی قیامت ورځ کی به ئی په غاړه ګرځوی

فرهنگ اسلامي

باب قدرالطریق اذااختلفوافیه

باب قدرالطریق اذااختلفوافیه

*عن ابی هریرة ان النبی صلی الله علیه وسلم قال اذاختلفتم فی الطریق جُعل عرضه سبع ازرعٍ – بعضــی نسخوکی سبعته ازرع ددی حدیث فقهاءُ مطلب دابیان کـــــړی دی چی یو لارده دلیاری په کِناروباندی شاړی ځمکی دی اوس خلک غواړی ددی لیاری په کنارو دشاړی ځمکــی آبادی وکړی ځمکه یا باغ یاکورپکی جوړکړی اوس منځ کی به څومره اندازه لار به پاتـی کیږی اوه ګزه که چیری ددوی اتفاق وو زیاتی پریښوده باک نشته ولی که اختلاف راغی بیابه اوه ګزه پریږدی د یکی آبادی نشی کولی دایو مسلک- بعضـی محدثین فرمایـئ چی ددی حدیث مطلب دادی یو مواة غیر آباده ځمکه ده حکومت ئی خلکوته آبادی دپاره ورکـــوی کوریاکرونده- اوس دی شاړی ځمکی کی لاری ته ضرورت دی خلک دی آبادی وکړی منځ کی دی اوه ګزه لارپریږدی دریـــم مطلبب بعضی محدیثنو دابیان کړی چی شرکاء منځ کی شریکه ځمکه ده اوس ئی تقسیموی منځ کـی څومره لار پریږدی په اتفـــاق څه حرج نشته ولـی که اختلاف راغی ځنی شرکا وائی لار کمه پریږدو ځنی وائی ډیره پریږدو بیا دغه شریـکه ځمــــکه چی تقسیمیږی دتقسیم نه به قبل اوه ګزه لاربه مشترکه پریږدی.څلورم مطلب ددی حدیث بعضی فقهاء دابیان کــړی یولارده دهغی کناری شاړی خوشی پرتی دی خلک دی کناروکی سامان خرڅوی وغیره اوس سامان خـــرڅولونه ئـــی منعه کوی شی کنه د اوه ګزونه بهروی منعه کوی ئی نشی که دننه وی بیا منعه کوی شی بهر حال فـــقهاء ټول پــدی متفق دی چی ځنی احکام په اختلاف عصرسره بدلیږی نبی کریم ۖ دورکی غټی مرکــوبی نوی اوښان قچری یاخرونه وو پدی به خلک خپل کا روبارکا وه اونه هغه وقت کی دومره کثــیر رفت آمد وو مدینـــی ته چــــی نبی کریم ۖ هجرت کولو شپږشلی کـــور وو (یوسلوشل کور) وونن صبا عظیم ښاردی- اودی زمانه کی ډیره ترقــی شوی غټ غټ سړکونه رفت آمد ډیردی خلک ډیرشول داپه اوه ګزه کی چَرته ځاییږی نو لهذا هغه زمانه کـــی چی دلاری عــــرض به اوه گزه وو حاجت پوره کیدو نبی کریم ۖ هغه وخت سره دافیصله کړی ده اوس دامسـئله الی یوم القـــــیامة نده دادهغـــی زمانی مطابق وو نو داتحدید وقتی وو داتحدید ابدی ندی نو لهذا اوس غټوغټو روډونو(سړکونه) ته ضرورت دی نو لهذا حکومت به غټه لارپریږدی.

فرهنگ اسلامي

کتابُ الفـــــــــــــــــــــــــــــرایض

کتابُ الفـــــــــــــــــــــــــــــرایض

*عن اُسامة بن زید انّ النبی صلی الله علیه وسلم قال لایرثُ المُسلم الکافر ولایرث الکافرالمسلم
داکتاب دی په باره دمیراث کی فرائض جمع دفرض ده اوفرض راځی په معنـــــی دمفروض سره مفـــــروض هغه حصی ته ویلی کیږی چی هغه وارث دپاره قران یا حدیث سره مقرر شوی وی نصیبا مفروضـــــا  مــــیراث متعلق قانون اسلامیه کی په خاص خصوصی او امتیازی اصول جواز لری په هر دین اوهر ملت کــــی دمــــیراث دتقسیم خا صی طریقی دی لکن قانون اسلامی کی په باره د میراث کی یو څو امتیازی اصول چی هغــه دنـــــورو ادیانونه ممتازدی اوعادلانه دی هغه اصولوکی یو اصل دادی چی جمیع ماترکه المیت فهو حق للورثة انسان مــړ شی او دده نه څو مره مال پاتی شی داټول دورثهءُ حق دی له غټ نه غټ شی راواخله ترستنی پوری دګنډانه داټـــــول دورثهءُ حق دی داقانون اسلامیه دری څیزونه شریعت کی مستثنی دی چی دا دورثهءُ حق ندی یو نفقة التکفین والتجهــــــیز انسان مړ شی دده په کفن څومره روپی لگیږی دا ددی حق دی کفن به ورته اخلی نفقة التجهیز قبر کنی دقبر کیندلو باندی پیسی بعضو ملکونوکی مزدوران ئی کنی دریم دَین که پدی باندی قرضونه وو نو هغه قرضــونه به تری اداء کوی شی ځکه دامال غریب پخپله خوړلـی دی اوس چی قرض ورنکړو اوداورثه تقسیم کړی مخی ته به دی عذاب خداوندی سره مخامخ شی دانسان قــرض خدای ۚ نه معافوی نو لهذا دده حق دادی چه دده قرض خلاص شی دقیامت تکلیف نه به خلاص شی دریم وصیت جائزه الی الثلث یوانسان دمرګ نه مخکی وصیت وکـړ ځما فلانی شی فلانی ته ورکړی فلانی فلانــــی ته – اوداوصیت جائزوو ثلث دریمی حصی دماله پوری جاری کیږی باقی مانده چی کوم مال پاتی شی دوه حصـی هغه به ورثه ته ورکـــــــول شی په خلاف دنوروادیانو – نورو ادیانوکی چی کله به سړی مړشونو دده هغه ما ل د مړی دابه ممکن الاسترباح وو په هغه به ئی ګټه کـوله دری قسمه مال دی چی ګټه کوی یو چی دی هغه غیر منقولی جایداد ځمکه باغ کور دکان داګټه ده دویم ســـوائم کـــوم څاروی چـــی صحراکی څریږی شیدی غوړی داهر څه کوی آخر هم ګټه دریم نقود (روپی ) تجارت کوه دکان واچــوه بس ډیریږی اساس منزل دی داګټه نکوی – نوروادیانوکی چی کوم شی به ګټه کوله لکه نقود سوائم غیرمنقولی جایداد دابه ئـــــی ورثه له ورکړه باقی ددی میت داستعمال څیزونه به وو لــــــکه زیورات دزنانه دنارینه اسلحه کپــــړه مرکــــوبه کټ بسـتره وغیره استعمالی اشیاء ځنی مذهبونوکی به هغه استعمالی مال ته اور ورته کو سوزاوه به ئی – دا اضاعت ده هلته دغـریب بچیان اوښځی کونډی یتیمان پاتی شو هغوی به مال ته شدید محتاج وو اودلته به قوم اورپی واچوه اوځنی ادیانوکــی دا ووچی اشیاء به ئی ورسره قبر کـــی ښخ کړو نن صبا محکمه اثارقدیمه قبروونه لــوڅــوی یو ځلی وطن ته لاړم زمونږه پخوانی قبرونه سوری سوری وو ما تحقیق وکو دا ولــــــی؟ – وویل یو ماهـــر راغلی وو دننه په قبرو کی باهوګـــان زیورات پکی کتل . ځنی مذهبونو کی داقانون وو انسان به مړشو دهغه استعمالی اشیاء به ئی دری قسمه کړ دری حصـــی به کړ یو حصه به ئی قبرکی ورسره ښخ کړه لکه زیورات وغیره دویمه حصه ئی دوستانواقرباءُ ته په طور دیادګـارو ورکړه وائی ځما دوصال شمعی به مړی شی زه به نه ووم – دایادګارمی درسره کړه زه به نه ووم ځنی مال به ئی دیوم الهلاک دخرڅی دپاره لــــګاوه ښځــــی به راغلی ویربه ئی پی کاوه هغوی ته ئی بلاپیسی ورکولی هلته به ښځی بچـی وږی پاتی شو اودوی به یادګارونه اخستل څه به ئــــی نائحیینُ" ویرګــــړی" ته به ئـی ورکړی – اسلام عادلانه نظام دی چی دمړی نه څومره مال پاتی شی دا دَ ورثهءُ حـــق دی دامال به نه مـــړی سره خخیږی نه به سوزول کیږی نه به په طوردیادگار چاته ورکولی شی – یو عالم عیادت بیمارپرسی ته تلی وو ناڅاپه سړی مریض ساه یی ورکړه عالم ورته وویل که لالټین (څراغ) لمپه مړه وی زه درسره کینم اوکه لالټین مړ نه وی زه پاڅم خلکو وویل ولــــی؟ – وویل دی لالټین کــــی چه کــوم تیل دی دادده مملوک وو ده ځان ته رڼا لـــګولی وه نومونږته دده په وجه انتفاع پدی رڼا جائزه وه نو چی کله مړشو دا د ورثهءُ حق شو دیکی دصغاروحق دی دی تیلو کی دغائبینو حق دی دَ صغاروحــــق نه انتفاع حرام ده نوکه مَړَوی کینم کنه پاڅم – دایواصل – دویم اصل دوصول اسلامیهءُ نه په باره دمیراث کـی هغه دادی چی المیراث حق لأقاریب المیتِ دون الاجانب کله چی انسان مړشی دده مال دده داقاریب حق دی پخــلاف دنورو ادیانو کله به چـــی یو انسان مړشو دهغه به ټــــول مال به دوستانو یا رانو قبضه واچوله په زوربه ئی واخست ددی ښځـــی یتیمان به محروم پاتی شول – اوځنی ادیانوکی قانون دا ووچی کله به انسان مړشو دده نه به چی ګرد چاپیره کوم کـــــورونه ګونډیان وو ویل به ئی مونږه دده خدمت کړی په ټول مال به ئی قبضه واچوله اسلام وائی نه دا ددوستانوحق دی نه دګـــاونډیانو دادورثهءُ حق دی المیراث حق لأقارب المیت دون الاجانب دریم اصل دوصول امتیازه نه په باره دمیراث په اســــــــلام کی داده چی المیراث حق للرجال والنساء والصغار والِکبار انسان مړشو دده چی کوم اقرباء دی نارینه یا ښځــــی غټ واړه دادَ ټولوحق دی پخلاف دجاهلیت دورکی- سړی به مړشودده په مال به دښځی دسره حق نه وو دبناتو پکــی حــق نه وو ځامن یاوروڼه چی کوم واړه وو هغه به جنگ نشوکولی هغه ته به هیڅ نه ورکول دابه صرف هغه چا واخست چی قــــوم نه به دفاع کــــوی شو حدیث کــی راځی دیوښځی خاوندمړ وو لونړه ئـی پاتی شو واړه  واړه بچی مال ټـول ترونو قبضه کړه ښځه راغله نبی کریم ۖ ته په ژړا شوه مال هغوی یوړ واړه ماشـومان پاتی دی دابه څنګه ساتم قرآنکریم نازل شو للرجال نصیب مماترک الوالدان والاقربون که مورپلارمړه شول خـپل خپلوان مړه شـــول نارینه لــــره میراث کی حق دی وللنساء نصیب ممن ترک الوالدان الاقربون مماقلّ منهُ اوکثُرَنصیبا مفروضا – که لـــږوی که ډیر دَ دوی حـق دی ـــ څلورم اصل داوصول اسلامیه ونه په حق دَمیراث کی هغه دادی چه مدارالوراثة علی الاقربین مړی ته چـــی کــــوم سړی اقرب ترین وی اول میـراث دهغه دی چه اَقرب وی له اَبعد نه مخکی دی مثلاً ځوی شته لمسی میراث نشــــی وړی بیا ځـــــامن نوی وروڼه شته وریرونه میراث نه وړی ترونه میراث نشی وړی – که وروڼه ځامن نه وو تره وو بیا دتره ځامن میراث نشی وړی پنځم اصل دادی الوراثة سبب للمِلک المطلقة چی کله سړی مړ شی دده مال پاتی شی نوچی دوارث پکی څــــــومره حصه رسیږی هغه ئی قطعاً یقیناً مالک دی په خلاف دهندوانو دمذهب کله انسان مړ شی دهغه منقولی جایداد تقسیم کړی باقی غیر منقولی کورونه دکانونه ځمکی دامشترک دی پدی کــــی دچاڅــومره حصه راځی نفعه تری اخلی . دی وجی نه داسلام وصول دادی چی سړی څنګه مړشو څــــومــره زر وی میــراث دِتقسیم شی ځکه که تقسیم نکړی ستابه بچی لمسی کیږی خلک به ډیریږی صبابه جـــــګړی پیداکیږی – حدیث باب سندکــــی عن علی بن حُسین داعلی دحضرت حُسین شهید بچی دی دعلی بن ابـــی طالب لمســــی دی دده لقب زین العـــــــابدین دی مدینی منوری ته لاړشی دحضرت فاطمه الزهرا خپوته حسن صاحب اوامام زین العابدین ښـخ دی څرګند قبرونه ئی دی دده نوم علی لقب ئی زین العابدین دی کر بلاکی حضرت حسین صاحب سره وو خودی بیمار وو خیمه کـی پاته شو میدان جنګ ته ونه وتل دی وجی نه حضرت حسین مبارک شهید شو اودی پاتــــــی شو ده به شبانه روزکـی زر ۱۰۰۰ رکعاته نفل کولودا دده معمول وو څو ژوندی وو کورته به غیبی طـــوررزق راغی چاته پته نه لګیده چه له کـــومه ده کله چی وفات شو هغه غیبی رزق ختم شو دحضرت مریمی غوندی انی لکِ هذا قالت هـــی مِن عندالله بل خوف ئی انتهائی غالب وو ملګروسره حج ته روان وو کله چــی مِیقات ته ورسیدل غســــل ئی وکړل لنـــګونه ئی واچول شاته نیت تلبیه وائی رنګ ئی زیړ شو رپیده لړزیده چاتری تپوس وکه ولی تلبیه نه وائی ده جواب کــی ورته وویل انی اخافُ ان اقول لبیک فیقال لی لالبیک ماسره خوف دی چی ای الله ستاکورته تلودپاره حاضــــــریم له پاسه آوازوشی چی نه- ملګرو ورته وویل چی دحج نیت تړلــــــی کیږی څوتلبیه ونه وائی بیا چیغه یی وکړه لبیک الهمّ لبیک لبیک اوبیهوشه پریوت په هرحال ان النبی صلی الله علیه وسلم قال لایرث المُسلم الـــکافر الخ – دلته دوی جمـلی دی اوله جمله لایرث المسلم الکـافر- مسلمان کافر نه میراث نشــــی وړی پلارئـــی کافر دی ځوی ئی مسلمان – دامسلما ن ځــــوی کافر پلارنه میراث نشی وړی – اوس مسلمان کــافرنه میراث وړی شی یانه ائمه اربعه جمهورپدی متفق دی چی مسلمان کافرنه میراث نشی وړی صحابهءُ کی صــرف دوه کــــــسان دی امیر معاویه معاذ بن جبل رضی الله عنهما هغوی وائی مسلمان کافرنه میراث وړی شی – پلارکافر مړشو مسلمان ځوی میراث وړی شی دَ دوی دپاره دلیل دی روایت دَ ابوداؤد سره استدلال نیسی الاسلام یَعلوا ولایُعلی . اســلام به عالی وی غالب به وی مغـــلوب نه واقع کیږی او عالی به هلته کیږی چی مسلمان کافر نه میراث ووړلی شــــی بعضــی الفاظو دابی داؤد صاحب الاسلام یزید ولاینقص اسلام به زائد وی دا نُقصانی کیـــږی نه – اوزیادت به هله راځـــی چی مسلم کافرنه میراث وړی اوکـافر مسلم نه میراث نشــی وړی. دویم دوی قیاس کوی په نکاح باندی چی مسلمان سړی دی دکتابیی یهودی سره نکاح تړلی شی اوکافر دمسلمانی ښځی سره نـــکاح نشی تړلی نوهرکله چی دمسلمان نکاح کافری سره جائزدی میراث هم تری وړی شی جمهورو دپاره دلیل داحدیث دباب لایرث المُسلم الـــکافر اودی حدیث نه ځواب چی الاســــلامُ یعلوا ولایعلی علیه یایزید ولاینقص مونږ وایو دینه مراد مطلب فضیلت اســـــلام دی – اسلام یوعالی دین دی دمیراث سره ئی تعلق نشته – اوقیاس دنکاح په میراث باندی نو داقیاس په مقابله الحــــدیث دی قیاس هلته حُجت وی چی مقابله کی ورته نص نوی او کــــه نص وی قیاس ته اعتبارنشته امام اعــــظم صاحب یوځل حج ته تلی وو د اهل بیت یوعالم ورسره میلاو "مخامخ"شوتپوس "پوښتنه" یــــــی وکړته څوک یی ده ورته وویل زه امام ابوحنیفه یم هغه وویل تاځما دنیکه دِین تباه برباد کړده ورته وویل چه څنگه ؟ عالـــم ورته وویل چه زه خبرشوم چه عقل اوقیاسونوپسی شوی یی قران حدیث نه منی !امام صاحب ورته ووی دا چا درته درواغ ویلی ځما عقل داده چه کله سړی مړشی ټول مال جینی ته ورکړم نارینه محروم کړم ځکه ځان چلوی شی جینـی غریبه خو بهرته نشی وتلی ستا نیکه ته چی کوم حُــــکم راغلی للذکرمثل حظ الانثیین – هلک جینی یوه مرتبه کــــی دی دهلک لا دوه چنده دی بهر حال – مونږوایو دا قیاس په مقابله دَ نص کــی ده اعتبار ورته نشته دایوه جمله لایرث المسلم الکافر دویمه جمله ولایرث الــــــکافرالمسلم پلارمسلمان دی زوی کافـــــریایو ورورمسلمان بل کــــافـــردا کافردمسلمان میراث نشـی وړی – اوس کافرمسلمان نه میراث وړی شی کنه ؟ جمهورعلماء ايمةالثلاثه پدي متفق دی چه نشی وړی د احمد بن حنبل صاحب یو روایت دادی کافـرمسلمان نه میراث وړی شــــی پدی شرط چه مال دمړی تقسیم شوی نوی او دی اسلام راوړی مثلاً- پلارمړشی دده دموت په وقت کی ځوی کافروی لامیراث تقسیم ندی ځوی یی مسلمان شی که قبل التقسیم مسلمان شی میراث وړی شی که بعدالتقسیم مسلمان شـــــی میراث نشـی وړی اوس دده دلیل او د جمهورو دلیل – جمهورولپاره دلیل حدیث دباب ولایرث الــکافرالمسلم چه په وقت دموت دا کافر وو بیا که قبل القسمت یابعد القسمت وی میراث نشـــی وړی احمد صاحب لپاره دلیل یو روایت د ابن ابــی مُلیکه دی نبی کریم علیه السلام فرمایـــی من اَسلمَ علی شیٍ فهوَله ددی مطلب احمد صاحب وایی که چیری وارث کافر وی او مال تقسیم نه وو اسلام یی راوړفَهُوَلَهُ دده پکی حـــق دی  ددی نه ځــــواب دادی مونږوایو ددی حدیث دامطلب چی مســلمان اسلام راوړ دده په ملک څه څیزونه و اسلام سره مِلک کـــی به وی ایمان دی راوړ ښځه دی په ملک کی ده کورپټی وغیره دغه ټول ستا دی اوســتاله مِلکه نه وځی دحدیث دامطلب دی من اسلم علــی شـــی تا اسلام راوړپه یوشی باندی یعنی وقت اسلام کی دده په مـلک کـــی یوشی وو فهوله دا دده مملوک دی داســـــــلام په ذریعی سره ملک نه وځی اودامعنی نده دحدیث چی یو سړی اســـلام راوړ داســــلام په ذریعـــــی سره غیرمملوک مملوک ګرځی دویم دلیل احمد صاحب دپاره روایت دابن عباس دی چـــی کُلُّ قَسمٍ قُسِمَ فی الجاهلیة فهو علی ما قُسِمَ ددی مطابق داحدیث وکلُّ قسمٍ ادرکه الاسلام فهوعلی قسمة الاسلام اوکـوم شی چه هغه داسلام دراتللوپه وخت کـــی تقسمیږی هغه به دقانون اسلامی مطابق وی هغی نه جمهوروځــــواب دا کــــوی ددی دمیراث سره څه کاردی ددی حدیث دامطلب ده چی داسلام راتلونه مخکی کوم شی لکه ځمکه تقسیم شوی وی یابل شی هغه تقسیم مطابق به عمل کیږی اوزمانه داسلام کی تقسیم دقانون اســــلامی مطابق به کیږی دریم استدلال دی په فیصلی دعمربن الخطـــــاب باندی نیسی دده اثردی من اسلمَ علی میراثٍ قبل ان یُقسَمَ فله التقسیم – یوسړی دی کافر دی میراث کی ئـی حق نشته اسلام ئی راوړ هلته لامیـراث تقسیم شوی ندی دده حق شته – ددی نه ځـــــواب دادی چــــی دحضرت عمرصاحب اثردی بخاری شریف کی د حضرت صاحب اثر فیصله داده چی کافر مسلمان نه میراث نه وړی مسلمان کــافـــرنه  دده مذهب ددی حدیث مطــــــابق ده – یو اثر شته چی من اسلمَ علی میراث قبل ان یُقسَمَ فله نصیبه ددی اثر مطـلب دادی یو سړی دی مُورِث لامړندی میراث لاجــاری شوی ندی اوس ایمان راوړی فله نصیبه – داتحقیق ختــــم شو- دویم حدیث باب درس جدید – عن ابن عباس قال قال رسول الله ۖ اَلحِقواالفرائـــض باهلها فمابقی فهولأولــــی رجلٍ ذکرنبی کریم ۖ فرمائی پیوست کړی حصــی دمیراث دخپلوخاوندانوسره هغه مال چـــی باقی پاتی شو هغه به دقریب سړی مړی ته وی – حدیث کی دفرائض لفظ راغلـــی فرائض جمع دفریضی ده فـریضه فعیلة وزن ده په معنــــی د مفروضة مفروض معنی مقرره – اواصل کی دافریضه دفرض نه اخستل شوی ده فرض لغت عربــــی کــــی دریو معانیو سره راځی فـــــــرض په معنی دقطعی سره هم راځی فرضتُ لزیدٍ من مالی ای قطعتُ فرض په معنی دبیان سره هم راځی قران حکیم کی فرمائی قد فرض الله لــکم تَحِلَتَ اَیمانِکم دلته فرض په معنی دبیان ده – ای بیان کړی ده الله تاسوته تَحِلَتَ ایمانکم  کفاره دقســـمونو – دریم فرض په معنی دمقرر کولو سره هم راځی لکه فرض القاضی النفقه قاضی نفقه مقرره کړه قرانکریم کــــی فرمائـــی صورة انزلناها داصورت ما رالیږلی وفرضنها ددی احـــکام ما مقرر کړی دلته حدیث مرادله فریضی نه الاَنسِباءُ التـی قدره الله سبحانه وتعالی فی کتابه هغه حصی دمیراث چی الله تعالی قران حکیم کی مقررکړی –  هغه شپږحصـــی دی ۱-ثُلُث ۲- ثُلثان ۳- سدس ۴-نصف ۵- ربــع ۶ – ثمن دغه شپږ انباء دی چاته یوچا ته بل مقرر دی اوس دغـه انباء ته فرائض ولـــی وائی؟ وجه دمناسبت دمعنــــی لغوی اصطلاحی کی څه ده؟ دفرض لغوی معنی دری شو ۱ -قطــــــع ۲ -مقرر ۳ - بیان  وجه دمــناسبت داده چی داشپږ حصی قران ذکر کړی دا قران کی بیان شوی هم دی اودا الله مقررکړی هم دی دهروارث حصه هم له بل نه جُـــــدا دی دا دری واړه معنی لغوی په معنی مراده کـــی موجود دی – دلته حدیث کی وائــی الحقواالفرائض باهلها – اوس اهل نه مرادڅوک ده – مراد له اهل نه الذین قدره الله سبحانه وتعالی لهـم الحصة فی کتابه ځـــوی زوجة اب اُم ذوی الفروض – اوس ددی حدیث دتشریح نه  الحقوا الـــخ نه مخکی یوه مقدمة ذهن نشین کړی بیادحدیث په مطلب پوی شی ورثه ټول دری قسمه دی.
۱- ذوی الفروض     ۲- عَصبة      ۳  - ذوی الارحام .
          
 ۱- ذوی الفروض هغه ورثه ته وائی چی هغوی ته په شریعت کی حصه مقرر شوی وی قران حدیث کی لکه زوج زوجة وغیره – زوج دپاره دوه حالته دی دښځی بچیان شته کـنه که دښځی بچیان وی مړه شوه په مال کی نصف ده اوکه دښځی بچیان نوی بیا په قران کی ربع مقررده دارنګی ښځه ده خــــــاوند مړشو ددی خاوند بچیان شته کنه که بچیان نوی ددی ربعَ ده که بچیا ن وو بیائی ثمن ده ولهنَّ الثمن قران مجید ده عَصبة هغه اقرَباء دمیت ته وائی چــی ذکوروی لکه ځوی پلارمړشو ځوی دده قریب دی اونردی – یا منسوب وی میت ته په واسطـــی دذکورچی ته ددی سړی نسبت میت ته وی منځ مذکرراځی لکه لَمَسی ابن الابن ته وائی الخ – ابن الاب ته وائـــــی *تره* ابن الجَد ته وائی مطلب مړی ته ئی چی نسبت کوی منځ کی سړی راځی نه ښځه عصبه کی قا نون دشریعت دادی چـی د ذوی الفروضونه اصحاب الحِصَص ته به حصی ورکړی لکه ښځه مړه شوه خاوند ته خپله حصه ورکـړه یا عــکس باقی مانده چی څومره مال پاتی شــــــی هغه ټول دعصبه وی نه دغیر = دویم اصل دادی چی اقرب به له ابعـدنه حاجِب وی ځــوی شته لمسـی میراث نه وړی ورورشته وراره له میراث نه محـــروم دی ورورشته تـــره محــــــروم دی دریمه ضابطه پکی داده که داعصبه په یوه مرتبه دقرابت کی وومیت ته بیا به ټول علی السویه وی سړی مــــــړشو پنځه ځامن ئی دی داپه بَنُوَت کی میت ته برابر دی ټولوکی بر په برابر تقسیم کــــــیږی په خلاف دنورو مـــــذاهبو عیسایانوکی سړی مړشی ټول مال مشرواخلی – دریم دوی الارحام دی – ذوی الارحام هغه چاته وائی هغه اقــارب دمیت چی هغه اِناس وی لکه عَمه یا منسوب میت ته بواسطة الاناث چی میت ته ئی نسبت کــوی منځ کی ئی ښــځه راځی خال – خاله- دمورپلار – دمورځامن – دخــاله نسبت مورته اُخت الاُم ابن الام – ذوی الارحاموکی ضــابطه داده چی په عَصبهُ کی یو تن موجود وی دوی له میراث نه محروم دی اوکه عصبه ءُ کی یوتن نه وو بیا ددوی حکم – حکم د عصبه ءُ دی – بیا د ذوی الفروضونه چی څومره ما ل پاتی شو ټول دَ دوی دی اقـــــــــرب به دابعد دپاره حاجب وی اوکه سره په مرتبه کی برابر وو لکه ټول ماماګان ټولی خالی بـیا به برپه برابر مال ورکوی بشــــــی –
 نوټ: ځماغم شریکو ملګروچونـــکه ما دَ استاذ محترم ټول درس اوالفاظ حتــــی الــــوسع پوری لیــــکلی متأسفانه دمیراث ددرس په دغه مقام کی څه ستونزه پیدا شوه متباقی څه لږ تحقیق دپورته درس پاتـی شو برسیره پدی یو بل تقریر چی ځما خوږ ملګری ملانوراحمد له بل چانه اخستی وو په هغه کی هم دادرس نوو چــــه مــــادلته هغه بقایه لیکلی وائی بلکه باب الشفعه پوری لیکـــــــل شــــوی وو هغه هم ډیر مختصر – به هرصورت ډیــــر دتشــــــویش وړخبره نده ډیره بخښنه غواړم.                                
                              
عن محمد بن المنکدِر قال سَمِعَ جابر بن عبدالله قال مرضتُ فاتانی رسول الله صـلی الله علیه وسلم وابوبکر یعودانـی ماشیان فاغمی علیَّ فتوضأ رسول الله ۖ الخ-
اول دحدیث دالفاظوتشریح ماشیان – دی نه معلومه شوه چی دنبی کــــریم ۖ ساده ژوند وو چَرته چـــی ته هـر چیرته دمرکوبی انتظامات نه وو ثم صبَّ علـــیّ من وَضوه دباقی داُبـــــو د اودس نه ماء مستعملی واچولــــی فـافقتُ زه په هـــــوش شوم دی نه معلومه شــــوه تبرک باثارالصالحین – استشفاء باثارالصالحین جائـزدی نیک سړی وی اودس وکړی هــــغه باقی مانده اوبه په مریض واچوی چی په هـــــوش باندی شی یائــــی وڅښی نوتبرک باثارالصا لحین او استشفاءباثارالصالحین داجائز دی – قلت یارسول الله کیف اقضــی فـــی مالـــی – دحضـــرت جابر صاحب پلار جــــــنګ اُحدکی شهید شوی وو بچی ئی نه درلود صــــرف خویندی وی یا اوه (۷) یا نه (۹) دی کلاله وو – کلاله هغه چاته وائی چی پلارنه لری اولاد نه لری اوخویندی وروڼه لری دی وویل زه مال باره کی څه فیصــله وکـــــړم فلم یَرُدَّ علیّ شیئاً – ماته ئی ځواب رانکړ دا مسئله به خپل مقام کی راشی چی نبی کریم ۖ احکاموکــــی اجتها د کاوه کنه رائی سره فیصله کوله جمهورعلماء پدی دی چه نبی کریم ۖ اجتهاد اورائی سره  فیصلـــی کولی بعضـــی علماء پدی باندی دی چی نبی کریم ۖ رائــی اجتهاد سره فیصلی نه کــــولی صرف وحــــی ته به انتظاروو اوپه دغه حدیث استدلال نیسی فلم یردعلی شیئا جمهور جواب داکوی چی دی وخت کی نبی کریم ۖ ته داوخت کی رائی اجتــهاد سره حکم واضح نشو نو انتظار دوحی ئی وکــــړو – حتـــی نزلت آیة المیراث یستفتونک تانه خلک تپوس کــوی قل الله یفتیکم- الله ۚ تاسوته ځواب درکوی په باره دکـــلاله کی – اوس کلاله څه ته ویل کیږی دکلالــــــی متعلق څلوراقوال دعلماءُ نه منقول دی جمهورعلماء دکلالی تفسیر داکوی المیت الذی لیس له  ولدٌ ولاوالد بعضـوتفسیر داکـړی الورثة الذین لیس فیهم والدولاولد کلاله اصل کی هغه وارثانودمړی ته وائـی چی هغه کی نه ولدوی نه والد دریم قول دادی چی کلاله اصـل کی معنی مصدری ده الوراثة په میراث سره وړل دمال اذالم یکن للمیت ولد ولاوالد څلــورم تفسیر داده الما لُ المَورُوث هغه مال چی په میراث وړی شی فیما اذالم یکن للمیت ولد ولاوالد اصـــل کــی دلته څلورڅیزه دی انسا ن چی کله مړشی دپاسه والد نلری لاندی ولد – خویندی وروڼه لری – یوداچـــی دامیت مــوړوی دویم هغه ورثه چی دده نه مال وړی خویندی وروڼه مورِث وارث – دریم داما ل چی دی میت نه پاتی شوی څلورم واړه ددی ما ل ددی مړی نه نوجمهورعلماء وائی چی دغه میت ته کـــلاله وائی دویم قول داده چی وارثانوته کلاله وائی دریم قول مصدر سره تفسیر کړی څلورم مال کلاله بولی دلیل دجمهورو قران حکیم کی فرمائی ان رجلٌ یورث کـــــلاله دلته کلاله په میت حمل شوی معلومه شوه کلاله مړی ته وائی مزیدتحقیق به وروسته حدیث دحضرت عمــرصاحب کــــی به راشی دادکلالی تفسیردلته روایاتوکـــی ظاهراً تعرض معلومیږی دلته دی سندکی عن محمد بن المنکدردی طریقه کی دمحمد بن المنکدرشاګـرد دی سفیان بن عیینه دی طریقه کـــی چــــی دجا برصاحب باره کی آیا ت نازل شوی دادی یستفتونک الخ دویمه طـــریقه دابن جُـریج راروان دی متصل قال حدثنا ابن جُریج قال اخبــــــرنـــی ابن المنکدر دمحمدبن المنـــکد ر دویم شاګرد دی دده طریقه کی راغلی یو صیکم الله فی اولادکم للذکر مثل حظ الانثیین دا آیات سورة النـــــساء اول کـــی ده – یستفتونک الخ دسورة النساء آخر کــی ده اوس دجابر صاحب نه دوه روایته راغلی  دواړوکی تعارض ده. ددی نه ځواب حافظ ابن حجر عسقلانی رحمه الله داکــــــړی چــــی اصل کـی دجابر صاحب نه دومره منقول دی حـــــتی نزلت آیت المیراث . لکه دریمه طریقه د عبدالرحمن بن مهدی حتی نزلت آیات المیراث صرف دومره جمله منــقول ده لیکن دآیت المیراث دآیت په باره کـی دغه دوه راویان مختلف شوی دی ابن عیینه وائی چی آیت المــــیراث دغه وویستفتونک الخ اوابن جُریج تعین دآیت داکــــوی یو صیـکم الله ۚ الخ نو دجابر صاحب نه تعرض نشته – اوس دسفیان قول راجح دی که دابن جریج قول حافـــظ ابن حجر صاحب فرمائــــی دابن جریج قول راجح دی اویستفتونک الخ داآیت ډیر وروسته نازل شوی اوحضـــرت جابر صاحب ډیر مخکــــی بیمار شوی وو اویوصیکم الله الخ دجابر صاحب دبیماری وقت ته قریب نازل شـــــوی اوسفیان صاحب چــــی تعین دآیت المیراث یستفتونک کړی دی دیکی غلــط شوی دی منشأ دغلطتیا داده چی جابر صـاحب حتــــی نزلت آیت المیراث ویلی بس دابن جریج تفسیر دجابر صاحب دشان مناسب نده ځکه جابر صاحب کــلاله وو اویوصیکم الله فی اولادکم د اولاد مسئله ذکرده اودجابر صـاحب پلار نه وو او اولادئی له سره پیداشوی نه وو اوسفین صاحب ویلــــی چونکه دکلالی مسئله وه نویستفتونک سره تفسیر کړی لیکن ابن حجرصاحب وائی دابن جریج قول راجح ده دجابر صاحب ډیره مخکی بیماری وه مخکی خبره کـوی اویستفتونک ډیر وروسته نازل شوی – ده باره کی یوصیکم الله الخ نازل شوی اوس که ته وائی چه جابر صـــاحب کـــــــلاله وو دی آیت کی دکلالی حکم نشته جــواب داده چه دی آیت کی لږ مخته لاړشه یوصیکم الله فی اولادکم للذکرمثل حظ الانثیین فان کان رجلٌ یُورث کـــــلالة اوامراة وله اخٌ او اُخت لکـــل واحد منهماالسُدُس الی آخرالایة دغه آیات کی دکـلالی حکم ذکر شوی دی – بعضی علماء تطبیق کـوی دواړه روایان صحی وائی اودادواړه آیاتونه جابر صاحب باره کی نازل شوی وجه داده جابر صاحب بیمارشـــو دی وخت کی یوصیکم الله الخ نازل شو دکلالی حکم – کلاله دوه قسمه ده یو هغه کـلاله ده چی اخیا فی خور ورورلری دمور دطــرف نه – یو هغه کــلاله ده چه خور ورورلری مِن اَبٍ واُمٍ اول آیت کی دهغی کلالی حکــم بیان شوی چه خور ورورلری دموردطرف نه – آیت وله اخ واخت دابن عباس صاحب قراءت کی راځی وله اَخ اواُخت من امٍ فلـــــکل واحد منهما السُدُس چی کله دا آیت نازل شو هلته صحابهءُ داســــوال وکــــړ چــــی داســی کلاله وی چی خپل خور ورورئـــی وی اخیافی نوی بیا آخر کی دا آیت راغی یستفتونک الخ نو لهذا اول آیت هم دجابر صاحب باره کـی وو خو منشأ دسوال وګرځید نو دویم نمبر کی دابل آیت راغی – نو سفین هم صحی وائی ابن جُریج هم وائی خـویو اولاً ذکر کوی بل تآخیراً مزید تفصیل دحضرت عمر صاحب حدیث کی را روان دی – درس جـــــدید صفحه حدیث عن سالــــــم بن ابی الجد عن معدان ابن ابی طلحة ان عمربن الخطاب خطب یوم الجمعة الخ تشریح الفاظ حدیث وتحقیق دادحضـرت عمرصاحب دحیاة آخره خطبه وه دنبی کریم ۖ حالات ئی ذکر کړ دابوبکرصاحب او داخبره ئی وکــــړه که زه خدای ژوندی پاتی کړم زه به تاسوته دکلالی مسئله بالکل واضح کوم نو چــی دراتلونکی چهارشنبه .... ورځ راتله دی په خنجر ووهلی بیا  بلی جمعی ته پاتی نشو شهید شو هغه ارمان ئی پوره نشونو حضــــرت عمر صاحب ثم قال انی ادعُ بعدی شیئًا اهمَّ عندی من الکلالة کـــــی ما نبی کریم ۖ ته مراجعه کـــړی چی دکلالی حکم واضح کړه اونبــی ۖ ماسره دومره سختی اوتشدد نده کړی لکه دی مسئله کی ماسره کړی. حتی طعن با صبعه  زه ئــــی په سینه په ګـــوتو ووهلم الاتکفیک آیة الصیف الخ دکلالی متعلق دوه آیاتونه نازل شــوی یو ســـورة النساء اول کـــی انکان رجُل یورث کـــلالة الخ دا ژمی کی نازل شـــوی دیته آیة الشتأ وائی دویم یستفتونک الخ داګرمی کی نازل شوی آیة الصَیف ورته وائی اوس سوال پیداکیږی چی نبی علیه السلام ولی حضرت عُمر صاحب سره تشدد کــــاوه چی هغه آیت کی سوچ وکړه – سختی  تشدد نبی کریم حضرت صاحب سره دِ وجی نه  چی حضرت عمر صاحب یو مُجتهد فَقِه صحابی وو په ټولو صحابه ءُ کـــی افقه ترین پنځه کسان وو څلور خُلفاء یو ابن مسعود صاحب دسختـــــی وجه حضرت صاحب سره چه حضـرت عُمرصاحب افقه ترین صحابه وو چه داپه ظاهـــری نصوصو اکتفاء ونکــــړی داجتهاداواستنباط نه کار واخلی چی کوم ځـای کی قران  حدیث نص نه وی دهغی حکم د منصوص الیه نه معــــلوم کړی ځکه اجتهاد استنباط فرض واجب دی په مجتهدینُ دافرض دی چی استنباط وکړی چی کومه حادثه کـــی قران حدیث نوی هغه هلته دقران حدیث حـــکم قیا س ثابتوی اودلیل پدی چی په امت اجتهـــاد استنباط فرض ده قران دی ورودوا الی الرسول والی اوللأمرمنکم چی کوم کس دین کی سنجیده دی هغی ته مسئله یوسه لَعَلِمَهُ الذین یستنبطونه منه پوه خلـــک به ستا دسوال ځواب راوباسی نوکه حضرت عمر صاحب سره نبی کریم ۖ سختی نوای کړی اوهری مسئلی له صریح نص نه راتللی نو په دنیاکی خوپه کـــروړنوحادثات پښیږی په کــــروړنو آیاتونه به راتلل یواځــی قرانکریم احادیثو نه یو کروړ دیرش لکه مسئلی علماء احناف متقدمین مُستنبط کــــړی دی اوس په اربــــونو مسئلی مُستنبط  دی – نو دنبی کریم ۖ دسختی وجه دحضرت صاحب سره داوه چی اجتهاد استنباط نه کارواخلی  که استنباط نوی دَدُنیا ډیرواقعات بی احکـامه به پاتــی شــی یعنی له احکامو نه به خالی پاتی شی – لـــــکه نن صبا غیر مُقلدین وائی مونږ کتاب الله سنت رسول منو حسبُنا کتاب الله وسنت الرسول فقهاء مجتهدین نه منو بیا چی کوم ځای صریح آیت حدیث نوی بیا دخپل نفس اتباع کوی بیا دغیر دلیل اتباع کوی – موجـــــوده دورکــــــی بلاڅیــزونه راوتی دی مأکـــولاتوکی مشروباتوکی مراکبوکی لکه طیاری قران مجید حدیث نبوی کی داتصریح نشته ته اوس څه کوی بهر حال – نو حضرت عمرصاحب به هروخت دکـــلالی مسئله کی حیران وو روایاتوکی راځــــی ده یو ځلـــی خپلـــی لورحفصـــی ته وویل چی دنبی کریم طبیعت خوشحال وی ته تری دکــــلالی په باره کـــی تپوس وکړه چی ماته ئی واضح کړه حفصـــی وائی یوه ورځ نبی کریم ۖ ډیر خوشحـال وو ماورته وویل دکلالی دمسئلــی وضاحت وکړه نبی کریم ۖ راته وویل داپلار درته ویلی اِنّی اُوری انّ اباک لایَعلَمُها ابداځماګــــمان دی ستا پلاربه ترقــــــیامته پوی نشی روایاتوکی راځی یوه ورځ صـحابه راجمع شول دور خلافت کی وی راځی نن دکــــلالی مسئله واضحه کــړو عمر صاحب جوش کی راغی وویل فرمائل اِنّی لأقَضِنَنَّ فی الکلالة بقضاءٍ اُحدِث النساء فی خــدورهن – زه به نن داسی دکلاله مسـئله واضحه کړم چی ښځی پی په پردواوګودَروکــــی خبری وکړی دی وخت کــــی له یو کــــُونج نه مار راووت ټول وتښتید حضرت عمر صاحب ویل چی خدای ۚ داندی مقررکــړی چی دکـلالی مسئله ځما دلاسه واضحه شی بهر حال حضرت عمر صــاحب دجمعی خطبه کی دا وویله وانی ان اعِش اقضی فیها الخ لیکن دغه ارمان تمنا ئــی پوره نشوه راتلونکی بده"چهارشنبه" په ورځ شهید شو اوس سـوال داپیداکیږی چـــی په سید نا عمربن الخطاب رضی الله عنه باندی دامســئله ولـــی مشکل شوی وه – هغی دپاره علماء پنځه وجــوهه ذکــــر کړیدی چه حضرت صاحب ته کوم اشکال او خفا وه په مسئله دکلالی کـــی یو سبب معنی دکـــلالی – کلالة څلورمعانیو باندی راځی یو میت دویم وارث دریم مَورث څلورم اووراثت معنی مصدری دابابکرصـدیق صاحب رایه داوه چی کلالة دی وارث ته وائی حضـــرت عمر صاحب  دابوبکر صاحب دور خلافت کی څه نه ویل کله چی ابابکر صاحب وفاة شو بیائی وفرمایل الکـلالة المیت الذی لاولدله ولاوالد والقولُ معقول جمهورعلماء وائی کـــــلالی همدغــی ته وائی چـی کـوم حضرت عمرصـاحب تفسیر کړی دایو سبب خفا دویم سبب خِفا تعرض دآیتینو – دکــــلالی متعلقِ قران کــی دوآیته راغلی یو آیت الشتاء دویم آیت الصیف دی دواړو آیتوکی ظـاهری نظر سره چه ګــــوری تعارض ده آیة الشتاء کی الله تعالی فرمائی ان کان رجل یورث کلاله اوإمراَة اوس دغه شان سړی یا ښځه چه پلار نلری لاندی ځــــوی نلری خوریالورلری یا صرف خوروی یا مور لـــوروی فلکل واحد منهــــما السدس اوس دی آیت الشتاء نه معلــومه شوه چی یو سړی مړشی پلارځوی نلری یا خوریوه لری یالور نوسُدُس به اخلی واِن کان اکثرمِن ذلک کـــه یوی خورنه زیاته وی دوه وی زیاته وی فهم شرکاء فی الثلث دریمه حصه دمالپه دوی تقسیموی شی اوس دی آیت نه معلـــومه شوه که دکـلاله یوه خوروه سدس ده اوکه دوه دری وی بیا ثُلث ده – دویم آیت الصیف کی راځــی یستفتونک الخ بیا راځی اِنِ مرَءٌ هَلَکَ سړی مـړشی لیس له ولد – پلاریی نشته ځوی نشته ولَهُ اُخت فلها نصفُ ماترک وهُــوَ یرث ها ان لم یکن لهاولد- که خور میراته کلاله وه بیابه ورور وی اوس دلته کلاله خورته نیمه حصه ورکــــړه – بیا راځی وان کانثنتین فلهما ثُلُثانِ مماترک که چیری دوه وی بیا به دوه حصی ثلثین اخلی اوآیت الشتاء کـــی که یوه وه سدس اوکه دوی خویندی وی ثلث اودلته آیت الصیف وائـــی که یوه خــوروه نصف که دوی وی دوه حصی به اخلی ثلثین ظاهراً تعارض راغی لیکن حقیقت کی تعارض بین الایتین نشته پدی باندی داُمت اجماع ده چی اولنـــی آیت په باره داَخ او اختی من اُمٍ فقط خویندی وروڼه دری قسمه دی چی پلارموریوه وی هغی ته اخ اخت من ابٍ وامٍ وائــی اوکه صرف موریوه وه پلارجدا جدا دیته اخ اخت من امٍ فقط اوکه صرف پلاریووو مورجداجـــدا وه بیا دیته اخ اُختَ من ابٍ وائی علاتی ورته وائی اوس راشه دی اول آیة کی اخ او اختَ من امٍ حکم بیان شوی دی دی صــورت کـــی که یوه خوروه سدس که دوه وی ثلث او دی دویم آیت کی دهغه ورور خورحــــکم بیان شوی دی چی هغه مِن ابٍ او اُمٍ دواړونه وی یا صرف مِن ابٍ وی – بیا که خور یوه وه نصـــــف دی اوکه دوه وی ثلثان دی څـه تعارض نشته پدی داُمت اجماع ده چی دغه پورته مطلب مراد ده دلیل داجماع څه ده یو قــــرائت دابن مســـعود اوسعد ابن  ابی وقاص الفاظ دقـــرائت دادی ان کــــان رجُل یورث کــــلالة او امراة وله اخ واخت مِن اُمٍ دی آیت کـــــی تصریح په شپږمَهَ حصه راغلی تصریح اودلیل پدی باندی چی دی اول آیت اخ اختی نه مِن امٍ فقط – دلیل الاجماع داده چـــی دی خور اوورورته دمړی نه حصه معلوم شوی میلاو شــوی څه زیاتی شی نده میلاوشوی قران حکیم کی دمړی حصه تری جُدا شـوی ده یو حالت سدس بل حالت ثلث – مثلاکه ددی ځوی اولاد وو لمسیان وو دپلارهم ددی ځوی په مال کی شپږمه ده دمورهم قــران مجید فرمائی ولأبویه لکل واحد منهما السدس مماترک انکان له ولــد وان لــــم یکن له ولد ټول مال دموراوپلاردی خویندوته څه شی پکی نشته و وَرث ابواهُ پلاربیا به دوه حصی واخلی موربه دریمه وروڼه محروم دی اوس راشه مورته یو حالت کی سدس ورکړل شو بل حالت کی ثلث تدّبر نوچی دمورحصه معلومه یعنی ورکړل شوه چی اَخ اُخت مِن اُمٍ مراد ده دا دوه اسباب الاخفاء شوه – دریم سبب الخفاء په مسئله دکــــلالی کی داده چی دکلاله دپاره عدم الأب شرط دی کنه – یا سړی مړشو ځامن ئی شته اګر که یو ځوی موجـودوی وروڼه مَحروم دی خویندی محرومی دی. اوس عدم الأب شرط دی کنه دشعیهءُ مسلـــک دادی چی کلاله دپاره عدم الابن شرط دی عدم الاب شرط ندی سړی مړشو پلار ئی شته خویندی وروڼه شته دپلار په موجودګـــی کی خویندی وروڼه میراث وړی شی اهل السنت والجماعت فرمائی چی کـــلاله هله انسان ګرځیږی چـــی پلاراوځــــوی نوی دشعیه دغه آیت استدلال نیسی یستفتونک قل الله یفتیکم فی الکلالة – ان مراءٌ لیس له ولد داسی ندی ویلی لیس له والد هلک دلته نفی دولد دی نفی داَب ندی شوی اهل السنت وائـــــــی میراث به اقرب وړی پلارله وروڼونه  قریب دی – اودی آیات نه ځواب دادی چی ان مراءٌ هلــــک لیس له الولدٌ  دلته ولـد په معنـــی دولادت سره دی ای لیس له ولادة فی الطــرفین ټول اهل لغت پدی دی چه کــلاله وائی المیت الذی لیس له والد ولاولد. څلورمه مسئله دخفاء داده چی دکلالــی دپاره عدم الجَد شرط دی کنه اهـــــل السنت په نزد عـــدم الابن عــــدم الاب شرط دی – عـــــدم الجَد په باره دامام اعــظم صـاحب په نزد شرط دی ایمة ثلاثه اوصاحبین فرمائی چه دنیکه موجود ګی کی خویندی وروڼه میراث اخستی شی اوس دنیکه څوومه حصه ده بیا کورکی جمهورمختلف شوی دی څوک وائــــی اتمه حصه لــری څوک وائی اوومه حصه ده څوک وائی شپږمه به اخلی باقی دخویندی وروڼه دی څوک وائی ثُلث به اخلی . امام اعـــظم صاحب وائی چی نیکه موجود وی خویندی وروڼه څه شی نشی اخستی دامام صاحب دلیل قران مجید ده – دیــــوسف علیه السلام حکایت الله تعالی  کوی یو سف علیه السلام وائی اِتبعتَ مِلَّت آبآئی ابراهیمَ واسحاق دیوسف علیه السلام پلار یعقوب علیه الســلام وو. دیعقوب پلاراسحق وو داسحق پلار ابراهیم علیهم الصلوة والســــــلام وو نو اسحاق<ع> ئـــی جد قریب او ابراهیم <ع> جد بعید دی او اطـــلاق پی داب کړی دی نو چی هر کله چی په نیکه باندی په قرانکریم کـی داب اطلاق شوی دی نو پلار نه ئی نیـکه قائم مقام دپلاردی پنځم سبب الخفاء دادی چی کلاله دپاره عدم البنت شرط ده کنه چی کلاله ده خویندی وروڼه مــــیراث وړی نودلور په موجودګی کی ئی میراث وړی شی کنه جمهوروایــئ عدم البنت شرط نده ځکه کلاله داده لـیس له والد ولاولد لـــور وی یانه دبعضو رایه داده دکلاله دپاره شرط داده چی ځوی لور دواړه نوی سړی مړشو پلارنشـته ځـــوی نشته یوه لـــورئی ده ټــول میراث وړی شی دبعضو دپاره دلیل داآیت ان امراهٌ هلک سړی هلاک شـــی لیس له ولد – ولد مطلق ذکــــر شــــوی دی مذکر مؤنث دواړوته شامل دی جمهوروپه نزد ولدنه مراددلته مذکـــــردی لیس له ولد ده دپاره ځوی نوی کـــلاله دپاره عدم البنت شــــرط نده دلیل پدی عبدالله بن مسعود – زیدبن الثابت –عبدالله بن جعفروغیره نه روایت راغلی بخاری شریف کـی به دمعاذبن جبل روایت راشی اسد رضی الله عنه فــرمائی چی قضی فینا معاذُبن جبل علی عهد رسول الله صلی الله علیه وسلم – یو سړی مړ شوی وویوه ئی لورپاتــی وه یوه ئی خور نوکلاله وو  قضــی انّ النصف للبنت نصف اللأخت – نیم دخور نیم دلور نومعلومه شوه چی دلــور په موجودګــــی کـی خور میراث وړی دغه پنځه مسائل وو . دی وجی نه غریب حضرت عمر صاحب ته مشکل پیداشوی وو.
درس جدید عن ابی هریرة رضی الله عنه ان رسول الله صلــــی الله علیه وسلم کـــان یؤتی بالرجل المیت علیه الدین فسیأل هل ترک لدینه قضاء فان حُدِّث ان ترک وفاء صُلی علیه وإلاّ قال صلوا علی صاحبکم الخ.
اوس نبی کریم ۖ په مدیون مفلِس باندی جنازه نه کوله یو ددی وجی نه خلک چی دپردی دقرضی دنه اداء کـــولـــونه منع شی ځکه هر صحابی به دی خواهش درلود چی الله رسول په ماجنازه وکړی نو نبی ۖ چی کوم جنازه تــرک کړ دابه یو زجر اوتهدید وو چی آینده کی خلـــک پردی قرضونه په ځان وانه ړوی دویم حکمت داوو رابشی حدیث کی چاباندی دین وی الله تعالی دی نه معاف کـــــوی څوپوری چی صاحب دین نه ئی معاف کړی نودلته چی نبی کریم ۖ جنازه کوله خومدیون مفلِس ته دُعا غوښته دمعافی- اومعافی کیدله نه اونبی کریم ۖ دامعذرنه کنړله چی زه دُعا وکړم اوقبول نشی - - ولمافتح الله علیه الفتوح قال انا اولی بالمؤمنین من انفسیهـــم زه ډیر قــــــریب یم مؤمینانوته له خپلو نفسونونه- هغه آیت ته اشاره ده النبی اولی الخ.
فمن تُوُفِّی وعلیه دین فعلیّ قضاءُه – اوس دامسئله ترمذی کـــی تیره شـــوی کفالة عن المدیون المفلس جأیز ده کنه . جمهورعلماء ائمة ثلاثه صاحبین پدی اتفاق دی  چی مدیون مفلس  نه  کفـالة جائز دی امام اعظم صاحب په نزد دوه صورتونوکی جأئزدی په حالت دحیات کفیل پاتی وو یاحالت دحیاة کفــــــیل نه وو خو دومره مال دی چی قرض پی اداکیږی بیاکفالة عن المیت جائز دی. جمهوردغه حدیث سره استدلال نیسی فعلــــیّ قضاءه داکـــفالة عن المیت ده – ددی نه ځواب دادی چه فعلیّ قضاءهُ داپه طور دتبرع سره دانیکی وه ده سره نو امام صاحب په نزد کفاله عن المیت بطورتبرع صحی دی کفالة قضـاء صحی ندی بل داده چی نبی کریم ۖ ادا د دَین دمیت مفلس کوله داد ده خصـوصیت وو اوکه دادهر بادشاه وو بعضی علماء فرمائی چی اداء د دَین دمیت مفلس چی نبی کریم ۖ کوله دا د ده خصوصـیت وو اوهغه ته دغی کی اشاره شوی ده انی اولی بالمؤمنین من انفسیهم اواولی بالمؤمنین نبی کریم ۖ دی نور بادشـاهان ندی اوس که چیری کوم مسلمان مړ شی دمسلمانو په بادشاه داواجب ندی چی دهغی دَین اداء کړی بعضـــــی علماء فرمائی چه فعلیّ قضاءُه نبی کریم ویلی وو به حیثیت امیر المؤمنین نو لهذا اداء دهــــرمسلمان بادشاه ذمه داری دی اداء واجب دی ولی که بادشاه دمسلمانو دمیت قرضه اداء نکړه بیا دګناه سزادغه بادشاه ته ورکـــول کیږی – داهلته چـــی دَین ئی دجائز شی دپاره اخستی وی نن صبا دنیا کی ناری وهلی کیږی مونږ بشر دوست یو – نبی کریم ۖ دنن نه څوارلس سوه کاله مخکی اعلان کړی وو چی یو سړی مړشـی اوپه ده قرضه وی داقرضه په ماباندی ده ټوله زه اداء کوم دده بچیان وږی وی ښځی ټول په ماباندی ده تر صبا چه دا ناری دی ده سره شاته په زرګونوغرضونه دی یادی کافرکوی یا مرتد څه شی درنه جوړوی هرڅه نبی کریم چی کـول خالص الله دپاره څه غرضونه ئی نه درلود – مسئله ده یو میت مفـلس دی مړشی اوس دادین یوسړی راپورته شی دی دَین کی دزکاة مال ورکـړی اوس دا اداء داورکوی شی کنه بعضو شوافعورایه داده چه زکاة دمړی په دین کی ورکوی شی جمهوروعلماء په نزد دانه صحی کیږی دبعضوشوافعو دلیل داحدیث فعلیّ قضاءُه النبی ۖ خپل مال یی نه وو غریب وو او اداء د دَین ئی دزکوة له ماله ورکول معلومه شوه په دین کی زکاة ورکول جائز دی بـله داده قــــران حـکیم کی دزکاة اته مصارفه ذکر شوی انما الصدقات للفقراء والمساکین الخ.
یو پکی غارمین"قرضداران" دی نو لهذا میت مفلس هم غارن دی نو اداء د دَین ئی په زکاة کـــیږی جمـــــهوروائی زکاة کی تملیک شرط دی انماالصدقات للفقراء لام دتملیک لپاره دی چاته چی زکاة ورکوی هغه به ئی مالــک کوی مدیون هذالقیاس اومیت اهل دتملیک ندی نوچی زکاة ورکوی دائن ته ئی ورکوی مدیون ته ئی نه ورکوی اوزکاة په مدیون کیږی نو دین په چاده ورکوی ئی چاته مونږ کــی متل ده وهم دِچیرته ډب دِ چیرته خیږی اوحدیث نه ځـواب فعلیّ قضاءه داده چه زکاة مال ئی پکی نه ورکــاوه قرینه پدی داوروسته جمـــــله دحدیث ده ولمافتح الله علیه الفتوح فتحی وشولی غنیمتونو حاصـل شول نبی کریم ۖ څلورحصی دغنیمت مجاهدینــــوته ورکړ اویوه حصه بیت المال ته هغه پنځمه حصه دغنیمت نه به یی دا دَین ادا کوله زکاة نه وولیکن تقی عثمانی صاحب په تکمیله دفتح المُلَهیم کـــی لیکلی دی چی زکاة بادشاه یا مُهتمِیم واخلی بیا قرضه پی اداء کوی شی قــــرآن مجید کــــی چـی صرف لام تملیک راغلی چندمصارفوته راغلی انماالصدقات للفقراء والمساکین وفی الرقاب فی راغلی نولهـــذاتملیک شــرط ندی چی کله زکاة بادشاه دمسلمانانوته ورکړلی شو دغه بادشاه ددی ټولو فقراءُ وکـیـــل دی دده قرضه دبادشاه ده چی کله دده لاس ته ورغی بس تملیک وشو ددی بعد جدید تملیک ته ضرورت نشته بیا بادشاه قرضونه هر څه پی کوی شی دی حکم کی مُهتَمِیمِین والعاملینَ عَلیها هلته لام نشته عامل علی الصدقه چی زکاة ټولـوی مهتمیم اګر چی هغه مالداروی دی زکاة قبض کوی شی دا دفقراءُ وکیل دی اوفقه کی داقاعده تیره شوی ده قبض دوکیل قبضه دمؤکِل ده نو لِهـــــذا دمُهتمِم قبضه دطالبانو دفقراءُ قبضه ده ددی نه بعد جدید تملیک ته ضرورت نشته.                                   
بتوفیق الله وعونه الحمــــــدلله شکراً   


فرهنگ اسلامي

کــــــــــتاب الهبات

کــــــــــتاب الهبات

باب کراهة شراء الانسان ماتصدق به ممّن تصـــــــدق علیه عن زید بن اسلم عن ابیه ان عمر بن الخطاب قال حملت علی فرس عتیق فی سبیل الله الخ
داټول کتابونه (کتاب البیوع ،کتاب الفرائض اوکتاب الهبات) د ټولوربط تعلُــــق یوبل سره داده  چــــی انسان ته مال حاصیلږی اومِلک ته راځی ددی دری طریقی دی یو حَصُول المال بالمال ستا مِلک ته مال حاصِل شــــی په عوض کی مال واخلی مال ورکړی اوپه مال مال وګټی نو دهغی دوه سببه دی بیعَ شفعه غـــواورکـــړه ځمکه ورکړه پیسی بدی مِلک ته راشی دادکانداران چی څومره ناست دی دامال په مال ګټی یا شفعه شو ستا ځمکی څنګ کـــی ځــمکه خرڅه شوه شفعه پی وکړه پیسی ورکړه ځمکه ته واخله مال به تاته دمال په ذریعه حاصل شی نو انسان ته چی مال حاصلیږی په ذریعی دمال سره دهغی تحقیق مخکی تیرشو دویم انسان ته چی مال حاصلیږی په ذریعی دمِهنت سره جدوجهد سره مال دِنه ئی ورکړی مهنت وکړی دمهنت په ذریعی سره مال وګټی یانوکری وکړی یاباغبان یاداســـی نور. حصول المال بالعمل والمهنة دهغی متعلق مخکی کتاب المساقات مزارعة اجاره وغیره تیر شو دریمه ذریعـــه داده حصول المال بدون المال والعمل بلکه مُفت دابیا دری شیان دی ۱- میراث ۲- هــبه ۳- صـــــدقه دوه آخـــــرین بالمعنی قریبین دی- یاهبه صـدقه یوه کړه دریم وصیت شمار کړه صدقی مثال چاوصیت وکــــړځما دریمه حصه مال فلانکی ته ورکـــړی مخـکی کتاب  المیراث کی تیرشو اوس کتاب الهبة شاته وصایا ده رابشو حدیث ته – اسلم دحضرت عُمرصاحب مشهورغُـلام دی آذادکرده دی اودحضرت عمرصاحب حالات چـــی څـومره ده ته معلوم وو بل چاته معـــــلوم نه وو دی وجـی نه مؤرخینوچی دحضرت عمرصاحب حالات نقل کړی عامی داسلم نه نقل کړی دی قال حملتُ علـــی فـــرس- دایو آس وو د ده نام وَدََد وو داتمیم الداری نبی کــــریم ۖ ته تحفه کــی ورکړی وو نبی کریم ۖ تحفه کــــی حضرت عمرصاحب ته ورکـړه حضرت عمر رضی الله عنه دایو مجاهد وو  هغه ته ئی خیراتی ورکړوچی جهاد ته پی لاړشه دا اس انتهائی قیمتی اس وو هغه ســړی مسکین فقیر وو دومـــره خـرچه ئی پیداکوی نشوی چی اس ئی ساتلی وای آس تری کمزوری شو حضرت عُـــمر صاحب اراده وکړه چی داقیمتی آس دی راځه وائی خله لاړ نبی کریم ۖ نه تپوس (پوښتنه) ئـــی وکـړ چی دغه مجــاهد له خیراتی آس ورکړی وو اوس هغه دا آس ډنګر کړی دی خراب کړی ئـی دی ارزان ئــــی خرڅــوی زه ئی واخـــلم کنه نبی کریم ۖ وویل یو روپی ئی وانخلی خپله صدقه کــی عَـــود ونکړی باقی اشنا حدیث وګـــــوره – اوس دی حدیث کی مسئله ده چی تایوسړی ته خیرات ورکړو اوس دغه متصدق به ته عَود په سبب غیر اخــتیاری سره لکه پلار ورور مور ته دی صدقه ورکړه هغوکی یو مړشو هغه خیرات واپس تاته میراث کـــی راغی دابالأ تفــاق نفعه اخستل تری جائز دی بدون الکراهت دلیل ئی مخکـی حدیث تیر شوی یوه ښځه خپلی مورته خیراتی وینزه ورکړی وه مــــورئـــی مــــړه شوه بل څـوک ورثه نه وو هغه وینزه واپس دیته میراث کـــــی راغله  نبی کـــریم ۖ ته راغله قصه ئی بـــیان کړه نبی کریم ۖ ورته فقد وَجَبَ اَجرکِ وردّ ها علیه المـیراث – داغیر اختیاری تاته راغلی داتاعَود نده کــــړی اوکـــــله چی مُتَصَدَق به مُتَصَدِق ته واپس شو په سبب اختیاری سره لکه شراء – دیکی چند صورت دی یو داده دقیمت نه په کمه بیعه خپل متصــدق به واخلی داپه اتفاق دائمه اربعه مکروه تحریمی دی ځکـه داعَـــود فی بعض الصدقه دی بزه د زرو تاورکړی وه اوس ئی په پنځه سوه اخلی دنیمه دِعـــوض ورکړو نیمه کی دی عَود فی الصدقه وکــــړو اوحدیث کـــی العائــــدفی هِبته کالکلب یَعود فی قیئه اوحضرت عـمر صاحب بِرُخصٍٍ اخست په کـم قیمت نبی کریم ۖ وویل داعَـــود دی عَود فی کِل الصدقه نه وو عود فی بعض الصدقه وو – اوکه چیری دغه خیرات مُتَصَدِق ته واپس شو په سبب اختیاری سره چی شراء ده خو بِمثل القیمت ئی واخست یا په زیات دقیمت په بازارکــــی ئـــــی چــی څومره قیمت دی په هغه قیمت د واخست یا په ګران قیمت دی وقت کی بالا تفاق داشراء جائزده خو مکروه تنزیهی ده خلاف اولــی ده وجه دکراهت تنزیهـــی داده داندامت علــی الصدقه دی خپل شـــی چـــی بیا په پیســـو اخلـــی داداســــی صـــــورت دی لکه خپل خیرات کی پیشیمان شوی .

فرهنگ اسلامي

باب تحریم الرجوع فی الصدقه بعد القبض الاماوهبه لولده واِن سَفل

باب تحریم الرجوع فی الصدقه بعد القبض الاماوهبه لولده واِن سَفل

عن ابن عبّاس ان النبی صلـــی الله علیه وسلم قال مثل الذی یرجع فی صدقته کمثل الکلب یقی ثم یعود فی قیئه فیاکله الحدیث الاول فی الباب.
صدقی هِبی منځ کی فرق دادی صدقه ویلی کیږی تملیک العین بدون العوض ته وائی اوهبه هم دادی نو صدقه کــی مقصود دالله رضا وی فقیر مسکین ته ورکوی شی اوهبی نه مقصود درضاء دموهوب له وی استاذ دی پیردی خـان دی دوی ته ئی ورکړی ثواب په دواړو میلاویږی خوابتداءً په صـــدقه کی رضاء الله وی اوابتداءً په هبه کی رضاء الشخص وی – کالکلب یعود فی قیئه فیأ کله دسپی دخپل قی "وړټی" خـــوړل دایو قبیح عمل دی خپله صـدقه واپس اخستل دایو قبیح عمل دی .
نبی کریم ۖ قال العائد فی هبته – اوس تحفی کی دعَودڅه حکم دی په صدقه کی خو په اتفاق د اُمت حــــرام دی اوس تحفی اوډالی کی دعَود څه حکم دی دائمه ثلاثه مسلک دادی تحفه او هدیه کی عَود حرام ی مګر کـه پلار خپل بچی ته تحفه ورکړه بیا عَود خپل هبه کی کوی شی – بچی نه عـــلاوه حــــرام ده زمونږ دعلماء احناف مسلک دادی کله چـی یو سړی اجنبی ته تحفه ورکــــړه اودهغی عِـــوض نوی میلاوشوی عَــــود جائزدی قضاءً قانوناً جائزدی یا په رضـــاء دموهوب له یاپه قضاء دقاضی چی ده ته ماتحفه ورکړی وه ماته ئی عوض نده راکـړی زه خپله تحفه اَخلم اوکه چیری تحفه دی ذی رحِمٍ مَحَرمِ ته ورکړی وه یعنی داسی نارینه او ښځی ته چی که چیری یونر فرض شی بل ښځه- نکاح ئی حرام وی لکه خور ورور خورزه وریره ترور بیا عَودنا جائز دی ائمه ثلاثه دپاره دلیل یو داحــدیث دابن عبّاس العائد فی هبیته الخ .
حدیث مطلق دی نومعلومه شوه عَود فی الهبه حرام دی هر څه په ولد رجوع کـول حدیث دابن عمر لایحلُ لرجُل ان یعطِیه عَطیه او یَهَبَ هِبتاً فیرجُع فیها الاّ الوالد فیما یَهَبُ لِولَدِه اودی حکم کی والده هم دی زمونږ علماء احناف دپاره دلیل دوه دلیله ده – که اَجنبی ته تحفه ورکړل شوی عوض نه وو میلاوشوی هلته رجـــــوع کـــوی شـــی ددی دلیل یوروایت دابو هریرة صاحب  نبی علیه السلام فرمائی الواهب احق بهبته مالم یُثمِنها واهب حقدار دی قانـــــواناً چی خپله تحفه واپس کړی چی څوعوض نوی میلاو شوی (اخستی نه وی ) دویم دلیل روایت دابن عباس من وهَبَ  هِبتاً فهو احق بها مالم یُثمِنها عقلی وجه داده داتحفه چی خلک ورکوی دواهب په نیت کی پروت وی چـــــی ماله  عوض راکړی عام طور خلک تحفی دی دپاره ورکوی دیو سړی ځوی له عربونه راغلی وو خُسر ئــــــــی یو ټیــم غوړی راوړ خپل زوم ته هغه ددی دپاره چی زوم ئی له عربو نه کمپلی نورڅیزونه ئی راوړی چـی څه به راکــــړی دری څلور ورځی غریب په انتظار ناست وو چی نن شی راکوی کــــور ته لاړشم صبا چــــی کله ده زه زمه وویل هـغه ورته وویلی په مخه ښه- شی ئی ورنکړ هغه وویل ځما دغوړو ټیم راکړی بس لاړو دغوړو ټیم ئی په اوږه کیښوده هغه ئی بازارکی خرڅ کړو وی داخو مامفت نه وو راوړی شیخ مبــارک فـرمائــی زمونږ یو وړوکــی دی ماله ئی تسبح راکړه څوورځی بعد ئی راته وی ماله تسبح راکــړه ماویل ولــی ؟وویل تاسره ښایسته تسبِح وی ماویل ماله به دغه عوض کی راکړی ویل تا ځان غلی کړو ماله خوخپل تسبح راکړه کنه نوتحفه دی دپاره څـــــوک ورکـوی چی عوض میلاوشی اوکه عوض میلاونشی څوک تحفه نه ورکوی بهر حال یوه بله ټوکه یی هـــم وکـــړه خوپدغه دوبه اکتفاء وکړو – بهر حال ذی رحِم محرم ته تحفه ورکول اورجوع ناجـائز دلیل روایت دسَمُرَة بن جندب دی نبی علیه السلام فـرمائی اذاکانت الهِبَتُه لِذِی رحِـــــمٍ محرم لــَم یَرجعُ فیهاداداحناف دلیل حدیث باب نه ځــواب چی داحکم دلته بیان شوی العــــائد الخ
داحکم دیانتاً دی مونږچی وایو واهب ته هِبه رجوع جائز ده قانوناً هرڅه دیانتاً بینه وبین الله مونږهم وایورجــــــوع مکروه ده حرام نده رجوع دلیل همدغه حدیث دلته دعَود تشبه ورکـړل شــــوی دکلب سره چی خپلواُوړټو" قی "کی رجوع کوی اوس سپی باندی داحرام ندی که خپل قی خوری که قازورات خوری . څه شـی خــــوری هرڅه داسپی داخپل قی خوری دایوقبیح عمل دی مکروه شی دی دارنګه عَود فی الهبه هم مکـروه عمل دی قانوناً جائزدی داحکم دیانتاً دی باقی پلارچی دبچی په هبه کی رجوع کوی شی حدیث تیر شو ځــواب داده پلارچی دبچی تحفه کی رجوع کوی دی حیثیته نه چی تحفه ئی ده دی وجی نه چی مملوک الابن دی پلاردبچـی په هرمملوک رجـــــوع کــوی شی انت ومالک لابیک.

فرهنگ اسلامي

باب کراهة تفضیل بعض الاولادفی الهبة

باب کراهة تفضیل بعض الاولادفی الهبة

*عن محمد بن بشیر "لا" وعن محمد بن النعمان بن بشـیر یُحدثانه عن النعمان بن بشیر انه قال انّ اباه اتی به رسول الله ۖ الخ
بعضو بچوته تحفه ډیره ورکوی بعضوته لږه دامکروه دی دنعمان بن بشیر ځوی حضرت روّاحه عمرة بنت رواحة دادعبدالله ابن رواحه خور وه مشهوره شاعره وه عربوکی عبدالله بن رواحه خپله هم شاعروو خورئی عمـــــرة بنت رواحه هم شاعره وه نعمان بن بشیر چی بچی ئی دی داهم مشهور شاعروه – دانعمان بن بشیر چی کله پیدا شـو دده مور عَمرة بنت رواحة خپل میړه بشیر ته وویل دتانوری ډیری ښځی دی خــــوځما دابچـی ته به تحفه ورکړی اوکه تحفـه نه ورکوی زه بیا دده تربیت نه کوم بشیر ورته باغ او بخښله نعمان یو کــــال بعد دوه کــــاله بعدئی بیا رجوع وکړه خفــه شو پدی باندی باغ ئی واپس کړبی بی ورته وویل دباغ په عوض به دی بچی غلام ورکـوی هغه وویل ټیک ده "صحی ده "ښځـــی ورته وویل مخکی تحفه دِ ورکـړه رجوع دِ وکړه دی ځلی چه داتحفه ورکوی دابچی به درسره کړی نبی کــــــــریم ۖ ته به لاړشی هلته به داغلام وبخښی او نبی کریم ۖ به پی ګــواه (شاهد) هم کړی بیا چی رجوع ونکړی ده بچــــی روان کړ باقی حدیث وګوره اوس بچیانوته دتحفی څه حکم دی اهل ظواهرو مسلک دادی چی کله جیلی هلــــکانُ ته تـــــحفه ورکوی تسویه داولاد واجب دی اوتفضیل یوپه بل باندی حَــرام دی اګر که ادنٰی شی وی. جمهورعلماء په نزد تسویه بین اولاد تحفه هدیه کــــی مستحب ده اوتفضیل دځینو په ځنــــی جائز دی اهل ظواهرو دلیل داحدیث فارجعه واپس ئـــی کړه داامروجوب دپاره دی بل روایت نبی ۖ وائی انی لااشهدُ علی جَور زه په ظلم ګواه نه جوړیږم ترجیح دبعضی په بعضو اولادونوباندی  نبی کریم ۖ ورته جَـــــور ویلی " ظلم" معلومه شوه حرام دی جمهــــــورو دلیل حضــــــرت ابابکرصاحب حضرت عایشی صاحبی ته غیابه کـی دشلو څټوځمکه بښلی که تفضیل دبعضــی په بعضو ناجـــــــائز وائی صدیق داکارولی کاوه حضرت عمرفاروق صاحب خپل بچی عاصم ته مستقله ځمکه بښلی وه که ترجیح ناجــــائز وای هغی داکار ولـی کاوه دحضرت عبدالرحمن بن عوف څلورښځی وی امّ کُلـــثوم اولادته ئی زیات مال بښلی وو که ناجائز وی دوی عشره مبشره نه وو دوی بیا داکــارنکا وه بل دلیل شاته مسلم دغه روایت دنعمان بن بشیر نبی کـریم ۖ ورته وی اشهد علٰی هذا غیری زه نه ګـــواه کیږم بل یوته لاړشه هغه دی ګواه شــی که داتحفه یو ته ورکول بل ته نه ورکول حرام وای نو په حرامو دنبی کریم ۖ گواه کیدل حرام وو دابل هم حـــرام وو نبی علیه السلام څنګه ورته وائی اشهد علی هذاغیری معلومه شوه تفضیل جائز دی خلاف اولٰی دی مونږهم پدی قأیل یو اونبی کریم ۖ چه بشیر واپس کړی وو دا ددی وجی نه چی خلاف اولٰی دی دی وجی نه چی پکارداده چی بچومنځ کــــی برابروالــــی وشی مــــګرکـــه دعلم له وجـــی ترجیح وو یوعالــم دی یادعمل له وجی یایوپه مورپلارمهربان دی لکه ابابکرصاحب چی نبی کـریم ۖ ته عائشه صاحبه ورکړه علم له وجــــی نه نو تفـضیل جائز دی الحمدُلِلّه علٰی کل حال غیرالکفروالشرک.
نوت: انی نحلتُ ارادی ته ویلی کیږی په معنی دَوهبتُ
 

فرهنگ اسلامي

باب العـــــــــــــــــــــــــُمرای

باب العـــــــــــــــــــــــــُمرای

*عن جابر بن عبدالله ان رسول الله صلــــــی الله علیه وسلم قال ایُّمارجل اُعْمری عُمری له ولعقبه فانها للذی اعطیها لاترجع الی الذی اعطاها لانه اعطا عطاء وقعت فیه المواریثُ – دی باب کی لږ څه تحقیق باقی په هر حدیث کــــی لږڅه تشریح .... بسم الله اَشرعُ......... عُمرٰی دعمر نه اخستل شوی ده – او عمره ویل کیـــــږی یوشی دعمر دپاره چاته ورکول عُمره کی دری صورتونه دی یوصورت دادی یو ســــــړی بل ته ووائی عَمَر تک هذه الـــدارفَهِی لک ولعقِبِک داکور ماتا لپاره ټول عمر دپاره درکړ اوکه ته نوی ستا نه بعد چی کوم ورثه دی دهغوبه وی او دی حکـــم کی یو سړی بل ته ووائی اعمرتُکَ هذه الارض تاته می داځمکه ټول عمر دپاره درکړه فهی لک داځمـــــــکه ستاده اوکه نوی ستا پسمانده ګان دایو صورت دی صورت کی دفقهاءُ اختلاف دی امام اعظم امام شافعی اوامام احمـــد بن حنبل دجمهورعلماءمسلک دادی چی داهبه مأبده ده دا دار یا ځمکه چی دَ واهب له مِلکه ووتل اودَ موهوب له مِلـک کی داخل شو دابیا واهب ته بالکل نه واپس کیږی ترڅو موهوب له ژوندی وی دده ده که موهوب له مړشـــو دورثه ده اوکه ورثه ختم شو واپس به بیت المال ته ځی واهب ته نه راځی دامام مالک صاحب په نزد دی صـورت کـــــی عارِیه مأبده ده دعارئی او هِبی منځ کی دافرق ده هبه تملیک العـــین بدون العوض ته وائی اوعاریه تملیک المنفعت بدون العوض ته وائی لکه چاته ووائی دی کور کی مُفت اوسیږه دکور مالک ئــــی نکړی داستوګنی مالک ئی کړی نو امام مالک صاحب وائی داهبه نده بلکه عاریه ده ترڅو موهوب له ژوندی وی دده ده اوکـه دی مړشو داشــــی به واهب ته واپس کیږی اوکه واهب نه وو بیا به ورثه ءُ ته واپس کیږی نو امام مالک صاحب وائـــــی سړی دمعمَرله دمنفعت مالک دی جمهوروائی نه بلکه دذات مالک ئی ګرځی شاته باب کی چــــی څـــومره احادیث راځــــی مثبت دجمهورو دمسلک دی دویم صورت دادی اعمرتُک هذه الـــدارماعِشتَ داکــــورمی تاته ټــول عمردپاره درکړڅوته ژوندی ئی فِان مِتَ قبلی فَهِیَ راجِعَةٌ الیَّ اوس ددی صورت حــــکم څه دی جمهورعلماء وائـــی داهم هِبه مـــآبده ده واهب ته نه واپس کیژی اوداشرط دواهب باطل دی هبه په شروطوفاسده ءُ نه باطلیږی شرط بخپله باطــل دی دامام مالک صاحب په نزد داعاریه مؤقته ده څوچی معمرلهُ  ژوندی وی پکی اوسیږی به که مړشو واپس کـــیږی به کـه واهب ژوندی وی هغه ته کنه بچوته ئی واپس کړی دده دلیل راروان دی جواب ئی شته.
دریم صورت دادی اعَمرتُک هذه الدار یا هذه الارض اونورڅه قید ونه لګوی اومطلق ئی ذکر کــــــړی فهی لک یا ماعشیت ونه وائی دلته جمهورو په نزد هبه مأبده ده پدی کی به میراث جــــاری کیږی واهب ته نه واپـس کیږی په هیڅ صورت مالک صاحب وایــی داعاریه مؤقته ده دموهــــوب له مرگ نه وروسته واپس واهب یاورثه دواهب ته واپس کیږی دادری صورته شو. دحدیث تشریح ایُما رجُل کوم یو سړی اُعمر چه ورکړل شی ده ته اعمَرَ په معنــی اُعطِیَه عُمرٰی شی – دی واهب ته مُعمِر وائی موهـــــوب له ته مُعمَرلــــه او دی موهوبی ته عُمرٰی وائـــــی دا اول دجمهـورو دلیل دی – عن جابر قال انماالعمرٰی التی اجازَ رسول الله صلی الله علیه وسلم ان یقول هــی لک ولعقِبک فاما اذاقـــال هی لک ما عِشتَ فانها ترجع الی صاحبها قال مَعمر وکان الزهـــری یفتی به دادمالک صاحب دلیل دی دا دویم قـــــول یو سړی بل ته ووائی اعمرتک هذه الدار ماعشتَ مالک صاحب وائی داعاریه مؤقته ده دموهوب له ترژونده پـوری ده بیا به واهب ته واپس کیږی دلیل داحدیث- دی نه جمهورځـــواب داکــوی چی فامّااذاقال هی لک ماعشتَ فانها تـرجع الی صاحبها دا دجابر صاحب قول ندی ټول عام راویان پدی متفق دی چی دا د زهری قول دی او زهری چی دافهـــــم کــــړی لدی جملی نه فهی لک ولعقبک نو ده داخیال کــــړی ولعقبک داقید احترازی دی او حالانکه داقید واقعـی دی دیکی زهری غلط شوی دی دادنبی کریم ۖ یا دجابر صاحب قول ندی دادعمری یو صورت وو نبی کریم ۖ دورکـی په دری طریقو عمره ورکوی شو یو دااعمرتک هذه الــــدارفهی لک ولعقبک دویم اعمرتک هذه الدارمطلق دریم اعمرتک هــــذه الـــدار ماعشتَ نو داقید احترازی ندی دا دَ واقعــــی یو حکم بیان شوی دی نو موهـــــوبه نه واپس کیږی دی حدیث نه وروسته دجابربن عبدالله صاحب حدیث دجمهورو دلیل دی لایجوز للمُعطی فیها شرط ولاثنیا نه استثنی – ای ماعشتَ بل دلیل جمهورسره العُمری لِمَن وُهِبَت له دی نه معلومه ده عمره عــاریه نده لکه امام مالـک صاحب چی وائــی العمرای دعمر دپاره ورکړل شوی شی لِمَن دابه مملوک وی دهغه چا وهبت له- چـــاته چی هبه شوی نو دعمره نه تعبیر په هبی وشــو دی ته اشاره ده داهبه ده تملیک دی عاریه نده قال رسول الله ۖ امسکواعلیکم اموالُکم جاهِلیت دورکـی عادت دستور داوه یو سړی به بل ته یو شــــی عمردپاره ورکــړ هغه به مړشو هغه به واهب ته واپس کیده که واهب به نه ووبیا به به ورثه ءُ ته واپس کیدل نبی کریم ۖ چی کله هجرت الــی المدینه وکړ دمهاجرینو نه کورونه وو نه ځمکی وی نو انصارودمدینی چی چاته ځمکه ورکوله ویلی به داټول عمر دپاره ستاده مطلب به ئی داوه چی کله وفات شی مونږ ته به واپس شی نبی کریم ۖ دجاهلیت دستور په باره دعـــمری کی ختم کړو وویل خپل مالونه عمر دپاره چاته مه ورکوی مال مه ضائع کوی اوکه مودعمر دپاره مال ورکړ بیا نه واپس کیږی نو نبی کریم علیه السلام دجاهلیت دستورختم کړوځکه هغه وخت عُمرٰی عاریه وه بیائی هبه وګرځوله چی مِلک نه ووځی بیانه واپـس کیږی دادجمهورو دلیل دی عن جابر قال اعمرت امرأة الخ.
مدینه کی یوه ښځه وه دهغی دری ځامن وو دی پورته شو خپل یو ځوی ته باغ ټــول عمر دپاره ورکړه دی بعـــــــد مَعمرله (ځوی ) مړشو دویم نمبر مُعمِرَه مور مــــړه شوه نو دمَعمرلـه چی ځوی دی موهوب له دی- ده ته چی کوم باغ مورورکـړی وو ده باغ باندی لَمسو قبضه واچــــوله او د دی معمری  دوه نور ځامن وو چـــی په حقیقت کــــی دماشومانو ترونه وو هغوی نه دا زمونږ مور ستا سو پلارته عُمر دپاره ورکړی وو هغه مـــړشو لهذا دا به مونږ ته واپس کیــږی ترونو ته ماشومانو ویل نه دا باغ زمونږ نیا زمونږپلار ته ورکړی وو اوس مونږته میراث ده داسړی طارق ته لاړ طارِق دی وخت کی دمدینی ګورنر (والی) وو دعبدالملک   بن مروان لخـوا طارق  بیا جابر صاحب نه تپـوس وکړ جابر صاحب فتوی ورکــړه چـــی بس دا دلمسیانو مملوک دی ترونه ئی واپس نشــــی اخستی طارق فیصــــــله بیا وکـــــړه دادجمهورو دلیل دی نبی کـــــریم ۖ قال العُمری میراث لاهلها – عمری مطلق دی دریو واړو صورتونو ته شا مــل دی دادجمهورو دلیل دی.                                                                                                   الحمدلله والمنّه


فرهنگ اسلامي

---

2 موهوب له  
3عبدالملک بن مروان دبنی امیه خلفیه وو 
4 طارق دحضرت عثمان آزادکرده غلام وو 

کـــــــــــــــــــــــــــتاب الوصّیة

کـــــــــــــــــــــــــــتاب الوصّیة                                                  

عن ابن عُمر ان رسول الله صـــــــــــــــلی الله علیه وسلم قال حق امرءٍ مُسلم له شئی یرید ان یوصی فیه یبیت لیلتین الاووصیته مکتوبة عنده
داکتاب دی په بیان دَ وصیت کی دامخکی تیر شو چی انسان ته کله مال حاصل شی بغیر دمهنت  او مال ورکولــونه دهغی دری طریقی وی ایرث، اِباء، وصیت نو اِیرث ذریعـــــی سره انسان ته مال راشی ستړی پی نوی شوی مفت راشی هِبه هذالقیاس دریم وصیت یوسړی داوصیت وکړی چــــی زه مړ شوم ځما وصیت نه ورسته ځما مال دریمه حِصه دزید دی بس ته به ئی مالک شی نه پی ستړی شوی ده اونه څه مال تری تللی ده – وصیت په لُغت کی څه ته وائی اواصطلاح کی څه ته وائی اوشرط لپاره دصحت دوصیت څه ده؟
وصیت چی ده مصدر وصی یصِی وصَیّه پشان دوفایفیِ دوصیت خپله معنی ده اتصال وصل الشی اتصــــل پیوست شو یا دااسم مصدر ګرځیدلی دایصاء دپاره اوصی یوصی ایصاءً اوصی زیدٌ لِعَمرِ بدار نو ایصــــاء مصدر وصیت اسم مصدر دی – په اصطلاح دشرعی کی وصیت ویلی کیږی تملیـکءٌ مضافٌ الی ما بعد المَوت علی وجه التبرع – هغه تملیک چی مضاف وی مابعد الموت یعنی یو سړی دیوشی مالک کــړی خودخپل مـــرگ نه شاته علی سبیل التبرع په طریقه دنیکی عِوض وانخلی یو سړی ووائی اوصیتُ بثلث مالی لزیدٍ – دازید موصٰـــی له شو اوهغه ثلث مال موصٰی به شوه دغه مال په مملوک دزید موصٰی له دی بعدالموت په سبیله دتبرع دانیکی ده اوس وصیت کـــی دری څیزه دی یو موصی دی یو موصٰی له دی یو موصٰی به ده اوس یوسړی وصیت وکړ ځما دریمه حصه دمـــال دزید داوصیت کونکی ته موصِی وائی هغه زید ته موصٰی له وائی او دغه ثلث مال ته مو صٰی به وائی  اوس شرط لپاره دَصحت دوصیت وصیت کله صحی کیږی شرط لپاره دصحت دوصیت په جانب دموصِی کی دوه دی وصیت دچا صحی کیږی شرط اول دادی چی موصِی به اهل دتبرع وی ځکه وصیت تبرع نیکی ده خپل مال چــــــاته مفت ورکول که موصِی اهل دنیکی نه وو دده وصیت بیا نه صحی کیږی لکه صَبی – صَبی وصیت وکړ ځــــــما دریمه حصه مال دمدرسی – داوصیتونه نه صحی کیږی صبی دچاسره نیکی شرعاً نشی کولی صبی سره به ته نـــــــیکی کوی مجنون شو هغه اهل دتبرع ندی چی خپل مال چاته ورکړی عبد شو نو دصبی مجنون عبد ددوی وصیــتونه نه صحی کیږی ځکه اهل دتبرع ندی اووصیت نیکی ده دویم شرط لپاره دصحت دَ وصیت په جانب دموصی کـی داده چی موصِی بهِ غیر مدیون وی پوروړی به نوی اوکه پدی موصِی باندی قرضِ مُستغرق وو یعنی چی څومــره مال ده هغومره قرضه ده یازیاته بیا وصیتونه نه صحی کیږی ځکه دی صورت کـــــی چی دَکفن اوقبرنه څه زیاتی شو هغه به ټول قرض خواهانوته ورکولی شی دَین ورکول فرض دی اووصیتونه مُستَحب دی فــــــــــرض مُقَدم دی په مستحب باندی اوشرط لپاره دصحت دوصیت په جانب دمو صٰی له دیکـــی دری شرطه دی شرط اول دادی چی مو صٰی له به وخت دوصیت کی ژوندی وی حواس به پکــی وی پورته پیداشــوی وی اوکنه حواس به پکــــی وی پیدا شوی نوی مور په خیټه بچی شته هغه ته وصیت صحی کیږی یا پیداشوی ده دنیا کی ژوندی دی وصیت صحــــــی کیږی اوکه چیری مو صٰی له کی  حیات نه ووپدی شان مړشوی وو بیا وصیتونه نه صحی کــــیـږی ځکه داتملیک بعد الموت دی اومړی مالک دمال نه ګرځی یادسره دښځی په خیټه حمـــل نشته یوسړی وصیت وکــړ که ستا ځوی وشو ځما دمال درئمه حصه به دهغه وی داوصیتونه نه صحی کیـــــږی ځکه هلته له سره لاحواس نشته هلته اهلیت نشته چی مالک دمال وګرځی نوشـــرط اول لپاره دصحت دَ وصیت په جانب دمو صٰی له کی دادی چی حیّ به وی وقت الوصِّیة دویم داده چه دابه وراث نوی که مو صٰــی له وارث وو نو وارث ته وصیت نه صحی کیــږی مشهور حدیث انّ الله اتا لکِل ذی حقٍ حقه الا لاوصّیة لِــــــوارِث  وارث ته وصیتونه نه صحی کیږی چاچـــی میراث کـــی حصه وی هغه ته وصیت نه صحی کیږی اوکــه مـیراث کــــی حصه نوه ستا بچی وروڼه شته وروڼه بیا میـراث نه وړی بیا  ورورته وصیت صحی کیږی دریم شرط دادی چـــی غیر قاتل به وی کــــه چیری دغه مو صٰی له داخپل موصِی قتل کړی وو عمداً یا خطاءً بیا وصیتونه نه صحــی کیږی الا لاوصّّیة للقاتل اوشرط لپاره دصحت دوصیـت په جانب دمو صٰی به کی په کوم شی چی وصیت صحی کـیږی هغه دوه دی یو شرط دادی چـــــی دامو صٰی بهِ  به مملوک بالعقد وی یعنی دعقد ذریعی سره مملوک ګرځی لکه اَعیان منافِع سړی وائی ځمــــا دکـــــــور دریمه حصه یادځمکی دزید یا ځما دکور دریمه حصه استوګنه دزید داستوګنی وصیت صحی کیږی ځــکه استوګنه مملــــوک په اجاری سره ګرځی دارنګه ځما باغ میوه دزید ده یا دځمکی پیداوار د زید ده نو باغ دځمکی پیداوار ممـــــلوک بالأ جاره ګرځی نوکوم شی چی مملوک بالعقد نه ګرځی په هغه وصیت نه صحی کیږی  یو سړی وائی ځما ځــــوی به دفلانی دری کاله مزدوری کوی نــو هغه حُردی اوته حُر مملوک نشی ګرځوی نو شرط اول دادی چه دامو صــــٰی بهِ به مملوک بالعقد ګرځی پورته کـه عین وی که منفعت دریم شرط دابه زائد علــی الثلث نوی که زائد علـــی الثُلث وو یو ســــړی ټول مال وصیت وکــړ یائی په نیمه یادوحصی داوصیت صحی نده داشــــرائط دصحت دوصیت شو داحادیثووضاحت- رســـول الله صلی الله علیه وسلم قال ما حقُ امر ءٍ مُسلمٍ معنی مایَحِّقُ لأمرءٍ مسلِم لائق ندی سړی مسلمان ته له شیٌ چـــــی ده سره یو شی وی یُریدُچی نیت ئــی وی ان یوصی فیه یبیتُ لَیلتین الاّ ووصیته مــــکتوبة عِنده – ستا اراده وی چی زه وصیت کوم بیا زر ترزره وصیت ځان سره ولیکه اوکیده ځــــکه دمرګ پته نه لـــګی اوس دوصیت حُکم څه دی؟ دامسئله مخکی تیــــــــره شوی وه ائمه اربعه پدی متفق دی چــــی وصیت مستحب دی اهل ظواهرو په نزدفـرض اوواجب دی دوَی استد لال قرانکریم سره نیسی کُتب علیکم اذاحَضَرَ احدکــــم الموت ان ترک خیراً وصیةَ للوالدین والأقربین چی تاسو بانــدی وصیت والدین اقربینوته فرض دی اوجمهورو په نزد وصیت دامحضِ مستَحَب دی دلیل دجــــمهورو داحدیث ماحقُ امرءٍ مسلم معنی لیس لحق امرء مسلم لائق ندی.
سړی مسلمان ته- لهُ شیٌ یُرید ان یُو صٰی فِیه دلته وصیت مُعَّلَق بالأراده ده چی اراده دوصیت وکړی اراده دی نوی می کوه کــه چیری وصیت واجب وائی واجبا ت مُتعلِق اراده نوی هغه به خا مخا کوی معلــومه شـــوه چی وصیت مستحب دی آیت نه ځواب دادی چی دغه آیت پهابتدا داسلام حَـــــمل دی چـــی هلته دمیراث احـکام لا نه وو راغلی وروسته دمیراث په آیتونو سره دغه نَسخ شــوی دی اودلیل پی دادی چــی دلته وصیت کی والدین ذ کردی اووالدین ورثه دی او وارث دپاره په اتفاق دَ اُمت وصیت نشته الا لا وصّیة لِوارِث.
بل دی حدیث کـــی لفظ دشئٌ راغلی <له شئٌ>  شی عام دی عَین وی که منفعت – عین وی یو سړی ووائـــــی ځما دریمه حصه مال دَزید – منفعت وی – ځما دکور استوګنه دزَید ځما دباغ اوپټی آمدن دزید دامنافِــع دی پدی وصیت صحی کیږی – عن عامربن سعد عن ابیه قال عَادنی رسول الله صلی الله علیه وسلم فی حَجةِ الوداع الخ
داسَعد ابن ابی وقاص وو دلته راغلی چه نبی کریم ۖ یی بیمار پرسی ته راغی شاته راځی چی ما ورته پیغام واسـتوو تعرض نشته سعد صاحب مکه کــی بیمار شوحجة الوداع په موقع نبی کریم ۖ ته پیغام واستوو هغه راغی چی راغی فی حجة الوداع من وجعٍ له مرض نه اشفیت منه علی الموت قریب شوی وم منه لــــدی دردنه علــــی المــوت  قلتُ یارسول الله ۖ بَلغَ بی ماته راورسید هغه بیماری- تری- چی ته ئی وینی من الــــوجع له مــرض نه بیان دما ده دی نه معلومه شوه چـــی حکایت عن المرض دادصبر منافی ندی په تاسخته بیماری راغلی ته وائــــی سرکــی می درد ده پښی کی می درد دی دا دصبر منافی نده لکه دلته دی وائـــی سعد صاحب بَلغَ بی ماتـــری من الـــــوجــــع بلکه بی صبـــــــری داده چـــی دخـــدای ۚ په فیصله باندی عَــــدم رضا څرګند کړی- وانا ذومال ولایَرثُنی الابنة لی واحدة – بعضی روایاتو کی راځی چه ام الحَکم وه بعضی روایاتوکی راځی چی عائشه وه – یوه لــورئی وه نورڅه نه وو – افاتصدق بثلثی مالی – زه وصیت وکــــړم په دوه حصی دمال قالَ لاقلتُ افا تصدق بشطره قال لاالثلثَ والثلثُ کثیر- اول ثلث منصــــــوب دی یعنی او صٰی ثلث والثلثِ کثیر والثلث منصوب به شــی فعل محذوف او صٰی ثلث یا داول ثلث مـــرفـــوع دی اوفعل رافعه به محـذوف شی والثلث کثیر داپه اتفاق دټولـــومبتداء خبردی اودریمی حصی سره وصیت وکړه معلومه شوه چـــی دریمــــی حصــی نه دپاسه وصیت ناجائز دی پدی باندی دامت اتفاق ده – انک ان تذرورثتکَ اغنـــیاء خیر من ان تذرهم عالة یتکففونَ الناس – ان تذر کی -ان شرطیه دی خیرٌ جزاء ده داخبر دمبتدا محذوفی دی فهوخیــرٌ دابه جزاء شی – یادا ان ناصبه دی – انک ان تذرَ ورثتک اغنیاء خیرمن ان تذرهــــم عالـــة فقـــــراء یتکففون الناس – معنی یطلبون المال عن اکُفِّ الناس له خلکونه ایرغوی سره مالونه طلب کوی یا یتکففون الناس معنـی دا- یسألون الناسَ بِاَکُفِّهم – نو دی حدیث نه معلومه شوه چی ورثه ستانه فقیران وی یا مالـداروی غوره داده چی وصیت مـکوه اوکه کوی بیا په ثلث باندی وکــــــړه زیات مــــکوه – ولستَ تُنفِقُ نفقةَ دیته اِشاره ده که ستا داخیال دی چی زه وصیت وکــړم مال اجنبی ته لاړشی ثواب دی ثواب خوداهــم دی چی پخپلو ښځو بچـــــو صدقه وکړی دیکی هــــم ثواب دی ولستَ ته نه ئی تنفق چه ورکوی نفقه تبغــــی بهاوجه الله الاّ اُجِرتَ بها خپله ښځه بچی ماړه کــړه تاته به اجر میــــلاویږی حتـی اللقمة تجعلها فی – فئ"خوله" اِمرَتِک – دامخکی بیان دَ واجبو وو نفقه په ښځو بچو واجب ده په واجباتو کـــی هم تاته ثواب میــــلاویږی (درکـــــول کیږی) واجبات څه کــــوی مباحاتوکی- ښځی ته په خـــــوله کــــــی ټیکله" ډوډی" ورکـــــــول نه فرض دی نه واجب بلکه مباح دی--
ښځـــــــی خــــــولــــــی ته روټی (ټیکله) ورکـــــــوی الله رضاء دپاره پدی هم اجر درته میلاویږی----
قال قلتُ یا رسول الله ۖ اُخَلَّفُ بعد اصحابی – چونکه کوم صحابه ءُ چی هجرت کړی وو دوباره چی مکـــــی ته راته ډیربه پریشانه وو ځما هجرت ختم شو نو ده سره داخوف وو چی ده نه مخکی سعدبن خولة مکه کی وفاة شــوی وو دهجرت نقص شوی وو نبی کریم ۖ په هغه ډیر خفه وو ده هم وریده"ډاریده" چی مکه کی مـــړشمه هغه هجرت الی المدینه به می ختم شی اخلفُ زه به پاتی کړی شم بعد اصحابی پس دملګرو- ملګری به مدینی لاړشــــی زه به پاتـی شم مړبه شم قال انّک لن تُخَلَّفَ ته هیچیری به پاتی نکړی شی فتعـــمل عملاً تبتغــی به وجه الله الاازددت به درجــة ورفعة –بیا نبــی کریم ۖ وویل دلته به مکه کی نه پاتی کیږی چی مړشی هجرت ختم شی خدای ۚ به ډیر عُمر درکړی ژوندی به پاتی شی ځنی خلک به نفعه درنه حاصل کړی ځینی به ضــرر بیا مومی – ولَعلک – کیدیشی تَخلُفُ چی ته پاتی شی حتی یُنفِعَ بک اقوامٌ مجهوله صیغه ده ویُضَرِبُکَ اُخَروُن بعضــــی روایاتوکــــی – حتی تنتفِعَ بک اقوامٌ ویَتَضِّرَبک اخَرون – ده ته بیا الله ۚ ډیرعُمر ورکـــړ حجة الـــوداع نه وروسته تقریـــباً اته څلویشت کــــــاله ژوندی وو داقومونو ته چی نفعه ضرر میلاوشوی وه داڅوک وو جمهورو قول دادی چی سعدبن ابی وقاص هغه سړی دی چی عراق ده فتحه کــړی ایران فارس ده فتحه کړی نو چی کــوموخلکو دده په لاس ایمان راوړ هغه نفعه مند شـــو کــــوم کسان چه مجرمان وو کـــــفـار وو دده په لاس قتل شو هغوته ضرر میلاوشو- اللّهُم امضِ – امضاء په معنی داتمام لأ صحابی هجرتُهم ولاتَرُدَ هم علی اعقابهم چی واپس مکی ته راشی اودلته مړه شـی هجرت ئی منقوص شی لکن البائس – فقیر مسکین ته وائی سعــــد بن خولة قال راوی وائی رثی له رسول الله ۖ (رثی) رَحم اوترس وکړ پده نبی کریم ۖ من ان توفیَ بمکه – مـــــکه کــــی وفاة شوی وو هغه هجــــــرت ختم شوی وو – بل حدیث عن حمید بن عبدالرحمن الحُمیری عن ثلاثة من ولد سعــــد – سعد صاحب چی مکه کی بیمار شو حجة الوداع کی دده یوه لوروه بیا وروسته ژوندی پاتی شــوی وو بیائـی لس ځامـــــن اودولس لونړی شوی وو من وُلدِ سعد کُلُهُم یحَدِثه عن ابیه – والثلث کثیر دینه معلومه شوه وصیت څومره کم وی ښه ده – وقال بیده نبی کریم ۖ بیا لاس سره اشاره وکــــــړه چی دارنګه – عن ابن عباس قال لوان الناس عَضُّـــــــوا کمولوته ویلی کیږی وضضع من صوتِک آواز دِکم کــړه علماء احناف مسلک دادی وصیت دثلث نه په کم افضل دی ستا ورثه که مالداری که فقیران وی  وصیت په کـم افضل دی وجی نه ابابکر صاحب وصیت په خُمسِ مال کــــــړی وو عُمرصاحب په رُبع کــړی وو ځنی صحابهءُ په ثمن سره کړی وو دادَ احناف دلیل دی لوان الناس غَضّوا من الثلث الی الربع جزاء محذوف دی لــکانَ اَحسَن دابه ډیره ښه وه ثلث دا آخری درجه ده چی وصیت پکی جائزدی.

فرهنگ اسلامي